باغ هاى خراسان در تاريخ بيهقى

متون فارسی از مهم‌ترین منابع تاریخ معماری ایران است. در میان این متون، تاریخ بیهقی در زمره چند متن نخست ادب فارسی است. از کتاب مفصل ابوالفضل بیهقی دبیر، که در اصل، تاریخ آل سبکتکین نام داشته، امروزه شش مجلد، از نیمه جلد پنجم تا نیمه جلد دهم، به دست ما رسیده است. این پاره با ماجرای مرگ محمود، جلوس محمد و سپس مسعود آغاز می‌شود و با ذکر سفر آخر مسعود به هندوستان در گریز از ترکمانان سلجوقی پایان می‌یابد. بیهقی نمونه مورخ دقیق است و تاریخ خود را صرفاً بر اساس شواهدی که طی سال‌ها حضور در متن حوادث دربار غزنویان گرد آورده پرداخته است. اگر چه در وصف معماری و صفات کالبدی آن دقت و حساسیت ناصرخسرو را ندارد، اطلاعات درباره معماری و شهر در کتاب او کم نیست. نثر او نیز گواهی است بر توانایی نثر فارسی در بیان فضای معماری.

باغ از مکان‌هایی است که بیهقی به کرات بدان پرداخته است. زندگی مسعود غزنوی بیش از آن‌که در کاخ سپری شود، در خیمه و خرگاه و در باغ می‌گذشته است. او به تناسب ذکر احوال مسعود و امیران غزنوی و کارگزاران دستگاه آنان به باغ‌های گوناگون در منطقه خراسان پرداخته است. باغ‌های غزنین، بلخ، هرات، نشابور، غور، دشت لگان، و برخی اوصاف معماری آن‌ها.