نقد کتاب ارزیابی طرح نواب و پیامدهای آن

نقد کتاب ارزیابی طرح نواب و پیامدهای آن
نویسنده: 
محمد سالاری

متن زیر خلاصه‌ای از سخنرانی محمد سالاری در جامعه مهندسان مشاور ایران در تاریخ دوم تیرماه 1394 در نقد کتاب «ارزیابی طرح نواب و پیامدهای آن» است که توسط گیتی اعتماد از مهندسین مشاور طرح و معماری گردآوری و تدوین شده‌است.

کتاب ارزیابی طرح نواب و پیامدهای آن، مستند سازی یکی از روی‌دادهای بسیار مهم شهر تهران در سال‌های اخیر است. طی حدود ده سال، در فعالیتی عمرانی که تا کنون در کشور سابقه نداشته، بر جای خیابانی باریک و محلی، بزرگ‌راهی عریض با ساختمان‌هایی بلند‌مرتبه نشست.

 این فعالیت با تخریب حدود 2500 واحد مسکونی و به تقریب همین تعداد واحد تجاری و کارگاهی و تخلیه حدود 12 هزار نفر جمعیت ساکن، انجام شد و قرار بود که در مرحله‌های پنج‌گانه آن، حدود 12- 10 هزار واحد مسکونی و خدماتی و تجاری ساخته شوند. که البته با اجرای سه مرحله و متوقف ماندن آن، تنها بخشی از این ساختمان‌ها ساخته شدند. مجموع این فرایند، از جنس فعالیت‌های عمرانی مدرن و از نوع اقتدارگرایانه آن بود که در طول آن، انسان‌های بسیاری درگیر شده و در فرآیند این پروژه مدرن‌سازی، از گردونه خارج شده و به بیرون پرتاب شدند. کتاب، از قضا به همین بیرون‌شدگان می‌پردازد. بیرون‌شدگانی که با فرونشست گرد و خاک کارگاه ساختمانی، هیچ‌کدامشان را در اینجا نمی‌بینیم. پس نویسندگان کتاب، با ایده جبران تاریخ، بنا به گفته میشل فوکو، به‌دنبال این فراموش‌شدگان گشته‌اند، آن‌ها را یافته و با برخی از آن‌ها موفق به مصاحبه شده‌اند. سپس از سوی دیگر به گفتگو با مسئولان، طراحان و مجریان و حمایت‌کنندگان و دست‌اندرکاران نشستند و حاصل کار، کتابی است که قطعاً به عنوان یکی از اسناد تجربه مدرنیته ایران و مهم‌ترین سند طرح نواب، در تاریخ شهرنشینی ایران به یادگار خواهد ماند و از این نظر مایه قدردانی و تشکر است.