تحولات نوین برج‌سازی در جهان
معمارنت- دکتر اعتصام در مراسم اعلام نتایج مسابقۀ طراحی برج‌های حکیم که پیش از این گزارش آن را در بخش رویداد منعکس کردیم، سخنرانی با موضوع تحولات نوین برج‌سازی در جهان داشتند که مشروح آن را طی این مطلب برای مخاطبان منتشر می‌کنیم:
9 اردیبهشت 1392
معمارنت- دکتر اعتصام در مراسم اعلام نتایج مسابقۀ طراحی برج‌های حکیم که پیش از این گزارش آن را در بخش رویداد منعکس کردیم، سخنرانی با موضوع تحولات نوین برج‌سازی در جهان داشتند که مشروح آن را طی این مطلب برای مخاطبان منتشر می‌کنیم:
برج‌سازی در شهرهای بزرگ جهان و ایران به صورت یک ضرورت درآمده و از نظر توسعۀ شهری افزایش جمعیت و محدودیت زمین شهری و غیره اجتناب‌ناپذیر شده است.
- از نظر تاریخی بلندمرتبه سازی سابقه‌ای دوهزار ساله دارد: زمانی که امپراطوری روم گسترش می‌یافت و جمعیت شهر روم به حدود یک میلیون نفر رسیده بود (که رقمی استثنایی در آن برهۀ زمانی است) علاوه بر ساختن خانه‌های شخصی که به آنها «دُموس» می‌گفتند یک سیستم آپارتمان نشینی به نام «اینسولائه» شکل گرفت که از لحاظ فرم و عملکرد عبارت بودند از بلوک‌های مسکونی سه یا چهار طبقه با پلکان مشترکی که در هر طبقه به دو آپارتمان می‌رسید. این بلوک‌ها موازی خیابان ساخته می‌شدند و هر کدام راه پله ورودی مستقلی از خیابان داشتند.
- در قرن شانزدهم میلادی نیز در جنوب کشور یمن بناهای بلندمرتبه مسکونی که تا حدود 30 متر ارتفاع داشتند با مصالح خشتی و به روش سنتی ساخته شدند که از نظر اقلیمی نیز کارآمد بودند و بخش عمده‌ای از آن هنوز نیز وجود دارد.
- در توسعۀ شهری اروپا با وجود پیشرفت‌های فنی و ساختمانی چشم‌گیری که در قرن نوزدهم میلادی صورت گرفته بود مانند برج ایفل و پوشش دهانه‌های بیش از یکصد متر در شهر پاریس ساختمان‌های بلندمرتبه حداکثر تا 6 طبقه ساخته می‌شدند. ولی بلندمرتبه سازی به معنی امروزی خود پس از اختراع آسانسور توسط «اوتیس» در اواسط قرن نوزدهم در شهر شیکاگو صورت می‌گیرد و در بازسازی شهر شیکاگو در مرکز مدرن تجاری – اداری شهر به نام «لوپ» برج‌های مرتفع به همراه با تکنیک‌های پیشرفته ساخت احداث می‌شوند که در این میان ساختمان بلندمرتبه فروشگاه «کارسون- پی ری- اسکات» اثر معمار معروف امریکایی «لوئی سولیوان» به عنوان اولین نمونۀ معماری مدرن امریکا به ثبت رسیده است. از آن زمان تا کنون شاهد رقابت روزافزون جهانی در برج‌سازی با ارتفاع بیشتر هستیم تا جایی که به سمت برج‌هایی به ارتفاع یک کیلومتر حرکت می‌کنیم! و در حال حاضر در برج‌سازی جهانی به ارتفاع حدود 500 متر رسیده‌ایم.
- زمانی ساختمان معروف برج «کرایسلر» در نیویورک با ارتفاع 319 متر و ساختمان معروف «امپایر استیت» نیویورک با 102 طبقه و ارتفاع 381 متر تا اواخر قرن بیستم بلندترین ساختمان‌های جهان بودند و همچنین برج‌های دوقلوی مرکز تجارت جهانی نیویورک با 110 طبقه و ارتفاع 411 مترکه با حمله تروریستی در آغاز قرن بیست و یکم تخریب شد و بالاخره برج معروف «سیرز» در شیکاگو که به ارتفاع 433 متر ساخته شده است.
- از دهۀ 1970 به بعد (یعنی دورۀ بعد از مدرنیسم یا پست مدرنیسم) که بسیاری از اصول و پرنسیب‌های معماری مدرن زیر سؤال می‌رود و تکرار انبوه و بی‌سلیقۀ بلندمرتبه سازی به طرزی یکنواخت و کسالت‌آور رخ می‌نماید. ساختمان برج‌ها از نظر فرم، عملکرد و زیباشناسی دچار تغییرات و تحولات بسیار زیاد و بنیادی می‌شوند که ساختمان هنگ کنگ اثر معمار انگلیسی «نورمن فاستر» (ساخت 86- 1980) جزء نمونه‌های اولیه بلندمرتبه سازی جدید با نمایش تکنولوژی پیشرفته ساخت و زیبا شناختی می‌باشد.
- «هلموت یان» که یکی از پرکارترین معماران برج‌ساز آلمانی است و در شهر شیکاگو مستقر است با ساختن برج‌هایی در شیکاگو و فیلادلفیا و غیره شهرت زیادی یافته است و از جمله معروف‌ترین کارهای او در آلمان برج نمایشگاه تجارت جهانی در شهر فرانکفورت است.
- «مایکل گریور» (معمار امریکایی) با ساختن برج «لوئیزویل» در کنتاکی (85-1982) و «فیلیپ جانسون» (معمار دیگر امریکایی) با ساختن برج معروف ATT طرح‌های نوآورانه‌ای را ارائه دادند که تحولی زیباشناسانه در طراحی برج‌ها بوده است.
برج‌های دوقلوی «پتروناس» در شهر کوالالامپور مالزی با ارتفاع 452 متر و طراحی متفاوت با برج‌های مکعب مستطیل مدرن قرن بیستمی، اینک سمبل و نمودار شهر کوالالامپور مالزی شده است. همچنین برج «خلیفه» در دوبی اثر SOM که در حال حاضر بلندترین ساختمان جهان است همراه با «برج‌العرب» سمبل و نمودار شهر دوبی شده‌اند.
... و بالاخره برج «میلنیوم» در ژاپن به ارتفاع 840 متر به صورت مخروطی اثر نورمن فاستر که پس از اتمام 35 هزار نفر را در خود اسکان می‌دهد و در حقیقت یک «شهر برج» است و به عقیده بسیاری سمبل حقیقی قرن بیست و یکم است.
- برج «آگابر» در بارسلونا – اسپانیا اثر «ژان نوول» چند سال پیش در یک مسابقه بین المللی در فرانکفورت بین تعدادی از برج‌های معروف دنیا (از جمله برج خلیفه دوبی) که همگی با ماکت‌های بزرگ معرفی شده بودند به خاطر توجه خاص به اکولوژی و صرفه‌جویی در انرژی برندۀ اول شناخته شد. این برج با صفحاتی که با نور خورشید رنگ عوض می‌کنند و همراه با تمهیدات دیگر فنی باعث تقلیل مصرف انرژی به میزان یک سوم شده و نمونۀ قابل ملاحظه‌ای از نظر نوآوری و کیفیت بالای برج‌سازی است.
- توجه به اکولوژی در ساختمان‌های بلند مانند ساختمان «گازپروم» روسیه و ساختمان «کوترنر بانک» (بانک تجارت) فرانکفورت نیز انعکاس مثبت جهانی داشته‌اند که در ارتقاء کیفیت برج‌سازی بتوان از آن بهره جست.
- در راستای کیفیت برج‌سازی کشورهای پیشرفته جهان می‌توان به چهار نکتۀ مهم زیر اشاره کرد:
اولاً – توجه به اقلیم و اکولوژی مانند «کوترنر بانک» در فرانکفورت و آوردن فضای سبز به داخل بنا، دوم – صرفه‌جویی در انرژی و ایجاد ساختمان سبز مانند برج «آگابر» در بارسلونا و «گازپروم» در روسیه ، سوم – نوآوری و ارائه دیدگاه‌های جدید زیباشناسانه و ارائه تجارت جدید مانند برج گردان مسکو و سوئد و چهارم موقعیت شهری و نحوۀ استقرار برج.
- بلندمرتبه سازی در ایران که از سال 1330 با ساختمان 10 طبقه واقع در خیابان جمهوری اسلامی اثر «هوشنگ خانشقاقی» آغاز شد با ساختمان 16 طبقه تجاری «پلاسکو» (41-1339) و 19 طبقه «بانک کار» (47-1344) اثر «فرمانفرمائیان» (که تا سال 1350 بلندمرتبه ترین ساختمان تهران بود) ادامه یافت.
قانون تملک آپارتمان‌ها در سال 1343 و ماده 100 قانون مالیات‌های مستقیم در سال 1345 به احداث ساختمان‌های بلندمرتبه سرعت بخشید که نمونۀ آن »«ساختمان‌های بهجت آباد» تهران است. در دهۀ 1350 در تهران و شهرستان‌ها بلندمرتبه سازی اوج می‌گیرد. مجموعۀ سه بلوک برج اسکان در 28 طبقه (56-1352)، برج‌های سه‌گانه «آ اس پ» در 26 طبقه، پارک دوپرنس (57-1353) در 25 طبقه، برج‌های «ونک پارک» در 20 طبقه و بالاخره برج جدید تهران در 54 طبقه در جنوب مجموعه سه بلوک برج‌های «آ اس پ» بخش مهمی از بلندمرتبه سازی (برج سازی) در تهران است.
- ساختمان برج‌های دوقلوی تجاری و بانک سامان که بین پنج مشاور توانمند ایران به مسابقه گزارده شد و توسط یک هیئت پنج نفری مورد قضاوت قرار گرفت در فضایی پارک مانند و نزدیک به برج تهران واقع شده است.