معماران ایرانی و جهان فردا

«درخلال دهه‌های گذشته، معماران ایرانی سهم قابل‌توجهی در مقوله‌ی طراحی معماری داشته‌اند، هرچند بسیاری از طرح‌های معماران ایرانی به دلیل آنکه فرصت انتشار در خارج از ایران را نداشته‌اند، در سطح جهانی ناشناخته باقی مانده‌اند. از سوی دیگر، معماران موفق ایرانی در غرب همچون خواهران «حریری» و «نادر تهرانی» نیز که امروزه شهرتی جهانی به‌هم زده‌اند، خاستگاه کارهایشان لزوماً در پیوند با فرهنگ ایرانی نبوده است.

علاوه بر این معماری و فرهنگ ایران، یکی از میراث‌های غنی و کهن معماری جهان است که می‌تواند بالقوه به اندیشه‌های معماری امروز کمک شایانی برساند. منظور از انتشار این شماره‌ی نشریه، معرفی معماران ایرانی و آثار کلیدی آنها، در داخل و خارج از کشور، و برجسته نمودن امکانات بالقوه تاریخ معماری ایران و معرفی ایده‌های آن برای طراحی معاصر جهان است.»

این مقدمه دویست و هفدهمین نشریه تخصصی معماری به نام «اِی دی‫:‬ طراحی معماری » است  که هر دو ماه یکبار در بریتانیا منتشر می‌شود.

هدف این شماره‌ی نشریه، که با عنوان «ایران: گذشته، حال و آینده » منتشر شده است، معرفی معماران پیشگام و مهم از طیف وسیعی از نسل‌های داخل و خارج از ایران و آثار آنها و نیز برجسته کردن امکانات بالقوه سازه‌های تاریخی ایران برای معماری معاصر جهان است. انتشار این نشریه حاصل تلاش  «سلمن گریک » و «دفنه سون گورقلو هنسل » l" و  همچنین معماران جوان ایرانی، «مهران قارلقی» و «امین صادقی» است که با همکاری استاد و مشوقشان «مایکل هنسل » در لندن به انجام رسیده است.

«مهران قارلقی» از آشنای‌اش با «مایکل هنسل» در ایران، از شیفتگی «مایکل» نسبت به معماری سنتی ایران و بخصوص از علاقه‌ی او به راه‌حل‌های هوشمندانه‌ای که معماران سنتی ایران سال‌ها پیش به کار گرفته‌اند، می‌گوید. از زمانی حکایت می‌کند که «مایکل» با مشاهده‌ی بنای باد گیر معروف «باغ دولت آباد» یزد، درایت معماران سنتی ایرانی را تحسین کرده و با قاطعیت تاکید می‌کند که رسالت معماران در تمام اعصار، بهبود و ارتقاء کیفیت زندگی شهروندان بوده است.
 

هدف از نگارش مقالات پژوهشی در این نشریه، پرداختن به مباحث تکراری معماری گذشته و حال و آینده ایران نیست؛ بلکه تلاشی است در جهت حفظ اتصال و پیوستگی روند تکاملی و تاریخی معماری ایران.

در فصل اول این نشریه، نتیجه‌ی تحقیقات صورت گرفته روی تعدادی از عناصر و مجموعه‌های شاخص معماری سنتی ایران است؛ مانند کبوترخانه‌ها، یخچال‌ها و سرداب‌های سنتی، قنات، آب انبار، پل‌ها و خانه‌های مسکونی ساخته شده در اقلیم گرم و خشک ایران‫.‬ مطالعاتی که روی این پدیده‌های معماری ایرانی صورت گرفته تنها برای یادآوری و تحسین معماران با ذکاوت گذشته نیست، بلکه جنبه‌های کاربردی معماری قدیم در فصول مختلف سال نیز مد نظر بوده است.

این شیوه‌ی بررسی برای اولین بار توسط نرم افزارهای پیشرفته همچون Ensight, Radtherm, Ansys انجام گرفته که پیش از این تنها در صنایع اتومبیل‌سازی و صنایع دفاعی مورد استفاده بود. طبق این آنالیزها به راحتی می‌توان رفتارهای بنا را بررسی کرد. می‌توان جهت وزش باد در ساعات مختلف و فصل‌های مختلف سال، جابه‌جایی هوای گرم و سرد و بسیاری از رفتارهای هوشمندانه‌ای که صدها سال قبل جهت تنظیم شرایط محیطی محاسبه و اجرا شده‌اند را در نظر داشت.

فصل دوم نشریه، به معماری معاصر ایران و تاثیرگذاران معاصری  که از معماری گذشته ایران الهام گرفته‌اند، پرداخته است. معماران نام‌آوری هم چون «کامران دیبا»، معمار موزه‌ی هنرهای معاصر تهران  و شهر جدید شوشتر، «حسین امانت»،  معمار برج  آزادی (شهیاد). این فصل با مقاله‌ای درباره‌ی باغ‌های ایرانی (پردیس) از «امین صادقی» و «نسرین فقیه» شروع می‌شود.

در مقاله  «فرشاد فرًهی» با عنوان «دنیای همگونی‫:‬ دگردیسی معماری ایرانی» بحثی فلسفی درباره‌ی معماری ایرانی به میان می‌آید. در مقاله دیگری، «رضا دانش میر»، که سال‌هاست به اتفاق همسرش «کاترین اسپریدونف» بر روی قنات‌های ایران مطالعه و پژوهش می‌کند، از تاثیر قنات‌ها بر توسعه‌ی شهری تهران سخن می‌گوید. در جای دیگر «سامان سیار» به تجلیل از «هادی میرمیران»، طراح و معمار فقید معاصر، می‌پردازد.

«هادی میرمیران» طراح و معمار برجسته‌ی ایرانی است که موفق به طراحی مجموعه‌ی ورزشی و استخر رفسنجان با بهره‌گیری و الهام  از فضای آب انبارهای سنتی ایرانی شده است و همچنین طراح بسیاری از ساختمان‌های داخل و خارج از ایران مانند ساختمان کانون وکلای دادگستری در تهران و ساختمان  کنسولگری ایران در فرانکفورت و تایلند و نیز ساختمان کتابخانه مرکزی تهران بوده است. وی در ۲۹ فروردین ۱۳۸۵ در برلین چشم از جهان فروبست. نسبت خانوادگی آقای «سیار» با «هادی میرمیران» و کار در شرکت  ساختمانی‌اش (شرکت نقش جهان پارس) امکان خوبی به او داده تا به بهترین نحو شخصیت حرفه‌ای و خصوصیات فردی او را در این مقاله ارائه دهد.

در مقاله «مهران قارلقی»، از بانیان گردآوری و تدوین این مجموعه، از چند تن از معماران متأخر ایران با ذکر نمونه‌هایی از آثار آنها با رویکردی مثبت در دوره‌ی ده ساله اخیر نگریسته شده است. در ادامه «مایکل هنسل» مقاله‌ای درباره‌ی معماران مطرح ایرانی که ساکن ایران نیستند، ولی در سطح بین‌المللی بسیار موفق بوده‌اند و ردپایی از رویکرد آنها به فرهنگ ایرانی ارائه کرده است.

فصل آخر و پایانی این شماره نشریه نیز به همت «مایکل هنسل» تهیه و تدوین شده است. او که سال‌هاست در انجمن عالی معماری لندن موسوم به " AA: Architectural Association" تدریس می‌کند،  درباره‌ی معماری منطقه خاورمیانه به ویژه ترکیه، مصر و ایران مطالعه کرده است. «مایکل هنسل» در این فصل به ذکر نقل قول‌های مختلف معماران می‌پردازد که می‌تواند حلقه ارتباط بین گذشته، حال و آینده معماری ایران نیز باشد و چشم‌اندازی که برای این سبک از معماری متصور است را به پیش چشم خواننده می‌آورد.

کلام آخر این مجموعه مقالات به قلم «فرخ درخشانی»، یکی از مدیران ایرانی «بنیاد آقاخان» نوشته شده است. «بنیاد آقاخان» مسابقه‌ی مهم معماری درباره‌ی شیوه‌های بومی و اسلامی و روش‌های معماری کهن و نوین در توسعه‌ی جهان سوم  را هر سه سال یک بار در دنیا برگزار می‌کند و به بسیاری از معماران ایرانی جایزه داده است‫.

نشریه ایران: گذشته، حال و آینده در ۱۳۶  برگ و با قیمت ۲۵ پوند منتشر شده و  در فروشگاه‌های کتب هنری، مهندسی و معماری و نیز فروشگاه‌های اینترنتی قابل دسترسی است.
 

در گزارش تصویری این صفحه مهران قارلقی درباره مجله ایران، گذشته، حال و آینده توضیح می‌دهد.