چند پرده از زلزله تهران

•    پرده اول: آمادگي مقابله با بحران كافي نيست

 

«محمود احمدي‌نژاد» با تاكيد بر لزوم جدي گرفتن بروز زلزله در تهران اظهار داشت: زمان وقوع زلزله مشخص نيست، اما شرايط طبيعي نشان مي‌دهد كه وقوع زلزله در تهران قطعي است. رئيس «شوراي‌ عالي مديريت بحران كشور» با اشاره به مديريت بحران در تهران بخصوص بحران زلزله اظهار داشت: آمادگي و توانمندي مقابله با بحران و ارائه خدمات در تهران خوب است، اما نسبت به ابعاد وسعت و جمعيت استان كافي نيست (جهان نیوز، ۱۷ فروردين ۱۳۸۹).

 

•    پرده دوم: ساخت و ساز بر روی گسل‌ها باعث نگرانی است

 

به نظر ژاپنی‌ها احتمال وقوع زلزله در تهران حتمی است و آنچه که نگرانی‌ها را بیش از پیش می‌کند، بزرگ شدن شهر، گسترش حاشیه‌نشینی، ساخت و ساز بر روی گسل‌ها و افزایش بیش ازحد جمعیت در آن است. برای کاهش فجایع زلزله خروج مردم از پایتخت کافی نیست، بلکه باید تمرکز را از پایتخت برداریم (تابناک،۲۳ فروردين ۱۳۸۹).

 

•    پرده سوم: زلزله‌ای با شدت 7 تا 9 تهران را خواهد لرزاند

 

نتایج تحقیق آژانس همکاری‌های بین‌المللی ژاپن «جایکا» پیرامون زلزله تهران: از میان بسیاری از گسل‌های فعال در منطقه، احتمال فعال شدن سه گسل «مشا»، «شمال تهران» و گسل «جنوب ری» تشخیص داده شد. بر این اساس، در سناریوی زلزله مدل گسل «ری»، منطقه جنوبی شهر شدت زلزله 9 و منطقه شمالی آن شدت زلزله بین 7 تا 8 را احساس خواهند کرد. در مدل گسل «شمال تهران» شدت زلزله در بخش شمالی شهر به 9 و در بخش جنوبی آن به 7 می‌رسد و بخش بزرگی از شهر شدت زلزله 8 را تجربه خواهند کرد.

 

در مدل گسل «مشا» در قسمت بزرگی از شهر، زلزله‌ای با شدت 7 احساس خواهد شد. در مدل شناور نیز بخش اعظم شهر شدت زلزله 8 و چندین قسمت نیز شدت زلزله 9 را تجربه خواهند کرد. این گروه در مدل گسل ری اعلام می‌کنند که در صورتی که زلزله تهران به خاطر فعال شدن گسل ری باشد، 480 هزار ساختمان در تهران یعنی 55 درصد ساختمان‌ها فرو خواهد ریخت. در صورت فعال شدن گسل «شمال تهران» 310 هزار ساختمان که 36 درصد کل ساختمان‌ها را شامل می‌شود، آسیب می‌بیند.

 

گزارش «جایکا» حکایت از آسیب‌پذیر بودن مناطق 11، 12، 16 و 20 دارد که این به دلیل جنس خاک این مناطق است. در این مناطق علاوه بر اینکه جنس زمین نرم است دارای سفره‌های زیرزمینی زیادی است.آماری که در این گزارش ارائه شده است بر اساس نتایج تحقیقی است که در سال 1378 انجام شده و به طور حتم با افزایش ساخت و ساز و جمعیت تهران آمار جمعیت و ساختمان‌های تهران در حال حاضر افزایش یافته است (رجانیوز،30 فروردين 1389).

 

•    پرده چهارم: گسل تهران فعال شده است

 

رئیس سازمان مدیریت بحران گفت: در 4 ماه گذشته بیش از100 زمین لرزه در تهران روی داد و این نشان دهنده‌ی فعال شدن گسل‌های تهران است (صراط، 16 ارديبهشت ۱۳۸۹).

 

•    پرده پنجم: از آخرين زمان بازگشت وقوع زلزله در تهران، 15 تا 20 سال مي گذرد

 

معاون «پژوهشکده زلزله شناسي» گفت: در صورت وقوع زلزله در شهر تهران بيش از 5 ميليون نفر جان خود را از دست خواهند داد.«آريامنش» با بيان اين‌که اطلاعات لرزه‌نگاري نشان مي‌دهد که تهران در شرايط بحراني به سر مي‌برد گفت:‌ موضوع زلزله درتهران يک امر واقعي است نه سياسي. زلزله در شهر تهران قطعي است و ميزان شدت آن بين 7 تا 8 ريشتر خواهد بود. وي افزود: زمان بازگشت زلزله در تهران هر 173 سال است.

 

از آخرين زمان بازگشت وقوع زلزله 15 تا 20 سال مي‌گذرد و ما بايد هر لحظه آماده‌ی وقوع آن باشيم. «آريامنش» ادامه داد: گسل هاي مناطق شمالي و جنوبي تهران از جمله گسل «دارآباد»، «نياوران»، «نارمک»، «تجريش»، «قصرفيروزه» در شرايط فعال قرار دارند و در صورتي که مقاومت گسل‌ها پايان پذيرد، زلزله به وقوع مي‌پيوندند.

 

معاون پژوهشکده زلزله‌شناسي تاکيد کرد: ايران از نظر لرزه‌خيزي در منطقه فعال جهان قرار دارد. وي افزود: اغلب بيمارستان‌ها و سازمان‌هاي دولتي،‌ مراکز آموزشي و مدارس تهران نيز در مناطق پرخطر قرار دارند (صراط، 20 ارديبهشت ۱۳۸۹).

 

•    پرده ششم: اگر زلزله بیاید مردم تهران در فاضلاب ها غرق خواهند شد

 

«محمد ضابطی طرقی»، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در مورد احتمال غرق شدن مردم تهران در فاضلاب‌ها و قنات‌ها در صورت بروز زلزله، گفت: بدون شک در صورت وقوع زلزله در تهران به دلیل وجود قنات‌ها و فاضلاب در جنوب تهران، تعداد زیادی از اهالی مناطق جنوبی پایتخت غرق خواهند شد (عصر ایران، ۱۸ دی ۱۳۹۰).

 

•    پرده هفتم: گستره تهران در سطح زمینه فعالیت لرزه‌ای خود قرار دارد

 

مركز تحقيقات ساختمان‌ و مسكن: بررسی زلزله‌های گستره‌ی ایران در مدت زمانی 12 ماهه و 36 ماه نشان می‌دهد که در ماه‌های اخیر، نیمه شرقی کشور فعالیت لرزه‌ای بیشتری را نشان می‌دهد و تغییرات رفتار لرزه‌ای در ناحیه شمال شرقی (محدوده استان‌های خراسان، به خصوص استان خراسان شمالی و گلستان) قابل ملاحظه‌تر بوده که لازمه بررسی‌های دقیق‌تری است.

 

زلزله‌های نزدیک شهر تهران بیشتر در سمت شمال شرقی آن (محدوده دماوند و اطراف آن) متمرکز می‌شود که محدوده خطر بالای لرزه‌ای را تشکیل داده و پایش لرزه‌ای این گستره بسیار حائز اهمیت است.  به طور کلی برای گستره‌ای به ابعاد 300×300 کیلومترمربع به مرکزیت شهر تهران، تغییرات فعالیت لرزه‌ای از نظر تعداد زمین لرزه‌های رخ داده و انرژی رها شده، قابل ملاحظه نبوده و می‌توان گفت بر پایه‌ی این مشاهدات، گستره‌ی تهران در سطح زمینه فعالیت لرزه‌ای خود قرار دارد (عصر ایران، ۵ بهمن ۱۳۹۰).

•    پرده هشتم: در حال حاضر آسیب در حادثه زلزله را فهمیده‌ایم، ولی درمان آن را نمی‌دانیم!

 

معاون آمادگی و مقابله سازمان مدیریت بحران کشور گفت: زلزله ۷ ریشتری در تهران همه چیز را ویران می‌کند. «مرتضی اکبرپور» ادامه داد: در حال حاضر آسیب در حادثه زلزله را فهمیده‌ایم ولی درمان آن را نمی‌دانیم. وی گفت: در زمان زلزله برای علمک‌های گاز چه تدبیری در نظر گرفته شده است؟ وی با اشاره به این‌که در تهران آتش گرفتن یک سطل آشغال نیز بسیار تاثیرگذار است گفت: کار فردی در مدیریت بحران جوابگو نیست و باید گروهی اقدام شود (عصر ایران، 23خرداد ۱۳۹۱).

 

•    پرده نهم: دعا کنید در تهران زلزله نیاید

 

قدمی، معاون وزیر کشور و رئیس سازمان مدیریت بحران در مورد پیش بینی خسارات احتمالی زلزله در تهران گفت: ما در تهران با یک شهر حدود هشت میلیونی طرف هستیم که تاکنون امتحان خود را پس نداده و ما حتی یک زلزله 5 ریشتری هم نداشته‌ایم و نمی‌دانیم در صورت وقوع زلزله چقدر خسارات خواهیم داشت.

 

یکسری پژوهش‌ها در این زمینه صورت گرفته، اگر آمار کارشناسان در این زمینه درست باشد کار سختی را در پیش خواهیم داشت، فقط می‌توانیم بگوییم که دعا کنید که در تهران زلزله شدیدی رخ ندهد (عصر ایران، ۲۱ تير ۱۳۹۱).

 

•    پرده دهم: باید مدیریت بحران بسیار بالا باشد

 

استاندار تهران «مرتضی تمدن» اظهار داشت: هر لحظه امکان وقوع این حادثه وجود دارد، اما  مهم این است که چگونه خود را با این حادثه تطبیق داده و آن را مدیریت می‌کنیم تا کمترین آثار جنبی را داشته باشد. استاندار تهران با تاکید بر اینکه عملکرد دستگاه‌های مربوط در امر کمک رسانی به زلزله زدگان قابل توجه بود، تصریح کرد: اگر چنین زلزله‌ای در تهران به وجود آید باید مدیریت بحران ما بسیار بالا باشد؛ برخی مواقع فراموش می‌کنیم خطر بیخ گوش ماست و امکان وقوع حادثه همواره وجود دارد.

 

وی گفت: باید آمادگی مقابله با زلزله در تهران وجود داشته باشد. البته طرح این موضوع به معنای ترساندن مردم نیست، بلکه واقعیتی است که هر لحظه ممکن است. «تمدن» در ادامه به اختصاص هزار میلیارد ریال برای خرید تجهیزات برای این‌گونه حوادث اشاره و اظهار کرد: باید برای مدیریت یکپارچه، هماهنگ باشیم و سرعت داشتن را تمرین کنیم، زیرا تمام مراکز بزرگ اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در تهران وجود دارد و اگر مدیریت بحران رادر این شهر جدی نگیریم، برای کل کشور مشکل به وجود می‌آید (انتخاب، ۲۴ مرداد ۱۳۹۱).

 

•    پرده یازدهم: شگفتی بزرگ فعالیت عامدانه شهرداری برای تشدید احتمال وقوع زلزله در تهران است

 

بخشی دیگر از نتایج تحقیق آژانس همکاری‌های بین المللی ژاپن «جایکا» پیرامون زلزله تهران: در گزارشی که جایکا درباره‌ی وضعیت پهنه شهر تهران در برابر زلزله تهیه کرده بود، اشاره شده است که در لحظه وقوع زلزله‌ای با شدت بیش از شش ریشتر در پایتخت ایران دست کم پانصد هزار نفر زیر آوار خواهد ماند. عمده‌ی این افراد تا چند ساعت بعد جان خود را از دست خواهند داد.

 

اما آنها تنها کشتگان زلزله احتمالی تهران نخواهند بود. سیستم گازرسانی شهر کاملا ناایمن و فاقد استاندارد حفاظتی لازم است و بعید نیست که همچون تجربه شهر «کوبه» ژاپن لحظاتی پس از وقوع زلزله محله‌های بزرگی از شهر غرق آتش و دود بشوند. حتی نگرانی‌هایی در باره میزان مقاومت سد کرج هم در برابر چنین زلزله یی وجود دارد. همچنین انتظار می رود به دلیل شرایط نامناسب شریان های ارتباطی شهر نسبت بیشتری از مجروحان جان خود را از دست بدهند و در یک برآورد بدبینانه شمار قربانیان چنین زلزله‌ای در 48 ساعت بعد از وقوع آن به دو میلیون نفر می‌رسد.

 

 توجه کنیم که در نقشه پهنه‌بندی زلزله کشور، احتمال وقوع زلزله در تهران «خیلی زیاد» و در بم «زیاد» طبقه‌بندی شده است. یعنی زلزله بم طبیعی‌تر و محتمل‌تر بود که در تهران رخ دهد. به طور معمول هر صد سال یک بار در تهران یک زلزله بزرگ رخ می‌دهد و از آخرین زلزله تهران بیش از صد و پانزده سال می‌گذرد. زلزله تهران فعلا لطف کرده و تاکنون وقوعش را پانزده سال عقب انداخته است.

 

در گزارش «جایکا» همچنین اشاره شده فرسوده بودن عمده‌ی بافت شهر به جای خود، نکته‌ی تاسف‌بار این است که حتی هم‌اکنون نیز بیش از هفتاد درصد خانه‌هایی که در تهران ساخته می‌شود فاقد استاندارد ایمنی بوده و کاملاً در برابر زلزله ناایمن است. شاید گفته شود چطور شهرداری کماکان اجازه ساخت خانه‌های نامقاوم را در تهران می‌دهد؟ شگفتی بزرگ اما نه چشم فروبستن شهرداری در برابر ساخت و سازهای غیر استاندارد و ناایمن، بلکه فعالیت عامدانه شهرداری برای تشدید احتمال وقوع زلزله در تهران است.

 

در این باره به یک مثال اشاره می‌شود: یکی از خطرناک‌ترین گسل‌های تهران، گسل موسوم به شمیران است که در منتهای چین‌خوردگی البرز و مخروط افکنه تهران سرتاسر لبه شمالی این شهر را طی می کند. از دیرباز گفته شده برای ممانعت از فعال شدن این گسل خطرناک باید بلندمرتبه سازی در این محدوده ممنوع شود. اما این‌جا گران‌ترین حوزه‌ی مستغلات در ایران است و شهرداری عمده درآمد خود را از همین بلند مرتبه‌سازی‌ها به‌دست می‌آورد.

 

تاسف بارتر صدور مجوز برای احداث دریاچه در شمال دریاچه چیتگر است. اصل قضیه را همه می‌دانند: به اندازه‌ی «منهتن» نیویورک در آن محدوده‌ی برج‌های بلند و پرتراکم ساخته‌اند. برج‌هایی که خودشان در مغایرت با طرح جامع و طرح تفصیلی تهران ساخته شده‌اند، اما برای بالا بردن قیمتشان و فروش آسانتر آنها دارند مابین شان یک دریاچه مرگبار می‌سازند.

 

می‌دانیم که هر دریاچه مصنوعی به واسطه‌ی وزن زیادی که به طور ناگهانی به پوسته زمین اضافه می‌کند، نقش بارزی در بیدار شدن گسل‌های پیرامون دارد. حالا وزن آن برج‌های غیرمجاز به جای خود، در قالب یک پروژه‌ی تبلیغاتی و بازاریابی دارند مابین آنها دریاچه هم می‌سازند. دریاچه‌ای که قطعاً احتمال وقع زلزله در شمال تهران و بیدار شدن گسل شمیران را افزایش می‌دهد. آیا مدیران و کارشناسان شهرداری از چنین نکته‌ی فنی بدیهی و ساده‌ای بی‌اطلاع هستند، یا با وجود اطلاع قصد آبگیری و تکمیل دریاچه مذکور در ماه‌های آینده را دارند؟ (معماری نیوز، 24 مرداد ۱۳۹۱)

 

•    پرده دوازدهم: در زمان وقوع زلزله تهران بن بست است

 

درحالی است که کارشناسان و مسئولان بحران کشور اعلام کرده‌اند وقوع زلزله در تهران حتمی است و تلفات جبران‌ناپذیری به همراه خواهد داشت، هلال احمر تنها می‌تواند ۱۰ درصد تهرانی‌ها را پوشش دهد و بیش از نیمی از تهرانی‌ها در زیر آوار با مرگ دست و پنجه نرم می‌کنند.

 

همچنین آمارها نشان می‌دهد سال گذشته پایتخت ۷۰۰ زلزله خفیف را تجربه کرد ولی هیچ اقدام عملی برای مقاوم‌سازی بافتهای فرسوده، تقویت زیرساخت‌ها، مقاوم سازی مراکز درمانی و بیمارستانی و حتی سبک‌سازی تهران انجام نشده است.

 

«عزیزالله رجب زاده» رئیس سازمان مدیریت بحران شهر تهران در گفتگو با خبرنگار مهر در مورد آخرین اقدامات انجام شده برای مواقع اضطراری و زلزله قریب الوقوع پایتخت می‌گوید: در زمان وقوع زلزله تهران بن‌بست است و هیچ راهکاری نداریم. تنها راهکار آموزش شهروندان برای نجات خود و مقاوم‌سازی ساختمان‌هاست.

 

وی می‌گوید: دوستان اعلام کرده‌اند که سوله‌های پایتخت برای مواقع بحرانی و زلزله خالی است. من نه تائید می‌کنم و نه تکذیب! تنها از رسانه‌ها و خبرنگاران می‌خواهم خودشان سرزده وارد این سوله ها شوند. تمامی سوله ها لب به لب دارای تجهیزات و اقلام ضروری است. حدود ۳۰۰ هزار قلم اقلام امدادی دپو شده و به هم اکنون ۳۰۰ کانکس امداد و نجات در محلات تهران مستقر کرده‌ایم (افکارنیوز، ۲۸ مرداد ۱۳۹۱).

 

•    پرده آخر: ...