طراحی دلچسب فضای اداری

معمارنت- گفتگو با بهروز احمدى فرصتي بود تا گوشه هايى ازتجربيات معمارى كه بيش از همه انسانى وارسته بود را براى معماران جوان بيشترروشن كنيم .
 روزگار ياري نكرد وبعد از دو جلسه زنده ياد از ميان ما رفت ،هر چند در كارهايش در گوشه وكنار اين مرز وبوم زنده است.
امروز با اينكه بيش از ٨٢٠٠ كاربر معمارنت گفتگوبا او را در بخش معماري- گفتگو ديده اند سالروز تولد او بهانه اي براي باز درج اين گفتگو شد.
از همان سال هاى ميانه دهه ٧٠وشوراى راهبرى ساختمان جديد مجلس شوراى اسلامى ،تخصص وخلاقيت او در لفافه اي ازوارستگى، تجربه زيسته شيرينى شد كه هر بار ياد او را زنده نگه مي دارد .
يادش گرامى باد
معمارنت

پیشنهادهای بهروز احمدی

برای طراحی دلچسب فضای اداری
 

معمارنت- چندی پیش در سلسله گفتگوهای‌مان با معماران صاحب اثر معاصر، گفتگویی با «مهندس بهروز احمدی» زیر تیتر «رسیدن از کاربری به فرم» ترتیب دادیم که گزارش آن در سایت درج شد. آن گفتگو بهانه‌ای شد تا طی چند مطالب با تجربه‌های ایشان در طراحی ساختمان‌های اداری، مسکونی و عمومی آشنا شویم. در نوبت نخست به معماری ساختمان‌های اداری از زبان او می‌پردازیم.

 

مطلب شماره‌ی یک: ساختمان‌های اداری

 

در این بخش از موضوعات مربوط به معماری، خلاصه‌ی مطالعات و تجربیاتم را در مورد ساختمان‌های اداری با علاقه‌مندان به موضوع در میان می‌گذارم.

 

پیش از شروع لازم است به این نکته اشاره شود که مطالعات قابل توجهی در مورد مکان‌یابی و طراحی شهری مجتمع‌های اداری از طرف «مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری وزارت مسکن و شهرسازی» (وزارت راه و شهرسازی) انجام شده که پژوهش‌ها و تدوین آن برعهده‌ی «مهندسین مشاور رهرو» بوده است. با توجه به بحث مذکور بکارگیری نتایج مطالعات را برای علاقه مندان توصیه می‌کنم؛ زیرا که توجه به بایدها و نبایدهای این مطالعات راه گشای شروع طراحی ساختمانهای اداری است.

 

 ضمناً توجه داشته باشید این مجموعه به صورت دستور العمل منتشر شده و مفاد آن برای مکان‌یابی ساختمان‌های اداری عمومی (از محل بودجه‌های عمرانی) لازم‌الاجراست. پس از مکان‌یابی ضرورت دارد برای شروع طراحی ساختمان اداری نکات کلیدی و عمومی طراحی بناها لحاظ شود.

 

بدیهی است طراحی ساختمان اداری هم مشمول همین قاعده است و در این بخش از اقدامات طراحی هیچ تفاوتی بین ساختمان‌ها وجود ندارد. مثل توجه به برنامه‌ی طرح، استفاده از امکانات زمین، شناخت موقعیت منطقه‌ای، استفاده از مصالح مناسب و رعایت مقررات و رعایت ضوابطی که برای هر گروه از ساختمان‌ها به صورت اختصاصی تدوین شده است.

 

حاصل تجربیات من در طراحی ساختمان‌های اداری پس از مکان‌یابی و رعایت اصول عمومی که به آنها اشاره شد، چند نکته اساسی است که به کارگیری آنها ساختمان‌های اداری را کارآمد و ماندگار می‌کند.

 

1.    به دلیل مراجعه‌ی همگانی به ساختمان‌های اداری، ( به نظر من) ضرورت دارد این نوع بناها ظاهری ممتاز و دور از پیرایه داشته باشند که به صورت نوعی نشانه در نمای شهر شناخته شوند. در نمونه‌هایی مثل «ساختمان بخارست»، «ساختمان رضا»، «بانک مسکن اراک»، «مجتمع اداری بم» و ساختمان اداری مرکزی «مجتمع پارس جنوبی» این ویژگی قابل ملاحظه است. همچنین توصیه می شود در طراحی نماها و حجم ساختمان از زیاده‌روی و به‌کارگیری مصالح متنوع و طراحی معماری با سبک‌های گوناگون پرهیز شود.
 

2.    ضرورت دارد در ساختمان‌های اداری از مصالح ماندگار استفاده شود که تحمل تغییرات جوی و قابلیت نظافت و نگهداری را داشته باشد.

 

3.    معمولاً در طول زمان، نیاز به تغییر در اندازه‌ی فضاها و کاربری آنها در این نوع ساختمان‌ها به وجود می‌آید و این امر اجتناب‌ناپذیر است (همانطور که در یک دوره، ورود کامپیوتر و لوازم جانبی به فضای اداری موجب تغییراتی در ساختمان‌ها شد). بنابراین پیشنهاد می‌کنم برای طراحی از الگوهای مدوله استفاده شود که امکان تغییرات به سادگی میسر باشد و به منظور دستیابی به این هدف به چند مورد که در زیر به آنها اشاره شده است توجه شود:

 

 
الف- دیوارها از نوع سبک و صنعتی اجرا شود. (غیر از مصالح بنایی)

 

ب ـ سیم‌کشی و تعبیه کابل‌های الکتریکال و لوله‌کشی تأسیسات در سقف کاذب اجرا شود و هیچ تأسیساتی در زیر فرش کف وجود نداشته باشد، مگر این که کف کاذب اجرا شود؛ فقط در این‌صورت عبور تأسیسات از کف توجیه خواهد داشت. در هر دو مورد کف کاذب و سقف کاذب، تأسیسات ساختمان از بین مصالح بنایی عبور نکرده و در نتیجه برای تغییر فضاها به آسانی قابل دسترسی خواهند بود.

 

ج ـ چراغ‌های سقفی و دریچه‌های هوا بین مدول‌ها پیش‌بینی و به صورت open office طراحی و اجرا شود.

 

در این صورت امکان محدود شدن  با پارتیشن یا دیوارهای سبک وجود دارد و لازم است کلیدهای کنترل هم متمرکز باشند.
نمونه‌ی این اقدامات در ساختمان اداری بخارست، مجتمع اداری پارس جنوبی و مجتمع اداری بم انجام شده است.

 

 

 

درمواردی که ساختمان اداری برای یک اداره طراحی نشده است و امکان استفاده چند دفتر کار یا شرکت کوچک در یک طبقه وجود دارد، ضروری است به موارد زیر توجه شود:

 

الف- هر طبقه قابلیت تفکیک به دو، سه یا چند واحد را به طور مستقل داشته باشد. در این صورت بی‌شک سرویس‌های بهداشتی و آبدارخانه‌ها متمرکز هستند و فضاهای خدماتی که با دسترسی از لابی آسانسورها طراحی می‌شوند، نیازی به اختصاص فضاهای جداگانه و تفکیک ندارند.

 

 یا آن‌که هر واحد سرویس و آبدارخانه مستقل داشته باشد. در این نوع طراحی استفاده از فضاها در هر واحد اقتصادی‌تر بوده و تغییرات احتمالی به سادگی انجام می‌پذیرد. این روش در اکثر ساختمان‌های اداری در دیگر کشورها مرسوم است ولی در ایران هنوز برای اکثر کاربران آشنا نمی‌باشد. در ایران نمونه‌هایی به این روش طراحی و اجرا شده است که می‌توان به «ساختمان بخارست» اشاره کرد.

 

 

ب- در لابی اصلی ساختمان برای پذیرایی از میهمانان واحدها، محل مناسبی طراحی شود.

 

ج ـ طراحی مرکز خدمات برای مجموعه، مثل اتاق کنفرانس بزرگ، محل چاپ و تکثیر و محلی برای ارائه لوازم اداری و مصرفی ضروری است.

 

د ـ در مجتمع‌های اداری بزرگ، فضای ورزشی و فضای خدماتی، مثل بانک، رستوران و مهدکودک هم پیشنهاد می‌شود.

 

4.    تا حد امکان محدوده‌ی بنای ساختمان اداری از فضای شهری جدا نشود و ترجیح دارد ورودی‌های اصلی بنا بخشی از فضای شهری را تشکیل دهند. زیرا که این نوع نگاه به فضای شهری، ارتباط افراد جامعه (مخاطبین اصلی بنا) را با ساختمان اداری صمیمانه‌تر خواهد کرد.

 

 

نمونه‌ی این نگاه در طراحی ورودی «بانک مسکن اراک» ملاحظه می‌شود و در «ساختمان اداری بخارست» هم تا حدی که محدوده‌ی بنا اجازه می‌داد، این امر رعایت شده است. همچنین در طراحی مجموعه‌ی «ساختمان‌های اداری شهرستان بم»، تلاش شد تا فضای مابین ساختمان‌ها با مجموعه‌ی شهر ارتباط داشته و عابران از میان آن‌ها عبور کنند.
 

 

 

 

5.    استفاده از یک یا چند اثر هنری مثل مجسمه یا «فرسک» در فضای ورودی و لابی در صورتی که انتخاب مناسبی انجام شود، ارزش هنری معماری ساختمان را ارتقاء می‌بخشد.

 

خلاصه‌ی آنچه به‌خصوص در طراحی ساختمان‌های اداری، پس از رعایت برنامه و مقررات، باید مورد نظر قرار گیرد:

 

1.    نیاز به ظاهری متفاوت و باوقار

 

2.    استفاده از مصالح ماندگار

 

3.    قابلیت تغییر در فضاهای اداری

 

4.    عدم عبور تأسیسات از بین مصالح بنایی

 

5.    مدوله کردن طرح

 

6.    تمرکز سرویس‌های بهداشتی

 

7.    لحاظ کردن خدمات عمومی

 

8.    استفاده از آثار مناسب هنری

 

9.    ترکیب ساختمان با فضای شهری