Add new comment

در طبقه بندی کلی، منابع معماری ایرانی را می توان به دو گروه تقسیم کرد: نخست، بناها و آثار برجای مانده، دوم متون ادبی، تاریخی و سفرنامه ها. متن های باقی مانده از دوران پیش از اسلام شامل برخی کتاب های مذهبی و تاریخی و نیز کتیبه هایی می شود که برروی بعضی از آثار برجای مانده است. شاهنامه فردوسی یکی از آثار ادبی گران بهایی است که بر اساس کتاب ها و متن های موجود در قرن چهارم هجری دربارۀ تاریخ و فرهنگ دوران پیش از اسلام ، استوار شده است. شاید بتوان این اثر ادبی و هنری را به لحاظ سادگی و گویایی متن آن و هم چنین از این جنبه که تقریباً طی دوره ای هزار ساله بسیاری از مردم سرزمین ما کمابیش با آن آشنایی دارند، اثری خاص، و گنجینه و شاهکاری ملی به شمار آورد که اطلاعات بسیار ارزشمند و سودمندی دربارۀ تاریخ و فرهنگ ایران پیش از اسلام در آن نهفته است.
اطلاعات موجود در شاهنامه فردوسی دربارۀ معماری و شهرسازی دوران پیش از اسلام شامل: واژه های معماری و شهرسازی و تعریف آنها، برخی خصوصیات معماری ایران، فضاهای معماری و شهری و نحوۀ استفاده از برخی فضاها، نحوۀ شکل گیری شهرها و برخی از انواع بخش ها، عرصه ها و فضاهای شهری می شود. در این اثر ادبی ارزشمند، اطلاعات بسیار جالب توجه و ارزشمندی ارائه شده است که بسیاری از این اطلاعات را نمی توان با بررسی بناها و آثار برجای مانده به دست آورد و این گونه منابع از این جنبه نیز اهمیت دارند.
کتاب معماری و شهرسازی ایران به روایت شاهنامۀ فردوسی از مجموعه "فرهنگ و معماری" دفتر پژوهشهای فرهنگی، در 4 فصل و 5 پیوست به شرح زیر گردآوری شده است:
فصل 1. برخی از ویژگی های معماری و شهرسازی در شاهنامه
فصل 2. گروه های اجتماعی، دژها، شهرها و ایوان مداین در شاهنامه
1.2. گروه های اجتماعی
2.2. دژ آلانان
3.2. گنگ دژ
4.2. دژ بهمن
5.2. روئین دژ
6.2. سیاوش گِرد
7.2. داراب گِرد
8.2. خُرّۀ اردشیر
9.2. زیب خسرو
10.2. شارسان سورسان
11.2. ایوان مداین
فصل 3. برخی از خصوصیات طراحی معماری
1.3. ایوان و ترکیب های آن
2.3. گنبد و ترکیب های آن
3.3. شبستان و ترکیب های آن
فصل 4. برخی از خصوصیات طراحی شهری
1.4. بخش های اصلی شهر و الگوهای استقرار آن ها
2.4. نحوۀ تقسیم بندی فضاهای شارستان و تأمین تأسیسات
3.4. میدان، انواع و موقعیت آن
4.4. برخی از خصوصیات دژها
پیوست 1. الگوی سکونتگاه تاریخی- اسطوره ای در ایران باستان
پیوست 2. سلسله مراتب دینی- اجتماعی انواع فضاها در ایران باستان
پیوست 3. گور و آرامگاه در شاهنامه
پیوست 4. شهر زنان در شاهنامه
پیوست 5. فارسنامۀ ابن بلخی و شاهنامۀ فردوسی
کتاب همچنین شامل فهرست های تصاویر، اصطلاحات، نام مکان ها، و نام اشخاص و نیز فهرست منابع است.