معماران ما و گفتگوی معماری جهانی

گزارش نخستین همایش کنسرسیوم معماری «بنامید»

در این همایش پس از معرفی کنسرسیوم معماری بنامید توسط مهندس «مقداد شریف»، دکتر «حسین سلطان زاده»، پروفسور «یورک گروت گروتر» و دکتر «کامران افشارنادری» به موضوع گفتگو در معماری معاصر پرداختند و همایش با پرسش و پاسخ حاضران به پایان رسید.

این همایش که با مشارکت باشگاه معماری تهران و حمایت دانشگاه تهران، دانشگاه هنر اصفهان، انجمن مفاخر معماری ایران، سایت معمارنت، مجله معماری و ساختمان، سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران و باشگاه معماری تهران برگزار شد مورد استقبال پر شور دانشجویان، معماران و علاقمندان قرار گرفت.

در این همایش ابتدا دو قطعه فیلم کوتاه از زنده یاد مهندس «هادی میرمیران» به نمایش درآمد که وی بر عدم تأثیر و مشارکت معماری ایران طی یکصد سال اخیر در گفتگوی معماری (عرصه جهانی و عرصه داخلی) تأکید کرد و راه برون رفت از آن را درک زمان، کاربست طعم و بوی فرهنگ ایران و تقویت تجارب جریان معماری ایران در این راستا دانست.

سپس مهندس «مقداد شریف» ،  به اهداف کنسرسیوم «بنامید» در ریشه‌یابی مشکلات معماری ایران و ایجاد زمینه‌های برون رفت آن از طریق تعامل عموم مردم و جامعه معماری اشاره کرده و همچنین بر لزوم واقع نگری در رابطه با معماری اکنون ایران و دوری از تعارفات و مثبت اندیشی بیش از اندازه تاکید کرد.

مدیر مجموعۀ بنامید  خبر از تولید فیلم‌های مستند- آموزشی آسیب شناسی معماری معاصر ایران در زمینه‌های تخصصی داده و اضافه کرد که این اقدام با هدف ارتقای سطح سلیقۀ جمعی در زمینۀ معماری به عنوان اولین خروجی‌های دپارتمان پژوهشی این کنسرسیوم انجام می‌پذیرد. 

دکتر «سلطان زاده» اولین سخنران همایش بود که در باب خلاءهایی چون  عدم گفتگوی جمعی، عدم نقد علمی و منصفانه و نظریات ارائه شده صحبت کرده و ضمن برشمردن خصوصیات معماران قدیم و ارتباط معماری با سایر رشته‌ها بر رابطه معماری ایران بر معماری‌های هند، عثمانی و غرب و تأثیر نهادهایی چون انجمن آثار ملی بر کارهای معماری سیحون و فروغی و... پرداخت. سلطان‌زاده حضور نظریه‌پردازانی در معماری چند دهه اخیر ایران را مغتنم شمرد،  اما گفت که هنوز نقد و تجزیه و تحلیل علمی درباره آن به صورت کامل و مدون صورت نگرفته است.  او در این زمینه به نظریه‌پردازی طرفداران سنت اشاره و اظهار داشت مبانی این نظریه پردازی ها هم بر پایه فلسفه غرب بنا گشته و ما نیازمندیم بر پایه فلسفه و علوم اجتماعی و... خود بار دیگر به تنظیم نظریات فوق همت گماریم. سپس دکتر «یورک گروت گروتر» از دانشگاه برن سوییس به مسئلۀ روند نظریه  پردازی در معماری معاصر در جهان معاصر پرداخت. او در شروع سخنرانی از مفاهیم پایه در فرهنگ سخن گفته و از اینکه چگونه مفاهیم فرهنگی بر سبک‌های معماری در اروپا تاثیر گذار بوده‌اند. پروفسور گروتر با صحبت در مورد چند بنای شاخص عصر مدرن و ارتباط آنها با فرهنگ غرب و دوره‌های تاریخی پیش از خود صحبت‌های خود را به پایان رساند. 

«کامران افشار نادری» نیز که پس از میان برنامه‌ بر روی سن آمده بود، امتزاج فرهنگی را در تمام تاریخ معماری موجب بالندگی و شکوفایی و ایجاد سبک‌های نو ارزیابی کرد. او طراحی معمارانه را به نوعی ابزار شناخت معرفی کرد که در آبدیده کردن و صیقل دادن آن می‌توان از فرهنگ‎های دیگر بهره جست. از نگاه افشار نادری طراحی با الهام از فرهنگ‎های دیگر می‌تواند به شناسایی مسئلۀ ایجاد و اکنون انجامیده و گسترۀ افق‎های تازه‎ای را به روی زیست جهان ما بگشاید. همانطور که بر پیکرۀ تخت جمشید نشان‎هایی از معماری مصری، بین النهرین و هلنی می‌بینیم و آنگونه که معماری گوتیک از معماری بیزانتنی و قوس‌های متداخل سلجوقی سودجسته؛ ما نیز می‎باید با نگاهی به معماری‌های دیگر فرهنگ‌ها راه‎های جدیدی برای خود بیابیم. زیرا که در تمام تاریخ آنگاه که شرایط زندگی دستخوش تغییر می‎شده است؛ نهادهای موجود کارکرد سابق خود را از دست داده و نقد شکل می‎گرفته است؛ برپایۀ این نقدها جامعه از گذشتۀ نزدیک خود فاصله گرفته و با بازخوانی گذشته‎های دور و دستاوردهای فرهنگی دیگران پهنه‎های نوینی را برای پیشروی پیش پای خود می‎گشوده است. افشارنادری عوامل موثر بر این حرکت ناگزیر را تغییر شناختی از طریق درگرفتن گفتگوهای انتقادی، ورود به عرصۀ رقابت‎های بین المللی و آگاهی از ظرفیت‌های تکنولوژی جدید برای افزایش توانایی و امکانات خود و در مقابل آگاهی بخشی و گفتگو با جامعه عنوان کرد. 

در بخش انتهایی برنامه پرسش و پاسخ مختصری میان حضار و اساتید انجام شد که در طی آن هر استاد یک پرسش را پاسخ داد. گروتر در پاسخ به پرسشی که در زمینۀ برون رفت معماری معاصر ایران از وضعیت کنونی با کمک از دیگر فرهنگ‌های معماری طرح شده بود؛ عنوان کرد که معماری قدیمی ایران دارای عناصر و ویژگی‌های منحصر به فرد و زیبایی است؛ اما به دلیل عدم آشنایی کافی با معماری معاصر ایران ایشان نمی‌توانند راهکاری برای بهره گیری از این منبع غنی به معماری امروز ما نشان دهند. کامران افشار نادری نیز در پاسخ به راه‌های ایجاد شخصیت مستقل در معماری ایرانی گفت که برای هر مسئله‌ای در جهان یا راه‌حلی از قبل وجود دارد و یا مسئلۀ مشابهی در ذشته وجود داشته که می توان به راه حل های آن رجوع کرد و برای امروز از آن سود جست. بنابراین ما باید مسائل معماری امروز را در زمینۀ تاریخی خودش مطالعه کرده و آن را در عرض ببینیم و از میان نظریات و متن‌های گوناگون با دغدغۀ خود گذر کرده و پاسخمان را بیابیم.

سلطان‌زاده نیز خلاء مباحث تئوریک در حوزۀ معماری ایران را پرسشی سهل و ممتنع دانست و ریشۀ آن را در خلاء بحث‎های تئوریک در باب زیبایی شناسی و معماری در شرق عنوان کرد. همچنین کم کاری حوزۀ دانشگاهی، نبود نهادهای تحقیقاتی، قانون کپی رایت و حمایت های قانونی از جامعۀ اندیشمندان و در نهایت نبود روحیۀ نقادی را از چالش‎های امروز برای درگرفتن مباحث تئوریک در زمینۀ معماری و نیز رشته‌های دیگر در ایران معرفی نمود.

این مراسم با بریدن کیک اولین سالگرد تاسیس بنیاد «بنامید» و عکس یادگاری با حضور اساتید و کلیۀ حضار  همراه بود .