Add new comment

به رغم وسعت نسبتاً کم، تونس توانسته در طول سال ها به سبک معماری خاصی، با الهام از ویژگی‏های منطقه‏ای دست یابد که از سبک مدیترانه‏ایِ شمال و بخش‏های ساحلی، تا سبک صحرايی بخش‏های جنوبی‏اش را دربرمی‏گیرد. طی دهه‏های گذشته، شهرسازی تحت تأثیر معماریِ به اصطلاح  معاصر و مدرن، دستخوش تغییرات وسیعی شده و در شهرها سبک‏های مختلفی در کنار، و در ترکیب با هم به وجود آمده‏اند که خود نیز مدام دچار تغییر و دگرگونی می‏شوند، به این ترتیب امروز شاهد ساختمان‏های مدرنی هستیم که در واقع بدون ارتباط با سبک خاص تونسی در کنار شهرهای قدیمی قد می‏کشند و مجموعۀ رنگارنگی را تشکیل می‏دهند که اغلب بازتابی از هوس‏های مالک، مدها، و جریان‏های بیگانه با فرهنگ بومی‏اند.

از ابتدای استعمار شمال آفریقا توسط فرانسه، تونس به داشتن سبک‏های معماری متفاوت شناخته می‏شد ـ گرچه در تونس، رسماً از واژۀ «تحت‏الحمایه» به جای مستعمره استفاده می‏شد ـ و معماری بین تطبیق با   الگوهای غربی یا احیاي میراث بومی در نوسان بود. در این زمینۀ خاص، سبک مورسک نو ( عنوانی که فرانسوی‏ها به آن دادند) متولد شد، که در همان زبان آن را «عربی»هم خواندند. هدف، تحکیم موقعیت و نقش «حامی» به جای «استعمارگر» بود، چون پس از گذشت چندین سال، معماری مدرن هنوز هم عمدتاً سبکی مهاجم و تحمیلی تلقی می‏شد. هدف از این ترفند سیاسی، برقراری اتحاد با قدرت‏های محلی بود. تکنیک‏های سنتی بومی اکنون در زمینه‏ای متفاوت، در اختیار افراد مختلفی بودند که به نحو شایسته‏ای از سوی حکومت تشویق می‏شدند. چندین کمیته و تعدادی از معماران هم به عنوان شاخۀ خصوصی این برنامه فعالیت می‏کردند. حاصل کار، سبک چشمگیری بود با تمرکز بر الگوهای کلاسیک با نماهای تزئین شده، و نشانه‏های عربی به تقلیدی سطحی از چند عنصر معماری عربی، مثل گنبد، قوس، کاشی و مناره محدود شدند.  

پس از جنگ دوم جهانی، معماران به سراغ ترکیب‏ها و عناصر معمارانۀ کاربردی و منطقی‏تری رفتند که حاصل آن، تحلیل صحیح‏تر و درک عمیق‏تر معماری بومی بود. این دوره کوتاه بود و فقط بر بخشی از چشم‏انداز شهری تأثیر گذاشت. ارائۀ تعابیر تازه‏ از واژه‏های سنتی معماری تونس به وسیلۀ معماران بین‎المللی، که به پروژه‏های بزرگ صنعت توریسم و بخش خصوصی بین دهۀ 1970 و 1990 علاقمند شده بودند، آغازگر دورانی پرتحرک و التقاطی شد.
 معماری مدرن در تونس بازتابی از ویژگی‏های فرهنگی است که ردپايی طولانی در تاریخ دارند، در عین حال این معماری به روی دنیا، و ابداعات فنی باز است. با آغاز دوران صنعتی و تغییرات ناشی از دوران استعمار، این کشور تبادلات اقتصادی و فرهنگی با دنیای خارج را شروع کرد و در معماری با واژه‏ها، مصالح و ترفندهای تکنیکی شرقی، به دنبال پاسخگويی به نیازهای جهانی برآمد، اما به تدریج پیوندهایش با معماری سنتی گسسته شد. امروز از پیوند اشکال سادۀ معمارانه، مصالح مدرن و جزئیات خاص فرهنگ تونسی، هویت ویژه‏ای زاده شده. در ادامه با معرفی چند نمونه، غنا و تنوع معماری معاصر تونس از دهۀ 90 به این سو نشان داده می‏شود. برای توصیف بهتر ویژگی‏های این معماری مهم‏ترین پروژه‏ها در بخش بناهای عمومی برگزیده‏ شده‏اند: ساختمان شورای شهر تونس، و ساختمان‏های مسکونی شهر علوم و شهر ورزش رادس، که ارزش آنها به تنوع سبک‏های معماری و توانايی ادغام فرهنگ مطالعه و تفسیر در کارهای بومی است و در اغلب آنها سازه، مصالح و ابتکارات قابل توجهی دیده می‏شود.

شورای شهر تونس
• معمار: وسیم بن محمود
• پایان ساخت: 1999

این ساختمان حکم یک نشانه را در تاریخ معماری معاصر تونس دارد و سال 1999 روی بلندترین نقطۀ مشرف به شهر تونس و دو حومۀ آن، یعنی شهر اروپايی و حومۀ شمالی ساخته شده. مکانی که برای پروژه انتخاب شد، یعنی کازبا، نمادی از قدرت دینی، سیاسی و نظامی است. ساختمان در محیطی با غنای فرهنگی و تحت تسلط سبک عربی، پاسخی به برنامۀ معماری و ادغام با سبک معماری پیرامونش است. در واکنش به محوطه‏ای که اعتبار و عظمت به پروژه می‏بخشد، معمار با استفاده از زبان معمارانۀ سنتی و تصویر مدرن، توانسته از تقلید، و عناصر تزئینی عاریه‌ای عربی و اسلامی پرهیز کند.

به‏کارگیری شیشه و جزئیات معمارانۀ مختص تونس، در دوران تجدید حیات مصالح ساختمانی به خصوص شیشه، تأکیدی بر مهارت و ابتکار معمار است که آن را در کنار دیگر عناصر فرهنگی به کار گرفته. هویت فرهنگی با استفاده از عناصر معماری سنتی، در طراحی بناهای عمومی و دولتی نمایانده می‏شود اين ساختمان نماد معماری معاصر عربی اسلامی تونس، و بازتابی از رویکرد ایدئولوژیک به سیاست فرهنگی کشور است.
 

شهر علوم در تونس
• معمار: مد لاروسی بوتج
• مساحت شامل آثار باستانی باقیمانده: 57427 مترمربع
• کل محوطۀ سرپوشیده: 23258 متر مربع
• محوطة آبگیر ابو فهر: 20 هزار مترمربع
• سطح کشاورزی: 80 هزار مترمربع

این شهر با هدف ترویج فرهنگ علمی در سراسر کشور ساخته شده تا همۀ گروه‏های جمعیتی، به ویژه جوانان، به علم دسترسی داشته باشند. شهر پیرامون ویرانه‏های مخزن آبی ابو فهر، بازمانده از قرن 13 ساخته شده. این مکان نماد تونس تاریخی است که به آینده نظر دارد. پل فلزی قرمز رنگ به طول 700 متر، عنصر ارتباطی بین بخش‏های کشاورزی از شمال تا جنوب است و غرفه‏های مختلف را به هم متصل می‏کند. همچنین امکان جریان آب از چاه به آبگیر را همچون یک آب‌رو فراهم می‏کند. بخش اصلی برنامۀ معماری با الهام از آبی که به حوضچه باز می‏گردد طراحی شده.

ورودی همگانی پیرامون یک هستۀ مرکزی قرار دارد که به نمایشگاه‏های بیرون و درون از طریق مراکز رسانه و کتابخانهها راه دارد. شهر علوم نمونۀ ساختمان‏های مدرنی است که ریشه در بازمانده‏های نسل‏های پیشین دارند.
 

شهر ورزش رادس 
• معمار: ریاض بحری
• پایان ساخت: 2001

پروژۀ شهر المپیک به وسعت 166 هکتار در زمان بازی‏های مدیترانه‏ای در سال 2001 ساخته شد. این مجموعه شامل یک دهکده، مجموعۀ شنا، استادیوم دو و میدانی، و از همه مهم‏تر، استادیوم رادس است. این شهر استانداردهاي کاربردی و ايمنی را در سطح جهانی برآورده می‏کند و ویژگی آن ابعاد خارق‏العادۀ بامش است. این پروژه که با استاندارد‏های بزرگ‌ترین استادیوم‏های دنیا طراحی شده، شامل نمای عظیم رواق‌داری با ترکیب و مصالح تونسی است. مدرنیسم و سَبُکی استادیوم، در تضاد با نمای عظیم و ورودیِ مناسب آن قرار می‏گیرد. توانايی ارائۀ تصویری مدرن، همراه با ارجاعات سنتیِ هماهنگ و متعادل ویژگی این پروژه است.

پروژۀ دیدون دیار  
• معمار: فواد ال اوک و ائورلیا بویسونی

این پروژه در حومه‏های شمالی تونس، و در محوطه‏ای به مساحت 5200 مترمربع، شامل 30 آپارتمان و 7 ویلاست. ویژگی آن بررسي حجم و استفاده از رنگ قهوه‏ای و خاکستری است که به آن اصالت می‏بخشد. این پروژه با تجهیزات پیشرفته، قابلیت تنظیم سرمایش و گرمایش از راه دور را دارد. فضای سبز طبیعی و کاشته شده، احساس آرامش را در ساکنان تقویت می‏کند.
 

ساختمان‏های اداری
این پروژه‏ها عمدتاً در ناحیۀ لوبرژه دِ لک، مشرف به دریاچۀ تونس، قرار دارند و با همان رویکرد، یعنی استفاده از حجم‏های ساده و مدرن طراحی شده‏اند. مشخصۀ آنها وجود پنجره‏های وسیع برای استفادۀ حداکثر از نور طبیعی، و چیدمان داخلی به شکل دفتر باز انعطاف‏پذیر است. برخی پروژه‏ها مرهون اجرای فنی و تکنولوژی پیشرفته‏اند. در این کشور که دمای هوا نسبتاً بالاست، برای کاهش مصرف انرژی از دیوارهای نما (شامل دیوار و سایبان‏های  شیشه‏ای و دو جداره) که نمادی از معماری مدرن‌اند، استفاده شده. فضاهای اداری با توجه به تصویر نمادین شرکت، و با استفاده از تکنولوژی پیشرفته، با هدف تسهیل کار و ورود به بازار جهانی طراحی شده‏اند. استفادۀ زیبايی‌شناسانه از مصالح، یا جزئیات معمارانۀ ملهم از فرهنگ تونسی در این پروژه‏ها تقریباً حضور ندارند.
 

ساختمان‏های مسکونی جدید
ساختمان‏های مسکونی در اصل معرف سبک زندگی، و نحوۀ سامان‏دهی ساکنان و استفاده‌کننده‏ها هستند. تونس از دهۀ 70 شاهد پیدایش محله‏های جدیدی در شمال شهر بوده، از جمله شهر ابن خلدون (1970)، انصار (1990) و باغ‏های ال منزه(1995) که ترکیبی از واحدهای خصوصی و همگانی هستند. معاملات املاك پراكنده و چندپاره‌اند و براي جبران هزينة زمين، گرايش بيشتري به ساخت بناهاي بلندمرتبه ديده مي‌شود. داخل خانه‏ها بازتابی از خانه‏های مدرن ‏است: تقسیم روز در فضای نشیمن، آشپزخانه و حمام و فضای مختص شب شامل اتاق‏های خواب و حمام.