گفتار چهارم (١) ،شاخصه هاي معماري پايدار

در گفتار اول، سیستم های ارزیابی پایداری بطور کلی مورد بررسی قرار گرفتند.  در گفتار دوم ضمن بررسی معروفترین و شناخته شده ترین سیستمهای ارزیابی ساختمانهای پایدار در امریکا، به معیارهای اندازه‌گیری توسعه پایدار پرداخته شد.  در گفتار سوم  به شهر پایدار، رتبه بندی شهرهای پایدار در سیستم های متفاوت، و جمع بندی مهمترین شاخص های پایداری شهر در سیستم های مختلف پرداخته شد. در این گفتار به بررسی شاخصه های معماری و بناهای پایدار پرداخته خواهد شد.

همچنان که در گفتارهای قبلی آمد، شاخصهای معماری پایدار اولین بار توسط سیستم های ارزیابی تدوین شدند. شاخصهای ارزیابی و انتظارات و یا نحوه امتیاز دهی، میان این سیستم های ارزیابی با توجه به تعریف پایداری و یا اولویت بندی شاخص ها، متفاوت هستند. این شاخصها از الزامات مورد نیاز شامل فرایند انتخاب سایت، عملکرد زیست محیطی ساختمان، مصرف انرژی، استفاده بهینه از منابع آب، کیفیت هوای داخل بنا، مواد ساختمانی، و راحتی ساکنان  می باشد.

 بیشتر سیستم های ارزیابی شامل هر دو گروه: پیش نیازها یا معیارهای اجباری و معیارهای اختیاری است. شاخصهای ارزیابی در بسیاری از این سیستم ها در طول زمان تغییر یافته است و در حالیکه در این سیستمها مصرف انرژی در اولویت اول قرار داشت، بتدریج معیارهای دیگر هم وارد شده و نقش مهمی ایفا می کنند. شکل شماره یک  تغییر شاخص ها و دسته بندی آن را  در نسخه های مختلف LEED  برای ساخت و سازهای جدید در طول زمان نشان می دهد.  این  نمودار نشان می دهد که برخی از شاخص ها در گروهی از نسخه ها درهم ادغام شده اند (سایت پایدار و موقعیت)، برخی از آنها حذف شده اند (آگاهی و آموزش)، برخی از دسته بندی ها و شاخص های جدید اضافه شده است (اولویت های منطقه ای)، و برخی از شاخص ها درصد پایین تر یا بالاتری از امتیازات را بدست آورده اند. بطور مثال در آخرین نسخه LEED برای ساخت و ساز جدید (LEED v4)، درصد انرژی و اتمسفر افزایش یافته است در حالی که درصد برای مواد و منابع کاهش یافته است.

جدول شماره 1: مقایسه بین ارزش شاخصه های ارزیابی در نسخه های مختلف LEED  1
 

شورای ساختمان سازی سبز ایالات متحده (USGBC)، شورای متولی تهیه LEED توضیح می دهد که این تغییرات با توجه به فن آوری های جدید و اولویت های فوری زمانه توجیه می شود . علاوه بر آن، تغییرات مختلفی برای رعایت پیش نیازها و یا شاخصهای اجباری حداقل وجود داشته است و به آنها به طرز قابل مقایسه ای افزوده شده است. به عنوان مثال، در نسخه جدید، جلوگیری از آلودگی در طی ساخت و ساز; کنتور اندازه گیری دائمی آب; 20٪ کاهش مصرف آب داخل بنا; کاهش مصرف آب آبیاری;  کمیسیون برای مکانیک بنا، برق، لوله کشی، و سیستم های انرژی تجدید پذیر بنا; حداقل عملکرد انرژی بنا; کنتور مصرف انرژی; کمیسیون برای گازهای یخچالی; محل مواد قابل بازیافت;  برنامه ریزی مدیریت مواد زاید; رعایت حداقل عملکرد کیفیت هوای داخل ساختمان; و ممنوعیت سیگار کشیدن در داخل بنا از پیش نیاز ها هستند.

همچنان که آمد، سیستم های مختلف ارزیابی، نسخه های مختلفی برای کارکرد های مختلف را توسعه داده اند. به طور مثال LEED، نسخه هایی برای ساخت و ساز جدید، معماری داخلی بناهای تجاری، ساختمان های موجود، هسته و پوسته ها، مدارس، و توسعه محله را توسعه داده است. اگرچه اصول و مبانی در نظر گرفته شده در همه این سیستمها یکسان است و اهمیت شاخص ها  و یا امکان دستیابی به آنها این تغییرات را موجب می شود. نمودار شماره 2 شاخصهای ارزیابی ساخت و ساز جدید در سه سیستم معروف دنیاBREEAM) ، LEED، و Green Globes) را با هم مقایسه می کند.
 

تصویر شماره 2: مقایسه شاخصهای ارزیابی و درصد آنها برای ساختمانهای جدید در ,LEED ,BREEAM و Green Globes
 

 همچنان که در تصویر شماره 2 مشاهده می شود، مهمترین شاخصه های معماری پایدار عبارتند از:
1.    سایت
2.    آب
3.    انرژی
4.    هوای داخل بنا
5.    مواد و مصالح ساختمانی

سایر موارد یا در این گروه ها گنجانده شده اند و یا مربوط به نحوه استفاده از بنا می باشند. بطور مثال، حمل ونقل در برخی از سیستمها در زیر گروه سایت گنجانده شده است، و یا بازیافت مستقیماً در ارتباط با عملکرد بنا نیست بلکه به نحوه زیست در بنا ارتباط دارد، اگرچه فضاهای انباشت و تفکیک زباله در طراحی باید در نظر گرفته شوند. اولویت های منطقه ای در سیستم LEED شاخص های مربوط به هر منطقه را پررنگ تر می کند. مثلاً در منطقه ای که مشکل آب دارد، امکان دریافت امتیاز بیشتر، از طریق صرفه جویی در مصرف آب را فراهم می کند، ولی شاخص جدیدی را ارائه نمی کند.

با مقایسه این سه سیستم از نظر شاخص ها می توانیم بگوییم،
• سه سیستم شباهت بسیاری دارند. آنها "ابزار اندازه گیری هستند نه یک ابزار طراحی" ، هر سه سیستم بر اساس امتیازدهی بنا شده اند نه تحلیل بنا، تقریبا معیارهای مشابه دارند (انرژی، تاثیرات زیست محیطی، کیفیت هوای داخل بنا، و دوام)، و سطوح مختلف برای صدور گواهینامه دارند . "تخمین زده می شود که نزدیک به 80 درصد از امتیازات سیستم Green Globes در LEED 2.2 وجود دارد و بیش از 85 درصد از امتیازات LEED 2.2 در Green Globes آدرس داده شده اند" . در کشور انگلستان، تنها 16 امتیاز LEED در BREEAM پوشش داده نشده است و 34 درصد از امتیازات BREEAM تحت پوشش LEED نیست .

• تاکید Green Globes، بر بهره وری از انرژی است، در حالی که LEED  به نسبت امتیاز بیشتری به مواد مصرفی می دهد. این تفاوت در نسخه های قبلیLEED چشمگیرتر بود . LEED، در بسیاری از موارد تنها به مواد و مصالح ساختمانی که گواهی کرده است، امتیاز می دهد و فقط یک محصول چوبForest Stewardship) (Council Woods  را به رسمیت می شناسد .

• BREEAM و Green Globes با شرایط محلی سازگارتر از LEED هستند. BREEAM نسخه هایی متفاوت برای مناطق مختلف جهان توسعه داده است. به عنوان مثال، BREEAM برای کشورهای خاورمیانه (جدول شماره 1) تاکید بیشتری بر بهره وری آب و برای نسخه اروپایی تاکید بیشتری بر بهره وری از انرژی دارد.  LEED، در نسخه های اخیر خود از سال 2009، 4 امتیاز از 100 امتیاز را برای اولویت های محلی اختصاص داد.
 

جدول شماره 1: مقایسه نسخه های BREEAM برای اروپا و BREEAM برای خاور میانه

• در LEED رعایت پیش نیازهایی "مانند مصرف انرژی، کنترل آبهای سطحی، و کیفیت هوای داخل ساختمان" برای صدور گواهینامه الزامی است و جزء امتیازات محسوب نمی شوند، در حالی که این شاخص ها در  سیستم Green Globes امتیاز خود را دارند.

• پروژه ها در سیستم Green Globes بر اساس درصدی از شاخص های امکان پذیر برای یک پروژه  خاص مورد بررسی قرار می گیرند، در حالی که درLEED، معیارها برای همه پروژه ها یکسان است  فارغ از اینکه  آیا قابل اجرا هستند یا نه.

• Green Globes و BREEAM امتیازی برای مدیریت پروژی اختصاص داده اند، در حالی که LEED    همچو شاخصی ندارد. در مقابل، LEED امتیازی برای اولویت های منطقه ای قائل است، در حالی که دو سیستم دیگر رای این شاخص امتیازی در نظر نگرفته اند.

• Green Globes برای پروژه های کوچک و متوسط  بیشتر مقرون به صرفه است، در حالی که LEED برای پروژه های بزرگ مناسب تر است.  

•    در این سیستم ها همچنین رعایت اصول طراحی اقلیمی نیز به اندازه کافی مورد ارزیابی قرار نمی گیرد. این که بطور مثال در یک  طرح معماری تا چه حد تلاش شده است تا با رعایت جهت گیری ساختمان، در استفاده از انرژی مکانیکی برای گرم کردن، سرد کردن، روشنایی، یا تهویه بنا صرفه جویی شد، بطور مستقیم مورد ارزیابی قرار نمی گیرد. با این حال این ارزشها در بخشهای دیگر، امتیازهایی ممکن است کسب نمایند. LEED به عنوان نوآوری امتیازهای محدودی برای پارامترهای طراحی قائل است.
 

در بخشهای قبلی مشروحتر از سیستم های ارزیابی گفتیم و مقایسه این سه سیستم ارزیابی به آن دلیل صورت گرفت تا نشان دهد، در ارزیابی پایداری بناها، این سیستم ها بر چه مواردی به طور عام تاکید دارند. بخش دوم از این گفتار به بررسی اولین شاخص ویا سایت پروژه می پردازد.