پرترۀ باغ سلیمانیه در کرج

نویسنده :  پريسا عظيمي*
زیر نظر: دکتر محسن کافی
 

چكيده:
اين بنا متعلق به دورۀ قاجاريه است و در زمان فتحعلی شاه قاجار و به دستور وی به سال 1225 تا 1227 توسط محمد حسين خان نظام الدوله اصفهانی بنا گرديده است و به نام پسرش سليمان ميرزا نام نهاده است. عمارت سليمانيه به صورت يک مجموعه ساختمان با کاربردهای مختلف ايجاد شده که هم اکنون فقط بنای کوشک باقی مانده است. اهميت اين بنا از در وجود نقاشي‌های ديواری (تصوير سلاطين قاجار) و گچبري‌های نفيس آن می‌باشد؛ همچنین اینکه جزء اولين بناهايی است که به سبک پيلوت (ستوندار) احداث شده است. در اين مقاله به شرح وضعيت بنا و محوطۀ سليمانيه مي‌پردازيم. بخش ابتدايي مقاله توضيحي در با ارتباط جغرافياي تاريخي منطقه و تاريخچه است. سپس با تكيه بر اسناد تاريخي و مشاهده سايت و تحليل اين اسناد به شرح پلان بنا و باغ، پوشش گياهي و سيستم آبرساني اين مجموعه مي‌پردازيم. نتيجه اين مقاله شناسايي اين مجموعه تاريخي در معرض تخريب و فراموشي است.

 

واژه هاي كليدي:
كرج ،سليمانيه ، قاجاريه ، فتحعليشاه ، سليمان ميرزا ، كاخ ، باغ

 

*دانشجوي ارشد مهندسي طراحي محيط دانشگاه علوم و تحقيقات اسلامي

 

فهرست:
مقدمه: ..................................................... 3
جغرافياي تاريخي منطقه سليمانيه............................................. 4
تاريخچه كاخ سليمانيه............................................. 5
پيدايش و دليل نامگذاري مجموعه.......................................  7
شرح پلان.................................................. 8
بناي كنوني................................................ 11
نماي خارجي................................................ 13
وضعيت فعليه سليمانيه............................................. 14
باغهاي اين مجموعه................................................ 14
پوشش گياهي................................................ 15
سبك باغسازي و كاشت گياهان............................................... 17
سيستم آبرساني.............................................. 17
دلايل اصلي تخريب اين مجموعه................................................ 19
منابع................................................ 20

 

مقدمه:
كاخ سليمانيه كرج از يادگارهاي دوران قاجار و يكي از معدود آثار ثبت شده فرهنگي و تاريخي شهرستان كرج است كه در محدوده مركزي شهر و در داخل دانشكده كشاورزي كرج واقع شده است. اين كاخ در كنار ديه كرج ساخته شد. ساخت اين كاخ در اين منطقه از سه جهت قابل بررسي و توجه است؛ ابتدا آنكه جلگه خوش آب و هواي كرج ييلاق و اتراق‌گاهي امن و زيبا را براي خانوادۀ سلطنتي فراهم مي‌ساخته كه علاوه بر دوري از هياهوي پايتخت، به فاصله بسيار كمي در حدود يك روز راه از آن واقع مي‌شد. دوم آنكه استقرار آن بر سه‌راهي كهن مازندران، ري و طالقان و همچنين بر سر راه آذربايجان كه خاستگاه ايل قاجار بوده، موقعيتي كاملاً استراتژيك براي سفرهاي مكرر خاندان سلطنتي به غرب داشته است و در نهايت آنكه ساخت اين كاخ بر سر راه آذربايجان، در دوران سلطنت فتحعلي شاه قاجار صورت گرفته كه از جمله پرتنش‌ترين ايام حكومت قاجاريه بوده و با درگيري‌ها و مشكلات حاد و عديده‌اي، خصوصا در غرب كشور و منطقه آذربايجان توام بوده است.

 

كاخ سليمانيه به همراه باغ مقابل خود و همچنين رديف ساختمان‌هاي ملازمين موكب شاهي تشكيل مجموعه حكومتي و اقامتي كوچك و بسيار زيبايي را مي‌داده است كه متاسفانه در حال حاضر رديف ساختمان‌هاي ملازمين در طرح‌هاي توسعۀ دانشكده كشاورزي از بين رفته و كاخ سليمانيه و باغ كوچك آن تنها مانده‌اند!

 

هم اكنون اين كاخ در محوطه باغي‌ با درختان كهنسال قرار گرفته كه محل استقرار دانشكده كشاورزي مي‌باشد. اين باغ در شرق شهرستان كرج و در نزديكي كاروانسراي صفوي و امام زاده حسن كه آن نيز از بناهاي تاريخي عهد شاه طهماسب صفوي است واقع شده است.
اين باغ داراي چندين عمارت و كاخ ، آبنماهاي متعدد و درختان مثمر و غير مثمر فراوان بوده است كه توسط حصاري كنگره مانند و برج و باروهايي از ديگر قسمتهاي شهر جدا شده بوده است، البته هم اكنون آثاري از اين باغ و حصار موجود نمي باشد.

 

با توجه به متون تاريخي و سفرنامه‌هاي اروپايي و ايراني كه دربارۀ كرج نوشته‌اند مي‌توان شروع شكل‌گيري و توسعۀ شهري كرج را مربوط به دورۀ قاجار دانست. در دوران قاجار كرج به صورت باغ‌شهر در مي‌آيد و مجموعۀ عماراتي به دستور فتحعلي‌شاه ساخته مي‌شود. از این رو، به لحاظ اينكه اين منطقه حدفاصل تهران و چمن سلطانيه بوده به عنوان يا مكان تفرجگاهي و ييلاقي خوش آب و هوا شناخته شده و مجموعه عمارات و باغ‌ها سليمانيه نام مي‌گيرد (ورج‍اون‍د، پ‍روی‍ز، (1374) ، ص 23،25).

 

تصوير 1) كاخ نماي پشتي كاخ سليمانيه ، اداره ميراث  فرهنگي

 

جغرافياي تاريخي منطقه سليمانيه
شهرستان كرج در 45 كيلومتري غرب تهران واقع شده و جزء منطقه ساوجبلاغ است. اين منطقه از شمال محدود به طالقان و كوه‌هاي فشند، از شرق به ارنگه و غار از جنوب به شهريار و از مغرب به قزوين است.
در دوران قاجار، كرج به شكل يك باغ شهر در مي‌آيد و مجموعه عمارت‌هايي در آن به دستور فتحعلي شاه قاجار در سال 1224 ه.ق ساخته مي‌شود و به لحاظ اين كه، اين منطقه يكي از منزلگاه‌هاي حد فاصل تهران و چمن سلطانيه بوده به عنوان يك مكان تفريگاهي و ييلاق خوش آب و هوا قرار مي‌گيرد و بعدها اين عمارت به نام كاخ سليمانيه مشهور مي‌شود. بناي كاخ سليمانيه هم اكنون در محدوده دانشكده كشاورزي كرج واقع شده و توسط معمار دربار محمد حسين خان نظام‌الدوله اصفهاني معروف به صدر اصفهاني در دو طبقه ايجاد گرديده است.
با توجه به متون تاريخي و سفرنامه‌هاي اروپايي و ايراني كه دربارۀ كرج نوشته‌اند مي‌توان شروع شكل‌گيري و توسعه كرج  را مربوط به دوره قاجاريه دانست. (نعيما، الناز، (1388) ، ص 5،6)

 

تاريخچه كاخ سليمانيه:
اين محل نشيمن‌گاه يكي از پسران فتحعلي‌شاه،‌ سليمان‌ميرزا است. شاه چندين دهستان مجاور اين قصر را به سليمان‌ميرزا بخشيده تا رفع معيشت كند.
پيش از اينكه به حصار كنگره دار اين شهر (سليمانيه) كه يكي از هوس‌هاي گذران آخرين پادشاه واقعي ايران بود برسيم، برج بلند آنرا كه مانند هرمي در ميان صحرا برپا شده بود مشاهده می‌کنیم. باغ‌هاي ميوه چند كلبه پوشالي را كه تشكيل دهكده‌اي را مي‌دهند محصور نموده‌اند. سابقاً در اينجا باغ‌هاي زيبا، فواره های آب و ساختمان‌هاي متعدد وجود داشته و ديوارهايي كه آن را از دهكده جدا مي‌ساخته هنوز برپاست. ولي ما فقط می‌توانیم حياط‌هاي خالي و چند درخت را مشاهده كنيم كه در ايام گذشته حرم پادشاه در آن اقامت داشته است. طاقنماهاي پوشيده از كاشي‌هاي رنگين كه محل سكونت زن‌هاي فتحعلي‌شاه بوده است جاي خود را به حدود يك صد خانه محقر دهاتي داده و قسمت‌هايي از اين ساختمان كه هنوز قابل استفاده است خالي از سكنه شده و رو به ويراني مي‌رود.

 

كاخ سليمانيه يك قصر ييلاقي و تفريحي و داراي باغ وسيع و زيبا و ساختماني مجلل و با شكوه بوده و اطراف آن را حصاري بلند با برج و بارو احاطه كرده بوده است. تالار بزرگ قصر را كه معمولاً شاه در آن سكونت مي‌كرده به سبك و شيوۀ ايراني تزيين كرده بودند و ديوارهاي آن تمام آيينه‌كاري و در فواصل آينه‌كاري‌ها هم نقاشي‌هايي از گل و گياه وجود داشته است كه در آن تصاويري از كليه سلاطين قاجار از آقا محمد خان فتحعليشاه و محمد شاه تا ناصرالدين شاه را نقاشي كرده بودند. نزديك سقف و بالاي ديوارهاي تالار پنجره‌هاي كوچكي با شيشه هاي رنگارنگ به چشم مي‌خورد كه زيبايي خاصي به تالار مي‌داده است.

 

در اطراف بناي فعلي ساختمان‌هايي وجود داشته و باغ سلطنتي با حصار و برج‌هايي محصور بوده كه كلاً تخريب شده است. بناي فعلي قصر در كنار بناي آجر كه ساختمان آن نسبت به قصر قديمي‌تر است قرار گرفته؛ در وضعيت فعلي بخش‌هاي فوقاني اين بناي قديمي‌تر تخريب شده و تنها آثار آن در طبقه هم كف باقي مانده است (نعيما، الناز، (1388) ،ص 15).

 

كاخ در گذر زمان

 

 

 

تصوير 2،3،4 ) كاخ سليمانيه ، اداره ميراث فرهنگي

 

پيدايش و دليل نامگذاري مجموعه:
فتحعلي‌شاه به جاي انتخاب پسر اول خود (محمدعلي ميرزا) ،‌پسر دو م خود عباس ميرزا را به وليعهدي بر مي‌گزيند كه اين امر سبب خشم محمدعلي ميرزا مي‌شود و تصميم به لشكركشي به تهران مي‌گيرد اما بنا به ملاحظاتي از اين كار منصرف مي‌شود و به جاي لشكركشي به تهران بدون اعلام جنگ به سمت لشكریان سليمان پاشا والي بغداد حمله‌ور مي‌شود و غنايمي را كه در اين جنگ بدست مي‌آورد براي پدرش فتحعلي‌شاه ميفرستد. فتحعليشاه نيز براي زنده نگه داشتن اين فتح دستور مي‌دهد در هفت فرسخي تهران باغستاني را بسازند و نام آن را سليمانيه بگذارند. پس از آن در سال 1325 سليمان ميرزا پسر سي و چهارم فتحعلي‌شاه بدنيا مي آيد و فتحعليشاه دستور مي‌دهد قلعه سليمانيه به نام پسرش در باغ سليمانيه بسازند. بعدها سليمان ميرزا با آغا ديلم دختر نظام‌الدوله معمار اين بنا ازدواج مي‌كند و دستور مي‌دهد تصوير صف سلام فتحعليشاه را در تالارهاي درون كاخ نقاشي كنند (دهقان جردي ، عليرضا ، (1379) ، ص 25).

 

شرح پلان :
در يك نگاه عمومي نتايج حاصل از اين بررسي را مي‌توان اینگونه عنوان نمود :
1)    اين اثر در آغاز به صورت يك بناي منفرد ساخته شده است. و در حالي كه پي آن در خاك طبيعي (خاك بكر) منطقه حفر شده است. در مورد سطح كلي آن بايد گفت : طبقه همكف اولين طبقه بنا را تشكيل ميدهد.
آنچه از طرح بنا ميتوان استنباط نمود نقشه‌اي است كه مجموعه بنا را در طبقه هم كف از خارج مستطيل شكل نشان ميدهد و در طبقات فوقاني با ايجاد بريدگي در كنج ها به هشت ضلعي تبديل مي گشته است. از نظر نقشه داخلي يك راهرو مياني و دو اتاقك كوچك در شمال آن و اتاقي به صورت شش گوشه نامظم در جنوب آن است كه هر سه فضا از طريق راهرو مياني با يكديگر در ارتباط قرار ميگيرند.

 

شكل شش وجهي در اتاق جنوبي كه در اصل نقشه مستطيل شكل دارد به اين علت است كه كنج هاي جنوب شرقي و جنوب غربي به صورت مثلثي پر شده اند. اين حجم پر كننده در عين حال كه از نظر نوع و جنس مصالح كاملا با خود بنا تشابه دارد معذلك هيچگونه انصالي با بنا نداشته و آجرهاي آن در مجاورت ديوار اصلي چيده شده اند. اين تغيير شكل كه علي الاصول همزمان خود بنا صورت پذيرفته شايد با تغيير نقشه در طبقات فوقاني قابل توجيه باشد. مجموعه بنا با دو ورودي يكي در جبهه شمالي و ديگري در جبهه جنوبي با فضاي خارج در ارتباط است.

 

2)    با توجه به دو باروي خشتي كه از دو جبهه شمال و جنوب در راستاي ديوار شرقي بنا به آن اتصال يافته اند ميتوان گفت موقعيت جايگزيني اثر در مجاورت جصار جانبي بوده است.

 

3)    در زمينه نماي خارجي ، در مورد نماي جبهه غربي بدليل اتصال به بناي اصلي كاخ نمي توان اظهار نظر نمود ، جبهه شرقي نيز به دليل قرار گرفتن در مجاورت حصار نماي يكنواخت و ساده آجري دارد. اما در دو جبهه شمال و جنوب در نماي خارجي وروديها و طاقنماهاي كور مجاور آنها را داريم كه آنها با لغازه هايي در دو رديف آرايش يافته اند. اين نحوه طاقنما سازي در نماي داخلي باروي خستي نيز تداوم يافته است.
با توجه به نوع آجرهاي بكار رفته نماسازي اين دو جبهه به نظر ميرسد مربوط به زماني بعد از ساختمان خود بنا باشد. احتمالا پس از الحاق بناي اصلي (كاخ) اين نماسازي در طقه همكف به منظور اتصال بهتر دو با صورت پذيرفته است. در ارتباط با اين نماسازي در اين دو جبهه محوطه  مقابل بنا نيز با سنگ قلوه مغروش شده است.

 

4)    پس از متروك شدن مجموعه كاخ و احتمالا تخريب پخش هاي فوقاني ايين قسمت از مجموعه بنا كاربردهاي فرعي ديگري پيدا كرده و در اين راستا تغييراتي را نيز متحمل شده است. از جمله كف سازي آجري و ايجاد حوضچه هاي سيماني در جبهه جنوبي ، كه مربوط به زماني ميشود كه اين بخش به عنوان نانوايي مورد استفاده قرار ميگرفته است. همزمان با آن تغييرات حزيي در بخش شمالي نيز به وجود آمده است. تخريب كامل بنا در بيست ساله اخير صورت پذيرفته است زيرا تا حدود سالهاي 1350 ه.ق حداقل دو طبقه از قديمي (آجرهاي 5.4*20*20 سانتي متر بنا گرديده كه اگر از دوره صفويه نباشد حتما زنديه است. قسمتهايي از اين بناي قديمي دو طبقه ، مسلما براي ايجاد كاخ تخريب گرديده احتمالا در اصل يك قلعه بوده است. زير زمين فعلي اين بنا روزگاري در طبقه همكف قرار داشته زيرا اطراف بنا براي ساختن كاخ فعلي خاكريزي و تسطيح شده است. آنچه كه در حال حاضر از بناي آن قابل رويت است بازمانده هاي ساختماني است به طول و عرض 5.8*5.8 متر كه به صورت چهارضلعي  نامنظم بنا شده است، نقشه آن در هر دو طبقه عبارت از يك اتاق شش ضلعي نامنظم بنا شده است. راهرويي در جلو آن قرار دارد. در شمال راهروي مزبور واحدهايي كه احتمالا سرويس هستند واقع شده است. پله اي كه از محوطه خارج بنا به طبقه دوم كاخ منتهي ميشود از الحاقات بعدي است. كليه قسمتهاي مزبور با آجرهايي با اندازه 5.4*20*20 سانتي متر ساخته شده است. در آلبومهاي سلطنتي مربوط به زمان ناصرالدين شاه دو تصوير از عمارت سليمانيه كرج موجود است كه هر دو از جبهه جنوبي برداشته شده است و بخشي از برج مورد نظر را نمايش ميدهد. آنچه در زمينه طرح كلي از اين تصاوير استنباط ميشود اين است كه ساختمان در پنج طبقه بنا شده است و بر بالاي آن مهتابي هشت گوشي است با ابعاد كوچكتر از بناي اصلي با تركيبي بسيار زيبا و متناسب كه با ديواركهايي مشبك محصور گشته است. طبقه همكف به صورت چهارگوش بنا شده ولي از طبقه اول به بعد ايجاد بريدگي هايي در كنج ها به هشت وجهي مبدل ميگردد. در طبقه همكف آثار نماسازي مجدد با آجرهاي متفاوت ، با اجرهاي اصلي بنا مشهود است كه علي الاصول مي بايست پس از الحاق اصلي (كاخ) به اجرا درآمده باشد. در اين جبهه يك ورودي به صورت نامتقارن بر روي ضلع جنوبي ارتباط با فضاي داخلي را برقرار ميسازد. نماي خارجي طبقات دوم و سوم با طاقنماهاي كم عكق كه پشت بغلهاي كاشي دارد، تزيين يافته است. در سه طبقه مياني روزنهاي كوژكي در مركز اضلاع ، نور فضاهاي داخلي را تامين ميسازد. ولي در آخرين طبقه به جاي اين روزنها پنجره هاي اساسي تعبيه شده است. به علاوه اينكه در اين طبقه در جبهه شمالي ايواني مقابل اتاق قرار گرفته كه يك طارمي از شبكه كاشي دارد.

 

در جمع سياحاني كه در سفرنامه خود ذكري از اين برج به ميان آورده اند به دو نكته اساسي اشاره دارند. نكته اول چشم انداز خوب برج به محيط و منظر گاه بودن آن است و نكته دوم باز ميگردد به عملكرد اصلي بنا كه از آن به عنوان اندرون و يا حرمسرا ياد نموده اند و حتي كاربرد اين نوع برجها را در حرمسراي شاهزادگان تعميم داده اند. (نعيما، الناز، (1388) ،ص 54، 55،56)
 

تصوير 5) برج حرمسرا ، اداره ميراث فرهنگي

 

تصوير5-1)بقاياي باقيمانده از برج ، مولف

 

بناي كنوني:
سليمانيه باقيمانده عبارت است از يك كوشك يا بناي مستطيل شكلي كه بر روي ستون‌ها و جرزهاي آجري شاخته شده و از سطح زمين حدود 2.5 متر ارتفاع دارد و در واقع از جمله نمونه‌هاي اوليه بناهايي است كه بر روي پايه ساخته شده است. بناي مزبور عبارتست از يك تالار اصلي و مستطيل شكل در وسط و دو راهرو در سمت غربي و شرقي آن كه از جانب شمال و جنوب دو پلكان به هر يك از راهرو هاي مزبور راه مي يابد. در طرف ديگر راهرو ها دو اتاق كم عرض قرار دارد كه طول آنها برابر عرض تالار مياني مي‌باشد. در واقع اتاق‌هاي دو جانب محل مستخدمين و به احتمال زياد آبدارخانه تالار پذيرايي بوده است.

 

ساختمان كاخ بنايي مستطيل شكل است كه روي ستون هاي آجري ساخته شده و از سطح زمين 2 متر و 50 سانتيمتر ارتفاع دارد. اين بنا در ضلع شرقي داراي بناهاي تخريب شده برج هايي است كه 5 طبقه بوده و به زمان صفوي برمي گردد. اين برج ها به اين منظور ساخته شده بود تا زنان حرم بتوانند از آن محوطه، كاخ و شكارگاه را تماشا كنند. هشت پله لاجوردي رنگ در ضلع شمالي و هشت تاي ديگر در ضلع جنوبي راه هاي ورودي به داخل ساختمان هستند. كاخ سليمانيه به همراه باغ مقابل خود مجموعه اقامتي كوچك و بسيار زيبايي است كه متاسفانه در طرح توسعه دانشكده كشاورزي از بين رفته كه نيازمند توجه بيشتر است.

 

در مقابل پلكان‌هاي چهارگانه درهايي رار دارد كه با عبور از آنها به راهروهاي دوگانه وارد مي‌شويم. در وسط راهروها در ديوارهاي غربي و شرقي نيز دو در قرار دارد كه ورودي‌هاي تالار مياني را تشكيل ميدهند. تالار مياني به طول 10 و عرض 6.85 متر است.ازاره هاي دو جانب شرقي و غربي و چهار جرز نماهاي شمالي و جنوبي از سنگ مرمر است. جانب شمالي و جنوبي تالار قرينه يكديگر است. چنانكه در وسط يک ارسي بزرگ و بعد دو جرز در دو طرف آن و سپس دو ارسي كوچكتر در هر طرف قرار دارد.

 

قسمت بالاي ارسي‌ها به صورت قوس نعل اسبي است كه داراي آلت بندي‌هاي چوبي بوده و داخل آنها با شيشه‌هاي رنگي تزيين شده است. حاشيه دور ارسي‌ها و لچكي‌ها و بالاخره افزاربندي دور سقف همگي داراي گچبري‌هاي برجسته به شيوه قاجار است و نقش آنها عبارت است از گل بوته‌هاي درهم. در قسمت‌هاي گچبري شده قاب‌هاي بيضي شكل نيز مشاهده مي‌شود كه در وسط برخي از آنها دورنماها و تصوير برخي از بناها مشاهده ميشود. رنگ‌هاي بكار رفته در آنها عبارتند از: سبز تند -  سرخ – لاجوردي – قهوه اي – زرد وسط ديوارهاي شرقي و غربي در كوتاهي قرار دارد كه در طرف آن طاقچه اي تزييني با پوشش گچبري مشاهده ميشود. در بالاي درهاي ورودي در هر طرف دو تابلوي رنگ و روغني جالب به عرض 2.40 متر و طول 6.85 متر قرار دارد كه از آثار جالب توجه دورۀ قاجار است.

 

تابلوي سمت شرق آقا محمدخان قاجار را در حاليكه بر روي تخت شبيه تخت طاووس قرار دارد و قيان ني پيچي در مقابلش مي‌باشد نشان مي‌دهد. در سمت راست تابلو فتحعلی‎شاه قاجار، مهدي خان قاجار جهان سوز شاه قاجار و در سمت چپ، محمد حسن خان قاجار ، شاه قليخان قاجار و محمد ولي خان قاجار در حالي‌كه هر يك بر روي كرسي نشسته‌اند، تصوير شده اند. در پشت سر اين افراد و در قسمت بالاي تابلو هفت فر ايستاده اند كه فقط تا قسمت ران نموده شده است. آنها نيز همگي از بستگان آقا محمد شاه قاجار و بزرگان ايل قاجار هستند. تابلو ديوار غربي صحنه اي‌ است كه مربوط به دوران شهرياري فتحعليشاه قاجار در اين تابلو فتحعليشاه را در حال جلوي بر تخت طاووس نشان ميدهد. در سمت راست شش تن از همراهان و در سمت چپ هفت تن ديگر كه تعدادي از پسران او هستند و يكي از همه جوانتر ميباشد نقش شده است. تاريخ كشيدن تابلو و نام نقاش آن در پايين اثر چنين ثبت شده است: نقش فرمان ده مامي تا ماه زد رقم بنده شه عبدالله 1288

 

نماي خارجي:
1)    نماي خارجي بنا در سمت شمال و جنوب بطور كامل قرينه يكديگر هستند. چنانكه در وسط ارسي ها ي سه گانه قرار دارد كه قسمت بالاي آنها داراي تزيينات مقرنس كاري مي باشد. در نماي سمت غرب در زير آجرهاي قرنيز بام يك رشته كاشي هاي هلالي شكل فيروزه اي براي زيبايي و در عين حال عبور دادن آب باران قرار دارد. در نماي شمالي نيز دو رج از اينگونه كاشي ها در دو طرف تالار بكار رفته است. در نزديكي بنا ي مزبور تا چند سال پيش بناي  يكي از برجهاي مورد بحث برپا بوده كه اكنون اثري از آن ديده نميشود. (پگاه، صابر ، (1385)  ،ص18،19،20)
 

تصوير 6،7،8،9،10،11) تصاوير پادشاهان و شاهزادگان و گچبري‌ها  ، مولف

 

وضعيت فعليه سليمانيه:
اين بنا به شماره ثبت 370 در سال 1327 در سازمان ميراث فرهنگي كشور ثبت شد.
بناي كنوني كاخ سليمانيه جزو كوچكي از مجموعه بناهاي مفصل قلعه و قصر سليمانيه است كه در اصل شامل قسمتهاي زير بوده:
عمارت گلشن ، ساختمان كلاه فرنگي ، بيروني و حرمسراي فتحعلشاه ، ساختمان اندروني ، برج بلند فراش آباد ، عمارت در قرمز (باغ انگوري) ، باغ فراش آباد ، باغشاه اول ، باغشاه دوم و باغ فردوس
آنچه از اين مجموعه باغي مانده ساختمانيست به صورت چهار صلعي نامنظم به طول و عرض 12*8 متر و باغچه اطراف آن .
(اداره ميراث فرهنگي ، (1388) ، ص 6)

 

باغ‌هاي اين مجموعه :
باغ فراش آباد: كه به باغ اطراف كاخ اصلي ميگفتند
باغ انگوري باغي پر از درختان انگور كه عمارت در قرمز در آن واقع بود
باغ فردوس : تنها آثار باقي مانده از اين اغ قسمتي از دانشكده كشاورزي است كه هم اكنون به مزرعه تحقيقاتي تبديل شده است.
باغشاه اول و دوم: كه اطلاعاتي در موردشان در دسترس نيست .
(شيباني، زرين تاج، (1386) ، ص 17)

 

پوشش گياهي:
اطلاعات چنداني در مورد باغ‌هاي اين مجموعه در دست نيست اما در قسمتي از سفرنامه «پرنس سولتيكف» شرح داده شده كه در قسمت اعظم اين باغها درختان چناركاشته بودند و علاوه بر آن درختان ميوه هم در قسمت هاي باغ انگوري و باغ فردوس وجود داشته كه قسمتي از باغ فردوس هم اكنون در دانشكده كشاوزي كرج تبديل به مزرعه تحقيقاتي شده است.
البته علاوه بر درختان چنار درخت زبان گنجشك و درخت توت به وفور در اين باغ مشاهده ميشود. از جمله درختان ميوه اي كه در اين باغ وجود داشته زرد آلو ، سيب ، توت ، گيلاس بوده است.
اينكه در اين سفرنامه به وجود چويبارهاي پر آب و آب نماهاي فراوان اشاره شده است كه  هم اكنون اثري از آنها باقي نمانده.
از ديگر پوششهاي گياهي اين باغ پونه هاي خار دار، خارشتر، استروكائوس، شيرين بيان، چوبك، شنگ، زنبق و شقايق بوده است.
 

تصوير 12،13) درختان قديمي باغ ، مولف

تصوير 14،15 ) درختان قديمي باغ www.parstourism.ir

سبك باغ‌سازي و كاشت گياهان :
فرم اين باغ از سبك باغ ايراني تبعيت نمي‌كرد بلكه مانند بسياري از باغ‌هاي دوران قاجاريه كاخ در وسط باغ قرار داشت البته درختان به صورت ارگانيك كاشته بودند كه نظم خاصي نداشتند. و مسيرها عمدتا در راستاي رودخانه كرج قرار داشت و مسير ويژه و برجسته اي براي باغ درر نظر گرفته نشده بود . در سال 1267 ه.ق به دستور امير كبير قلعه ارگ تجديد عمارت شده است و كوچه هاي آن براي حركت كالسكه و ... آماده گرديد و اين امور به معماري عبدالله معمار باشي در آن زمان صورت گرفت. (شيباني، زرين تاج ، (1386) ، ص 37)

 

سيستم آبرساني:
بدليل تخريب زيادي كه صورت گرفته بود اطلاعاتي در زمينه سيستم آبرساني اين مجموعه وجود نداشت، اما در حفاريهايي كه به تازگي در اين منطقه صورت گرفت لوله‌هايي سفالي پيدا شد كه حدس ميزنند از سيستم تنبوشه‌اي براي آبرساني استفاده ميكردند
در این سیستم با استفاده تنبوشه‌های سفالی به فاصله‌های مساوی و معین فواره‌هایی را تعبیه و آب را در محورهای عمود بر هم دور تا دور كاخ به گردش در آورده اند. علاوه بر اينها رودخانه كرج از قسمت غربي اين باغ مي‌گذشت، همچنين از قنات در بعضي نقاط باغ استفاده ميشد (شيباني، زرين تاج ، (1386) ، ص 54).
 

تصاوير 15،16 ) سيستم آبرساني ، اداره ميراث فرهنگي

 

تصوير 17) قسمتي از رودخانه كرج كه باغ ميگذرد ، مولف

 

دلايل اصلي تخريب اين مجموعه:
اين باغ عمر زيادي نداشت به همين دليل اطلاعات كافي در مورد آن موجود نيست، از علل تخريب آن متروك ماندن آن است كه علت اين امر فرار سليمان ميرزا مي‌باشد. زيرا پس از درگذشت فتحعلي‌شاه در سال 1250 قمري در اصفهان با وجود داشتن 60 پسر ، نوه او محمد شاه به موجب ماده هفت عهدنامه تركمنچاي پادشاه شد و به امر وي چند نفر از شاهزادگان را كور و جمعي را زنداني و چند نفر هم از ترس گرفتاري و كشته شدن به خارج از ايران فرار كردند.از جمله شاهزادگان فراري هم سليمان ميرزا صاحب مجموعه بود. (دهقان جردي ، عليرضا ، (1379) ، ص 54)

 

در پايان:
اين مجموعه در حال حاضر جاي خود را به دانشكده كشاورزي كرج داده و قسمت‌هاي از بقاياي بناي اين مجموعه در ضلع جنوبي دانشكده ديده مي‌شود.
تنها آثار باقيمانده از گياهان اين باغ قسمت‌هايي از درختان باقي مانده كه چنارهاي كهنسالي هستند نيز در قسمت در شمالي و غربي و در مزرعه تحقيقاتي دانشكده ديده مي‌شود