مقاله

كارمايه نقاشی‌هاي رنگ روغن دوره قاجار

هنر: 
نقاشی‌ در عصر قاجار
نویسنده: 
عارف وكيلي

در اواخر قرن 18 و قرن 19 (دوره قاجاریه)، در ایران یک سنت نقاشی رنگ روغن شکوفا شد که بعضی از آن آثار را می‌بایست در زمره‌ی بهترین نمونه‌های این رشته محسوب کرد. ظهور هنرمندانی چون «میرزا بابا»، «صنیع الملک» (ابولحسن غفاری کاشانی)، «مهرعلی»، «ابوالحسن نقاش‌باشی افشار»، «محمد حسن بیک افشار ارومی» و در نهایت، «کمال الملک» (محمد غفاری)، شاهدی بر این مدعاست.

در اواخر قرن 18 و قرن 19 (دوره قاجاریه)، در ایران یک سنت نقاشی رنگ روغن شکوفا شد که بعضی از آن آثار را می‌بایست در زمره‌ی بهترین نمونه‌های این رشته محسوب کرد. ظهور هنرمندانی چون «میرزا بابا»، «صنیع الملک» (ابولحسن غفاری کاشانی)، «مهرعلی»، «ابوالحسن نقاش‌باشی افشار»، «محمد حسن بیک افشار ارومی» و در نهایت، «کمال الملک» (محمد غفاری)، شاهدی بر این مدعاست.

 

يادداشتي بر معماري دوره‌ی قاجار

هنر: 
يادداشتي بر معماري دوره‌ی قاجار
نویسنده: 
كامبيز حاجي قاسمي

تقرب زماني اين دوره به دوره‌ی معاصر، آثار شهرسازي و معماري باقيمانده از اين دوره و تعدد و تنوع آن‌ها همچون بخش اعظم بافت‌هاي شهرهاي تاريخي ما، بازارها و بناهاي وابسته به آنها، خانه‌هاي گوناگون در شهرهاي مختلف، مساجد، مدارس، آرامگاه‌ها و ساير بناهاي مذهبي، باغ‌ها و كاخ‌ها، بناهاي خدماتي و بسيار مستحدثات ديگر در گوشه و كنار اين سرزمين در مقابل قلت نسبي آثار دوره‌هاي ديگر سبب شده تا بيشتر آنچه از معماري و شهرسازي تاريخي و سنتي در خاطر جمعي ايرانيان بجا مانده متأثر از معماري و شهرسازي اين دوره باشد.

قرن سيزدهم تا نيمه قرن چهاردهم هجري قمري يعني دوره‌ی حكومت سلسله‌ی قاجاريان، دوره‌ی تحول مهم فرهنگي ـ اجتماعي در زندگي جامعه‌ی ايراني است كه تأثيرات عميق آن در سير تحولات معماري و شهرسازي ايران به وضوح قابل مشاهده است.

 

منابع: 

خبرنامه داخلي مكتب تهران

نقاشی قهوه‌خانه‌ای

هنر: 
تاثیر سنت‌ها بر نقاشی قهوه‌خانه‌ای
نویسنده: 
خیزران اسماعیل‌زاده

نگارگری ایرانی، یکی از عمده‌ترین و باشکوه‌ترین عرصه‌های ظهور این اعتقادات دینی بوده است. وجه مردمی این نوع نقاشی مذهبی از زمان صفویه و با ترسیم پرده‌های مصیبت کربلا  آغاز شد و غالباً توسط هنرمندان غیرحرفه‌ای انجام گرفت؛ تا آن‌جا که بعدها در دوره‌ی قاجار به «خیالی سازی» موسوم و دارای قواعد مخصوص به خود شد و در دوره‌ی معاصر با عنوان «نقاشی قهوه خانهای» شهرت یافت.

نقاشی قهوه‌خانه‌ای و تأثیر سنت‌های تاریخی و هنری بر پیدایش آن در ایران

 

مقدمه

 
دین اسلام از زمان ورود، در زندگی ایرانیان دین‌دار نقشی جدّی داشته و نگاه آنان به هر مسئله‌ای را تحت تأثیر قرار داده است. هنرهای تجسّمی و نمایشی هم به تبع سایر هنرها و به ویژه، به دلیل سر و کار داشتن با عامه‌ی مردم، این تأثیر را در قالب و ساختار خود داشته و به مرور، تبدیل به روشی برای ارائه‌ی گونه‌ای از اعتقادات دینی و مذهبی شده است.

 

منابع: 

-    آغداشلو، آيدين(1371ش)،«از خوشي‌ها و حسرت‌ها»(گزيده مقاله‌ها)، فرهنگ معاصر، تهران.

 
-    اسکارچیا، جیان روبرتو(1376ش)، «هنر صفوی، زند و قاجار»، ترجمه‌یعقوب آژند، مولی، تهران.

 

-    بلوك باشي، علي(1375ش)، «قهوه‌خانه‌هاي ايران»، دفتر نشر پژوهشهاي فرهنگي، تهران.

 
-    بیرونی، ابوریحان(1363ش) «آثارالباقیه»، ترجمه اکبر دانا سرشت، امیرکبیر، چاپ سوّم، تهران.

 

-    بيضائي، بهرام(1383ش)، «نمايش در ايران»، روشنگران و مطالعات زنان، چاپ چهارم، تهران.

 
-    پاکباز، رویین(1383ش)،«نقاشی ایران از دیرباز تا امروز»، زرین، چاپ سوّم، تهران.

 

-    جعفريان، رسول(1378ش)، «قصّه  ‌خوانان در تاريخ اسلام و ايران»، دليل، تهران.

 

-    جعفريان،رسول(1377ش)، «تاريخ تشيّع در ايران از آغاز تا قرن 7 هجري»، شركت چاپ و نشر سازمان تبليغات اسلامي، چاپ دوّم، تهران.

 

-    خواندمیر(غیاث الدین بن همام الدین حسینی)(1353ش)، «تاریخ حبیب السیر فی اخبار افراد بشر»، مقدمه جلال الدین همایی، زیر نظر محمّد دبیر سیاقی، خیام، تهران.

 

-    رجبی، محمّدعلی و کاظم چلیپا(1385ش)، «حسن اسماعیل زاده نقاش مکتب قهوه‌خانه‌ای»، چاپ و نشر نظر، تهران.

 

-    شاردن(1335ش)، «سياحتنامه شاردن»، ترجمه محمّد عباسي، جلد دوّم، اميركبير، تهران.

 

-    الشيبي، كامل مصطفي(1374ش)، «تشيّع و تصوف»، ترجمه عليرضا ذكاوقي قرارگوزلو، اميركبير، چاپ دوّم، تهران.

 
-    شهیدی، عنایت الله(1380ش)، «پژوهشی در تعزیه و تعزیه خوانی از آغاز تا پایان دوره‌ی قاجار در تهران»، با همکاری، ویرایش و نظارت علمی علی بلوک باشی، دفتر پژوهش های فرهنگی با همکاری کمیسیون ملّی یونسکو در ایران، تهران.

 
-    فلسفي، نصرالله(1375ش)، «‌زندگي شاه عباس اوّل»، جلد سوّم، انتشارات علمي، تهران.

 

-    فقیهی، علی اصغر(1381ش)، «تاریخ آل بویه»، چاپ دوّم،سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهی(سمت)، تهران.

 
-    فلور، ويلم و پيتر چلكوسكي و مريم اختيار(1381ش)، «نقاشي و نقاشان دوره‌ي قاجار»، ترجمه يعقوب آژند، ايل شاهسون بغدادي، تهران.

 
-    كارري، جملي(1348ش)، «سفرنامه‌كارِري»، ترجمه عباس نخجواني و عبدالعلی كارنگ، اداره‌ی کل فرهنگ و هنر آذربايجان‌شرقي، تبریز.

 
-    فرانکلین، ویلیام(1358ش)، «مشاهدات سفر از بنگال به ایران در سالهای1786-1787 میلادی»، مرکز تحقیقات تاریخی، تهران.

 

-    صفا، ذبيح الله(1336ش)، «تاريخ ادبيات ايران»، جلد دوّم، ابن سينا، تهران.

 
-    گدار، آندره ، یدا گدار، ماکسیم سیرو و . . . (1368ش)، «آثار ایران»، ترجمه ابوالحسن سروقد مقدم، جلد دوّم،  انتشارات آستان قدس رضوی، مشهد.

 
-    گلی زواره، غلامرضا(1382ش)، «از مرثیه تا تعزیه»، حسنین علیهم السلام، قم.

 

-    مرعشي، ظهيرالدين بن نصيرالدين(1364ش)، «تاريخ گیلان و ديلمستان»، اطّلاعات، تهران.

 
-    مستوفی، عبدالله(1377ش)، «شرح زندگانی من، تاریخ اجتماعی و اداری دوره‌ی قاجاریه»، جلد اوّل، زوّار، چاپ چهارم، تهران.

 
-    ملک پور، جمشید(1385ش)، «ادبیات نمایشی در ایران، نخستین کوشش ها تا دوره‌ی قاجار»، جلد اوّل، توس، چاپ دوّم، تهران.

 

-    موسسه فرهنگي شيعه‌شناسي با مقدمه محمود تقي‌زاده داوري(1384ش)، «سنّت عزاداري و منقبت‌خواني در تاريخ شيعه اماميه»،  انتشارات موسسه شيعه‌شناسي، تهران.

 
-    ناصری داوودی، عبدالمجید(1378ش)، «تشیّع در خراسان عهد تیموریان»، آستان قدس رضوی، مشهد.

 

-     النشرخي، ابوبكر محمّد بن جعفر(1351ش)، «تاريخ بخارا»، ترجمه ابونصر احمد بن محمّد نصر القبادی، تلخیص محمّد بن زفر بن عمر، تصحیح و تحشیه مدرّس رضوی، بنیاد فرهنگ ایران، تهران.

 

-    نظامی باخزری، عبدالواسع(1371ش)، «مقامات جامی»، مقدمه،تصحیح و تعلیقات نجیب مایل هروی، نی، تهران.

 
-    همایونی،صادق(1368ش)، «تعزیه در ایران»، نوید، شیراز.

 
-    القزويني الرازي، نصیر الدین ابی الرشید عبدالجليل(1371ق)، «نقض(بعض مثالب النواصب فی نقض بعض فضائحالروافض)»، با مقدمه و تعلیق و مقابله و تصحيح جلال‌الدين حسینی ارموي(محدث)، بی نا، بی جا.
مقالات

 

-    بكتاش، مايل،(1367ش)، «تعزيه و فلسفه آن»، نمايش بومي پيشرو ايران، گردآورنده: پترچلكووسكي، ترجمه: داوود حاتمي، علمي فرهنگي، تهران.

 
-    پيترسون، ساموئل(1367ش)، «تعزيه و هنرهاي مربوط به آن»، گردآورنده: پترچلكووسكي، ترجمه: داوود حاتمي، علمي فرهنگي، تهران.

 
-    چلكووسكي، پتر(1367ش)، «نمايش بومي پيشرو ايران»، تعزیه هنر بومی پیشرو ایران، گردآورنده: پتر چلکووسکی، ترجمه داوود حاتمي، علمي فرهنگي، تهران.

 

-    حسيني ، مهدي(1384ش)، «خيالي‌سازي»، فصلنامه هنر، شماره 66، تهران.

 

-    خیري، محمّدعلي و مجتبي انصاري(1384ش)، «جايگاه قهوه‌خانه در هنر ايران»، دو فصلنامه مطالعات هنر اسلامي، ، شماره 2، تهران.

 

-    شايسته‌فر، مهناز(1386ش)، «حضور واقعه عاشورا در نقاشي دوران قاجار»، فصلنامه نگره، شماره 5، تهران.

 
-    غريب‌پور، بهروز(1378ش)، «هنر مقدس صورت خواني»، فصلنامه هنر، شماره‌ی40، تهران.

 
-    محجوب ، محمّدجعفر(1338ش)، «داستانهاي عاميانه فارسي(1)»، سخن، دوره دهم، تهران.

 
-    محجوب، محمّدجعفر(1383ش)، «ادبیات عامیانه‌ی ایران»، مجموعه مقالات درباره‌ی افسانه‌ها و آداب و رسوم ایران، به کوشش حسن ذوالفقاری، جلد اوّل و دوّم، چشمه، چاپ دوّم، تهران.

 
-    محجوب، محمّدجعفر(1361-1362ش)، «پژوهشی در تعزیه و تعزیه خوانی»، فصلنامه‌ی هنر، شماره2،تهران.

 
-    محجوب، محمّدجعفر(1367ش)، «تأثیر تئاتر اروپائی و نفوذ روش های نمایش آن در تعزیه»، نمايش بومي پيشرو ايران، گردآورنده پترچلكووسكي، ترجمه داوود حاتمي، علمي فرهنگي، تهران.

 
-    ناژفر، رحيم(1366ش)، «نگارگري مذهبي در ايران»، روزنه‌اي به بهشت، تنظيم و نقد رجبعلي مظلومي، جلد دوّم، جهاد دانشگاهي، تهران.

 
-    يارشاطر، احسان،(1367ش)، «تعزيه و آئين‌هاي سوگواري در ايران قبل از اسلام»، تعزیه هنر بومی پیشرو ایران، گردآورنده پتر چلکووسکی، ترجمه داوود حاتمي، علمي فرهنگي، تهران.
 

شرحی بر پرونده هنر قاجار

هنر: 
شرحی بر پرونده هنر قاجار
نویسنده: 
كاوه خورابه

تاريخ فرهنگ و هنر هر قوم و مردمي زنجيره‌اي است به هم بافته و تابيده در بستر زمان، بررسي و رويارويي با هر حلقه از اين زنجيره، ما را ناگزير از بررسي ديگرانش مي‌دارد. از همين روست كه در نگاه به تاريخ هنر هر سرزمين ناچار از مطالعات هم‌زماني و درزماني خواهيم بود.

تاريخ فرهنگ و هنر هر قوم و مردمي زنجيره‌اي است به هم بافته و تابيده در بستر زمان، بررسي و رويارويي با هر حلقه از اين زنجيره، ما را ناگزير از بررسي ديگرانش مي‌دارد. از همين روست كه در نگاه به تاريخ هنر هر سرزمين ناچار از مطالعات هم‌زماني و درزماني خواهيم بود.

 

در ستایش حسن کسایی

هنر: 
در ستایش حسن کسایی

حسن کسایی،  نی‌نواز برجسته ایران ‪که در‬ سوم مهرماه ۱۳۰۷ به دنیا آمد و روز پنجشنبه ۲۵ خرداد ۱۳۹۱ یعنی در ۸۴ سالگی در اصفهان درگذشت از نوآوران و استادان بزرگ هنر نی‌نوازی ایران بود. به گفته  محمد موسوی که خود از استادان نی‌نواز است٬ کسایی تحولی بزرگ در شیوه نی‌نوازی ایرانی به وجود آورد و اولین کسی بود که در کنار شور و ابوعطا در دستگاه چهارگاه و ماهور نی نواخت و لطافت صدای ساز استاد کسایی را تاکنون هیچ نوازنده نی نداشته است.

جدیدآنلاین: حسن کسایی،  نی‌نواز برجسته ایران ‪که در‬ سوم مهرماه ۱۳۰۷ به دنیا آمد و روز پنجشنبه ۲۵ خرداد ۱۳۹۱ یعنی در ۸۴ سالگی در اصفهان درگذشت از نوآوران و استادان بزرگ هنر نی‌نوازی ایران بود. به گفته  محمد موسوی که خود از استادان نی‌نواز است٬ کسایی تحولی بزرگ در شیوه نی‌نوازی ایرانی به وجود آورد و اولین کسی بود که در کنار شور و ابوعطا در دستگاه چهارگاه و ماهور نی نواخت و لطافت صدای ساز استاد کسایی را تاکنون هیچ نوازنده نی نداشته است.

تأملي بر موسيقي در عصر صفويه

هنر: 
تأملي بر موسيقي در عصر صفويه
نویسنده: 
كاوه خورابه

در ميان شاهان صفوي «شاه عباس» توجه و علاقه بسياري به موسيقي داشت. چنانچه در تشويق و ترغيب هنرمندان و به خصوص موسيقيدانان كمال عنايت را مبذول مي‌داشت. سير روند موسيقي در دوران شاهان بعدي از فراز و فرودهاي بسياري برخوردار بود، ولي آنچه مسلم است دوران حكومت شاه عباس را مي‌توان دوران پررونقي در عرصه‌ی موسيقي پنداشت. آنچه از شواهد و قرائن موجود در عصر صفوي برمي‌آيد بيانگر وجود حياتي موسيقايي در ميان اقشار و طبقات مختلف جامعه‌است. به تبع، اجراي انواع موسيقي در اين دوران به نسبت برخورداري از مخاطبان گوناگون، از پراكندگي و مكان‌هاي مختلف برخوردار مي‌باشد كه اين قرائن علاوه بر ايجاد بستري جامعه‌شناختي در تعامل طبقات مختلف جامعه با اين هنر نشانگر اماكن و اجراي موسيقي مي‌باشد.

پيش سخن:
دوران حكومت صفويان را مي‌توان برهه‌اي از زمان انگاشت كه شاهد به تخت نشستن حكومتي ديني با مذهب تشيع دوازده امامي (اثني عشري) بود. وجود همسايه‌اي قدرتمند به نام عثماني كه هماره خطري بزرگ هم براي همسايگان و هم براي اروپا بود همچون شبحي ترسناك سايه بر دنياي غرب افكنده بود و اين خود سببي بود به منظور حمايت دولتمردان غربي از دولت نوپاي صفوي.
خطر دائمي عثماني و حمايت نظامي- فرهنگي غرب از صفويان سبب شد تا اين دولت با قدرتي چند چندان حاكميت سياسي فرهنگي و ديني خود را بر سراسر ايران حكمفرما گرداند.

منابع: 

 •    بيضايي، بهرام.( 1379).نمايش در ايران. تهران. انتشارات روشنگران و مطالعات زنان. چاپ دوم.

 •    بينش، تقي.( 1382).تاريخ مخصر موسيقي ايران. تهران. نشرهواي قطره. چاپ چهارم.

 •    پورجوادي، اميرحسين.( 1381 ).در بيان علم موسيقي و دانستن شعبات او. فصلنامه ماهور. شماره 15. بهار: 49-70.

 •    تركمان، اسكندربيگ.( 1335).تاريخ عالم آراي عباسي .به اهتمام ايرج افشار. تهران. اميركبير. جلد دوم.

 •    تركمان،اسكندربيگ.( 1334).تاريخ عالم آراي عباسي. به اهتمام ايرج افشار. تهران. اميركبير. جلد اول.

 •    حسيني منشي قمي، احمدبن شرف الدين.(1366 ).گلستان هنر. به اهتمام احمد سهيلي خوانساري. تهران. منوچهري.

 •    دلاواله، پيترو.( 1348).سفرنامه پيترودلاواله. ترجمه شجاع الدين شفاء. تهران بنگاه ترجمه و نشر كتاب.

 •    راوندي،مرتضي.( 1368).تاريخ اجتماعي ايران. تهران. مؤلف. جلد هفتم.

 •    رستمي، آريو.( 1381).رساله علم موسيقي اثر ميرصدرالدين محمد قزويني. فصلنامه ماهور. شماره 18. زمستان: 81- 96.

 •    شاردن، ژان.( 1335).سياحتنامه شاردن. ترجمه محمد عباسي. تهران. اميركبير.

 •    شاهكارهاي نگاري.(1384). تهران. موزه هنرهاي معاصر.

 •    شريف، ميان محمد.( 1365).تاريخ فلسفه در اسلام. ترجمه دكتر سيدحسين نصر. به اهتمام نصرالله پورجوادي. جلد دوم. تهران. مركز نشر دانشگاهي. چاپ اول:.

 •    مراغي، عبدالقادربن غيبي.( 1370).شرح ادوار. به اهتمام تقي بينش. مركز نشر دانشگاهي.

 •    مراغي، عبدالقادربن غيبي. (2536).مقاصدالالحان. به اهتمام تقي بينش. تهران. بنگاه ترجمه و نشر كتاب.

 •    مسعوديه، محمدتقي.( 1381).روضه‌خواني و رابطه آن با رديف موسيقي سنتي ايران. فصلنامه ماهور. شماره 18. زمستان: 13-23.

 •    مشحون، حسن.( 1350).موسيقي مذهبي ايران. تهران. انتشارات سازمان جشن هنر.

 •    معارف، سيد عباس.( 1330).شرح ادوار صفي الدين ارموي. تهران. سوره مهر.

 •    ملاح، حسينعلي.( 1354).تاريخ موسيقي نظامي ايران. تهران. انتشارات مجله هنر و مردم.

 •    ملاح، حسينعلي.( 1363).حافظ و موسيقي. تهران. انتشارات هنر و فرهنگ.

 •    ميثمي، حسين.( 1381).تشكيلات موسيقي دربار صفوي. فصلنامه ماهور. شماره 17. پاييز: 31- 54.

 •    ميثمي، حسين.( 1381).مهاجرت موسيقيدانان دوره صفوي به هند. فصلنامه ماهور. شماره 16. تابستان: 69- 81.

 •    ميثمي، حسين.( 1382).موسيقي و مذهب در دوران صفوي. فصلنامه ماهور. شماره 20. تابستان: 9- 28.

 •    نصرآبادي، ميرزا محمد طاهر.(1317). تذكره نصرآبادي. به اهتمام وحيد دستگردي. تهران. ارمغان.

 •    همايي شيرازي، جلال الدين.( 1375).تاريخ اصفهان. تهران. پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي.

 

تحلیل پسا استعماری و مطالعات موسیقایی

هنر: 
تحلیل پسا استعماری و مطالعات موسیقایی
نویسنده: 
عارف وکیلی (کارشناس ارشد علوم اجتماعی) - مقداد جاوید صباغیان (دانشجوی دکتری پژوهش هنر در دانشگاه هنر)

تحلیل پسا استعماری و مطالعات موسیقایی مروري بر آراي دیوید هسمندهالگ و جرجینا برن در كتاب «موسيقي غربي و ديگري‌هاي آن (تمايز، بازنمايي، و برداشت در موسيقي)»

 

«موسيقي غربي و ديگري‌هاي آن (تمايز، بازنمايي، و برداشت در موسيقي)»، اثر نوآورانه ديويد هسمندهالگ، استاد دانشگاه اپن در رشته جامعه‌شناسي، و جرجينا برن، استاد دانشگاه كمبريج در جامعه‌شناسي فرهنگ، دورنمايي جامع از آخرين صورت‌بندي‌هاي حوزه نظريه فرهنگي به دست مي‌دهد، در حالي كه همين نظريات را در حيطه مطالعات موسيقايي، با تمركز بر موسيقي غربي، نيز به كار مي‌گيرد.

 

پانوشت: 

 

Western Music and Its Others ( Difference, Representation,and Appropriation in Music)

EDITED BY: Georgina Born and David Hesmondhalgh

UNIVERSITY OF CALIFORNIA PRESS

منابع: 

 

Patrick Williams and Laura Chrisman, eds., Colonial Discourse and Post-Colonial Theory: A Reader (Hemel Hempstead, U.K.: Harvester Wheatsheaf, 1993)

Frantz Fanon, The Wretched of the Earth, trans. Constance Farrington (1961;48 GEORGINA BORN AND DAVID HESMONDHALGH reprint, Harmondsworth: Penguin, 1983); Edward Said, Orientalism (New York: Pantheon,1978).

the east

the orient

Homi Bhabha, “The Other Question: Stereotype, Discrimination and the Discourse of Colonialism,” in The Location of Culture (1983; New York: Routledge, 1994).

Benita Parry, “Problems in Current Theories of Colonial Discourse,” Oxford Literary Review 9 (1987)

Stuart Hall, “When Was ‘The Post-Colonial’? Thinking at the Limit,” in The Post-Colonial Question: Common Skies, Divided Horizons, ed. Iain Chambers and Lidia Curti (New York: Routledge, 1996), 257.

Both quotations from Nicholas Thomas, Colonialism’s Culture: Anthropology,Travel and Government (Cambridge, England: Polity Press, 1994), 58. In theorizing agency and practice, Thomas draws on Pierre Bourdieu, Outline of a Theory of Practice (Cambridge: Cambridge University Press, 1977).

Locke, “Constructing the Oriental ‘Other,’” 263. Locke’s wider analysis of Orientalist operas is given in his “Reflections on Orientalism.”

Locke, “Constructing the Oriental ‘Other,’” 263.

Ibid., 271.

Locke, “Reflections on Orientalism,” 61–2. See also Paul Robinson, “Is Aida an Orientalist Opera?” Cambridge Opera Journal 5 (1993): 133–40.

Both quotations, Taruskin, “‘Entoiling the Falconet,’” 255.

نوروز خوانی در مازندران

هنر: 
نوروز خوانی در مازندران
نویسنده: 
سيد محسن حسيني: نوازنده دوتار علي آباد كتول - اسدالله معطوفي: پژوهشگر فرهنگ عامه

نوروز‌خوانی تا چند دهه قبل آیینی متداول و همگانی بوده و ازآیین‌های کهن ‌ایرانی به شمار می‌آید‌. اکنون ‌این مراسم بسیار کم‌رنگ شده و در بسیاری از مناطق از میان رفته است‌. مضامین اشعار ‌این ‌آیین در ستایش پروردگار‌، مدح شاهان و امیران و در توصیف بهار و جلوه‌های آن‌، ضمن ‌این‌که در بخش پایانی نیز ستایش و تکریم صاحبان منازل جهت اخذ صله و انجام بوده است‌.

نوروز‌خوانی تا چند دهه قبل آیینی متداول و همگانی بوده و ازآیین‌های کهن ‌ایرانی به شمار می‌آید‌. اکنون ‌این مراسم بسیار کم‌رنگ شده و در بسیاری از مناطق از میان رفته است‌. مضامین اشعار ‌این ‌آیین در ستایش پروردگار‌، مدح شاهان و امیران و در توصیف بهار و جلوه‌های آن‌، ضمن ‌این‌که در بخش پایانی نیز ستایش و تکریم صاحبان منازل جهت اخذ صله و انجام بوده است‌.
 با پذیرش اسلام از سوي ‌ایرانیان‌، نوروز‌خوانان مضامین آن را با اعتقادات و باورهای نو یافته مردم کشورمان همسو و هماهنگ کردند.

تهران در فیلم های ایرانی

هنر: 
تهران در فیلم های ایرانی
نویسنده: 
محمدعلی مرادی

تهران قلب تپندۀ ایران است. شهری در کنار دماوند با تاریخی از جنبۀ شهری نه چندان طولانی. شهری که تا دو سده قبل آبادی کوچکی بود در خارج از شهر باستانی ری، اما موقعیت پدافندی و باغهای وسیع آن باعث شد مورد توجه قرار گیرد. شهری که دویست سال پیش پایتخت شد و این، موجی بی وقفه از مهاجرت را به این شهر برانگیخت و وسعت و اهمیت آن را بیش از پیش افزود. بدین شکل این شهر سیمایی با ساختمان ها و مراکز اداری گوناگون به خود گرفت. تهران جدا از همۀ اینها نشانۀ نمادینی طبیعی دارد: قرار گرفتن در دامنۀ بلندترین کوه کشور.

تهران قلب تپندۀ ایران است. شهری در کنار دماوند با تاریخی از جنبۀ شهری نه چندان طولانی. شهری که تا دو سده قبل آبادی کوچکی بود در خارج از شهر باستانی ری، اما موقعیت پدافندی و باغهای وسیع آن باعث شد مورد توجه قرار گیرد. شهری که دویست سال پیش پایتخت شد و این، موجی بی  وقفه از مهاجرت را به این شهر برانگیخت و وسعت و اهمیت آن را بیش از پیش افزود. بدین شکل این شهر سیمایی با ساختمان  ها و مراکز اداری گوناگون به خود گرفت. تهران جدا از همۀ این  ها نشانۀ نمادینی طبیعی دارد: قرار گرفتن در دامنۀ بلندترین کوه کشور.

پانوشت: 

1. Aura

نقش معاني فضا و زمان در آفرينش هنري

هنر: 
نقش معاني فضا و زمان در آفرينش هنري
نویسنده: 
دکتر محمدمنصور فلامکي، تصویر: صومعۀ la Tourette اثر لوکوربوزیه 1960-1956

اولين نكته‌اي كه دوست دارم عنوان كنم، نه سخني نو، اما يادداشتي است كه براي روشن شدن زمينه گفت و شنودهايي كه پيش روي داريم لازم به نظر مي‌رسد. نكته اين است كه هميشه مي‌توانيم دوباره دانسته‌هاي‌مان را به ميان بياوريم؛ دانسته‌هاي ما، دست‌كم به دليل نو بودن و در چارچوبي انتزاعي قرار گرفتن و متكي بر ابداع بودن، نياز دارند به‌مثابه گزارش‌هايي در نظر گرفته شوند كه گسترده و بازند و سازنده محفلي براي داد و ستد انديشه و نظريه به شمار توانند آمد.

اولين نكته‌اي كه دوست دارم عنوان كنم، نه سخني نو، اما يادداشتي است كه براي روشن شدن زمينه گفت و شنودهايي كه پيش روي داريم لازم به نظر مي‌رسد. نكته اين است كه هميشه مي‌توانيم دوباره دانسته‌هاي‌مان را به ميان بياوريم؛ دانسته‌هاي ما، دست‌كم به دليل نو بودن و در چارچوبي انتزاعي قرار گرفتن و متكي بر ابداع بودن، نياز دارند به‌مثابه گزارش‌هايي در نظر گرفته شوند كه گسترده و بازند و سازنده محفلي براي داد و ستد انديشه و نظريه به شمار توانند آمد.

پانوشت: 

1ـ نگاه کنيد به کتاب "ريشه‌ها و گرايش‌هاي نظري معماري"، تأليف همين نويسنده، چاپ دوم، نشر فضا، تهران، 1386 ، صص 90/177.
2ـ نگاه کنيد به کتاب ماندگار "فيزيک تائو"، اثرکاپرا، و همچنين بنگريد به کتاب "ريشه‌ها و گرايش‌هاي نظري معماري"، همان، ص 346.
3ـ نگاه کنيد به کتاب "بندهش ـ فرنبغ دادگي"، گزارنده دکتر مهرداد بهار، انتشارات توس، چاپ اول، تهران 1369.
4ـ نگاه کنيد به کتاب "بندهش..."، همان، ص 40 و نكات پرقدري که در پي‌آيند و برهايي دگر از جهان‌بيني ايرانيان باستان را مي‌نمايانند.
5ـ "فضاي ميان ذهني" اصطلاحي است که براي نماياندن رابطه‌هايي برقرار داده شده بر اساس برداشت‌هاي ذهني هر فرد و به معناي جمعي‌اش هنوز به معناي علمي کاويده نشده، كليات "عينيات" به کار برده‌ايم. گفت‌وگوي مبسوطي از اين باب را در کتاب "ريشه‌ها و گرايش‌هاي نظري معماري"، همان، مي‌يابيم.

6ـ با نام موريس مرلوپونتي ــ در برخي آثار ارجمندي که به زبان فارسي نوشته يا ترجمه شده‌اند، آشنا هستيم. کتاب "پديده‌شناسي ادراک" اين فنومنولوژيست" پيشگام را به مناسبت‌هايي ديگر نيز معرفي کرده‌ايم. نام اصلي کتاب “Phénoménologie de la Perception” است که براي نخستين‌بار در سال 1945 چاپ شده و ترجمه آن به زبان ايتاليايي مورد استفاده اين نويسنده قرار گرفته است. انتشارات ايل ساجاتوره، ميلان 1965.
7ـ نگاه کنيد به کتاب "پديده شناسي ادراک"، همان.
8ـ نگاه كنيد به "كليات شمس" (يا "ديوان كبير")، اثر مولانا جلال‌الدين محمد مشهور به مولوي ــ با تصحيحات و حواشي بديع‌الزمان و فروزانفر، انتشارات اميركبير، تهران 1339.
9ـ اين سخنراني توسط آقاي محمدرضا اصلاني، تحت عنوان "فضاي ايراني ــ سينماي ايراني" كه توسط كانون ايرانيان دانش‌آموخته در ايتاليا در خانه هنرمندان ايران در 10/1386 برگزار شده، ايراد شده است.
10ـ عنوان كتاب "Storia e Teorie dell’Architettura" كه توسط Manfredo Tafuri به سال 1970 توسط انتشارات لاترزا ـ باري چاپ شده است.
11ـ كتاب "بازنگران بر معماري" Les Visionnaires de l’Architecture ــ مجموعه انتشارات آندره پاريمون ــ پاريس 1965.
12ـ نگاه كنيد به كتاب "شكل‌گيري معماري در تجارب ايران و غرب"، تأليف همين نويسنده، نشر فضا ــ چاپ دوم، تهران 1385 ، نوشتار نهم.
13ـ براي شناخت نظريه‌هاي ويليام ميچل نگاه كنيد به كتابي كه نام برديم (City of Bits)، صص 9/8 . كتاب داراي اين مشخصات است: MIT Press – MITCP – O – 262 – 63176 – 8 ، چاپ چهاردهم 1997.
14ـ گزارشي اوليه در باب "دورنمايي" يا "پرسپكتيويته" را مي‌توانيم در كتاب "شكل‌گيري معماري..."، همان، در دو بخش متمايز بيابيم؛ نخست آن‌جا كه اين طريقه شناخت فضاي معماري (و فضاي ساخته‌شده به مقياس گسترده) مطرح مي‌شود و دوم، آن‌جا كه همين مفهوم در سنجش نمونه‌هايي از معماري ايران و معماري مغرب زمين، به ميان آورده مي‌شود. نگاه كنيد به نوشتار كتاب پيش گفته.
15ـ در زمينه تقابل‌هايي كه ميان "واقعي" و "مجازي" وجود دارند، به عنوان منبعي مطلوب، مي‌توان به مقاله‌اي توجه كرد كه هانري لوكي و ژان پي‌يري ژوين، زير عنوان "Escalade analogique et plongée numérique" در مجله تخصصي Virtuel – Reel (شماره 7 ، ژانويه 2001 ــ پاريس) انتشار داده‌اند. در اين مجله ـ از جمله ـ مسائل جديدي كه در مدارس معماري به سال‌هاي آغازين سده بيست و يكم جاري شده‌اند توجه مي‌شود.
16ـ نگاه كنيد به مقاله "در يك كرخو" (Derrick Kerkhove) تحت عنوان "به كجا مي‌رويم" كه در شماره 822 محله دوموس (ژانويه سال 2000) به چاپ رسيده است. نكته‌هايي كه با گذشت سال‌ها، هميشه بيشتر بار علمي ــ مدني موضوع طراحي محيط را به نمايش مي‌گذارند، به بياني ارجمند در اين گزارش آمده‌اند.
17ـ تقابل ميان "فضاي كالبدي" و "فضاي فكري/ دماغي"، مرتبط با نگرش‌ها و پردازش‌هايي كه زير عنوان "سايبر سپيس"، در ادامه گزارش، برهاي مثبت و نيز نگراني‌هايي را به ميدان مي‌آورند كه ــ به‌تدريج ــ بر محتواي اين تك‌شماره استثنايي دوموس سايه مي‌افكندند. در همين زمينه، نگراني‌هاي اساسي "پال ويريليو" منظري بس ارجمند از خواسته‌ها و انحراف‌هاي علمي ــ فني را به نمايش مي‌گذارد.