Add new comment
معمارنت-14 آبان سالروز ثبت سرای دلگشا معروف به «وزیر نظام» به شماره 19848 در سال 86 با قدمت تخمینی 130 سال بود که یکی از مهمترین هویت‌های خیابان پانزده خرداد (بوذرجمهری سابق)، ارگ سلطنتی و بازار تهران محسوب می‌شد.
سرای دلگشا در جایی احداث شده است، که پیش‌تر «جبه خانه» بود. از آنجائی که محمد ابراهیم ملقب «وزیر نظام» دایی کامران میرزا (برادر منیرالسلطنه زن ناصرالدین شاه و صاحب باغ منیریه- محله منیریه منسوب به او است) بعد از وزیر نظامی، ادارۀ خزانه نظام را نیز به عهده داشت. پس از انتقال جبه‌خانه (از متعلقات قشون بود) اراضی آن را متصرف شد و در آن، سرایی مشهور به وزیر نظام و خانه‌ای برای خود بنا نهاد. بعد از او مالک سرای مزبور،کامران میرزا شد و بعد از کامران میرزا این سرای به دیگری رسید و نامش هم به «دلگشا» تغییر یافت.
معمارنت-14 آبان سالروز ثبت سرای دلگشا معروف به «وزیر نظام» به شماره 19848 در سال 86 با قدمت تخمینی 130 سال بود که یکی از مهمترین هویت‌های خیابان پانزده خرداد (بوذرجمهری سابق)، ارگ سلطنتی و بازار تهران محسوب می‌شد.
سرای دلگشا در جایی احداث شده است، که پیش‌تر «جبه خانه» بود. از آنجائی که محمد ابراهیم ملقب «وزیر نظام» دایی کامران میرزا (برادر منیرالسلطنه زن ناصرالدین شاه و صاحب باغ منیریه- محله منیریه منسوب به او است) بعد از وزیر نظامی، ادارۀ خزانه نظام را نیز به عهده داشت. پس از انتقال جبه‌خانه (از متعلقات قشون بود) اراضی آن را متصرف شد و در آن، سرایی مشهور به وزیر نظام و خانه‌ای برای خود بنا نهاد. بعد از او مالک سرای مزبور،کامران میرزا شد و بعد از کامران میرزا این سرای به دیگری رسید و نامش هم به «دلگشا» تغییر یافت.
این بنا که روزگاری از مهمترین هویت بازار تهران محسوب می‌شد در بهمن سال 1388 به حکم دیوان عدالت اداری بنا به اعتراض «علی ترامشلو»، مدیرعامل شرکت دلگشا و مجری پروژه تجاری سازی فاز 2 بازار رضا، از فهرست آثار ملی کشور خارج شد که این اقدام مورد اعتراض سازمان میراث فرهنگی و کارشناسان و علاقمندان هویت تهران قرار گرفت. در خبرها همواره ذکر شده که دیوان عدالت اداری یک طرفه و بدون حضور نماینده میراث فرهنگی رای خروج این اثر را صادر کرده است که می‌توان به مصاحبه «محمد ابراهیم لاریجانی» مدیرکل وقت میراث فرهنگی استان تهران در 10مهر 86 با پایگاه خبری اقتصاد ایران اشاره کرد: «سرانجام پس از كش و قوس‌های اداری، مالك به دیوان عدالت اداری شكایت كرد و دیوان عدالت اداری رای به خروج این اثر از فهرست آثار ثبتی را صادر و مالك نیز با دستاویز قرار دادن همین رای، از صبح روز پنجشنبه عوامل خود را به منظور تخریب بنا در آنجا مستقر كرد. نكته حائز اهمیت آن است كه در مراحل رسیدگی به این شكایت، دیوان عدالت اداری هیچ گونه اخطار یا احضاریه برای سازمان میراث فرهنگی ارسال نكرد تا كارشناسان فنی و حقوقی ما با ادله كارشناسی از موضوع دفاع كنند.»
شاید این موضوع پاسخی به مصاحبه نادر کرمی شهردار وقت منطقه 12 در 14 بهمن 88 با سایت خبر آنلاین بود که در مصاحبه‌ای اذعان داشته بود: نادرکرمی، شهردار منطقه 12 دراین باره قاطعانه خبر تخریب را تایید می‌کند و می‌گوید: «چون رای دیوان عدالت اداری است، پس ما هم اجرا می‌کنیم. هر بنایی که میراث فرهنگی ثبت کرده که قابلیت ثبت ندارد.»
حال پس از هفتمین سالگرد این اثر تاریخی که از صحنه هویتی شهرتهران محو شده است، به بازخوانی پرونده این اثر ثبتی به گزارش کمیته پیگیری خانه‌های تاریخی تهران می‌پردازیم:
1- هیات امنا سرای دلگشا در مورخ 7/8/1386 طی نامه‌ای به شماره «ه س- م ث/86» خطاب به «حسینعلی وکیل» مدیرکل وقت ثبت آثار ملی کشور، خواستار ثبت این اثر در جهت گام برداشتن در مسیر فلسفی ایجاد سازمان میراث فرهنگی و حفظ بنیان‌های اصیل معماری شدند. در این نامه امضا آقایان «سید جمال چایچیان»، «علی پرندکام»، «حسن ایپکچی» و «بهمن حشت» و همچنین مهر هیات امنا سرای دلگشا (وزیر نظام) به چشم می‌خورد.
2- پرونده ثبتی سرای دلگشا توسط پایگاه شهر تاریخی تهران به مدیریت «اسکندر مختاری طالقانی» تهیه میشود و در تاریخ 2/3/1386 طی نامه‌ای به شماره «18/م ت/86» به مدیرکل وقت میراث فرهنگی استان تهران ارسال میشود. همچنین در نامه‌ای دیگر به مورخ 29/6/86 به شماره «220/م ت/86» ، نسخه دیگر این پرونده به مدیرکل ثبت آثار کشور ارسال میشود. این ارسال با فاصله 3 ماه به دفتر ثبت آثار آن هم به صورت مستقیم انجام شده است.
3- «سعید بکتاش» مدیرکل وقت میراث فرهنگی استان تهران در نامه‌ای به شماره 672-126 خطاب به «وکیل مدیرکل ثبت آثار ملی کشور»، یک نسخه از پرونده ثبتی سرای دلگشا را در مورخ 29/7/86 ارسال می‌کند و نامه در مورخ 8/8/1386 به شماره 2542-54 در دبیرخانه دفتر آثار تاریخی، فرهنگی و طبیعی میراث فرهنگی کشور ثبت میشود که فاصله میان ارسال و ثبت به دو هفتهمی‌رسد و ازدیگر سو استان تهران در صورتی که پرونده در خرداد ماه آماده شده، آن را در آبان ماه به دفتر ثبت آثار جهت قرارگیری در فهرست آثار ملی کشور ارائه می‌کند.
4- «علی ترامشلو» به عنوان «مدیرعامل شرکت دلگشا» در نامه‌ای بدون شماره در مورخ 16/11/86 و درست 2 ماه و 20 روز پس از ثبت این اثر، خطاب به «رحیم مشائی» مدیرکل وقت سازمان میراث فرهنگی کشور ارسال و ابراز نارضایتی خود از ثبت این اثر را اعلام می‌دارد. در متن این نامهآمده است : «احتراماً به دلایل ذیل، اعتراض خود را نسبت به ثبت اثر تاریخی سرای دلگشا به اسحضار می‌رساند: 1- سرای دلگشا به پلاک‌های ثبتی 1699-1702-1703-1704-1701-1705-1706-1696-1698 و 1707 که در دو ماه اخیر به ثبت رسیده است، قسمتی از آن در سال‌های اخیر به صورت مجتمع تجاری موسوم به بازار رضا که دارای 600 واحد تجاری و دارای پارکینگ طبقاتی می‌باشد، احداث شده است. 2- اگرچه طبق اسناد و مدارک موجود و به شهادت اغلب بازاریان قدیمی تهران، سرای دلگشا در سنوات گذشته احداث گردیده است، لذا توجه حضرتعالی را عطف می‌دارد بر اینکه مگر هرملکی که در سنوات گذشته احداث شده باشد، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری بدون ارایه نظر کارشناسان خبره و موجه و عدم توجه به مفاد صورتجلسه تنظیمی مورخه 6/9/84 فی مابین کمیته منتخب فرهنگی متشکل از شهرداری محترم منطقه 12 و سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و کمیسیون فرهنگی و اجتماعی و زیست شهری شورای محترم اسلامی شهر تهران مبنی بر مجوز ساخت سرای دلگشا که به امضا رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران رسیده است (فتوکپی صورتجلسه مذکور به ضمیمه تقدیم می‌گردد)، در اثر تبلیغات سوء رقبای تجاری اینجانب می‌تواند آن را در فهرست آثار ملی خود ثبت نماید. 3- لذا با توجه به اینکه پروژه بعدی بازار رضا در حال اخذ پروانه ساختمانی از شهرداری تهران می‌باشد، خواهشمنداست دستورفرمایند به اعتراض اینجانب رسیدگی و به طریق مقتضی از نتیجه آن، بنده را مطلع فرمایند.»
در حاشیه این نامه نیز دستورات و تاریخ‌هایی به چشم می‌خورد که جالب توجه است:
4.1 نامه در مورخ 24/11/86 به شماره 11577-1/86 در دبیرخانه مرکزی سازمان میراث فرهنگی کشور ثبت میشود و درهمان روز مشائی مدیر وقت سازمان خطاب به «فیروز دولت آبادی» معاون میراث فرهنگی دستور رسیدگی به این نامه و اعلام نتیجه را خواستار میشود.
4.2 حسب دستور ریاست سازمان میراث فرهنگی کشور، نامه به معاونت میراث فرهنگی ارسال و در همان روز به شماره 3966-54 ثبت میشود اما دولت آبادی معاون وقت میراث فرهنگی با تاخیر یک هفته‌ای در تاریخ 1/12/86 خطاب به مدیرکل ثبت آثار دستور می‌دهد: «جناب آقای مهندس وکیل بررسی و سرعت...( نقطه چین ها به دلیل ناخوانا بودن نامه است).آقای ...، آقای دکتر مختاری در این مورد صاحب اطلاع هستند.»
4.3 مورخ 11/12 مدیرکل ثبت آثار کشور خطاب به کارشناس تائیدکننده پرونده سرای دلگشا دستور می‌دهد: «آقای امین افشار اقدام لازم»
4.4 در قسمت دیگر این نامه دستور شخصی به نام «نوری» از مسئولان سازمان خطاب به «وکیل» مدیرکل ثبت آثار به چشم می‌خورد که نوشته شده است: «آقای مهندس وکیل لطفا گزارش تهیه شود 7/12»
4.5 سپس دستور «حسینعلی وکیل» در گوشه دیگر نامه مشاهده میشود که در تاریخ 4/12/86 به آقای «امین افشار» کارشناس پرونده سرای دلگشا دستور بررسی فوری داده است.
5- در نامه مدیرعامل شرکت دلگشا اشاره به صورتجلسه‌ای شد که در آن اجازه تخریب سرای دلگشا داده شده است. در مورخ 6/9/84 جلسه کمیته منتخب فرهنگی متشکل از «نادر کرمی» شهردار وقت منطقه 12 و نماینده شهردار تهران، «محمدابراهیم طریقت» رئیس وقت اداره کل میراث فرهنگی استان تهران و «رسول خادم» رئیس وقت کمیسیون فرهنگی و اجتماعی و زیست شهری شورای اسلامی شهر تهران پیرو مجوز تجاری سازی سرای دلگشا برگزار میشود. در این صورتجلسه آمده است «با توجه بهتفاهم نامه 19/2/84 سازمان میراث فرهنگی استان تهران و شهرداری منطقه 12 و تائید طرح بهسازی بازار توسط مهندسان مشاور باوند (مشاور مسئول منطقه) و تائید طرح مذکور در جلسه مورخ 6/8/84 نمایندگان مراجع ذیربط، از سوی دیگر تقاضای احداث مجتمع تجاری در مدرسه حافظ، سرای دلگشاو پروژه خیام(بازار فرش) در جلسه مورخ.... کمیته منتخب فرهنگی مطرح و مقرر گردید: «طرح مجموعه‌های مذکور در هماهنگی با طرح بهسازی و نوسازی و تجهیز بازار تهران تهیه گردید و همراه با گزارش‌های توجیهی برای طراحی تصویب کمیسیون ماده 5 ارسال شود. لازم به تاکید است که طرح‌های فوق الذکر در جهت ساماندهی عمومی محدوده بازار(جمع‌آوری واحدهای تجاری و الحاقات مزاحم اطراف این سه طرح و نیز جمع آوری و انتقال واحدهای تجاری زیر سبزه میدان) تهیه شده و تامین پارکینگ در آنها بدلیل مکانیابی مناسب فضاهای پشتیبانی و بارانداز در طرح بازار ممنوع بوده و مالکین میبایست در قالب توافق با شهرداری منطقه نسبت به آزادسازی املاک در پهنه‌های پیشنهادی(ما به ازای تامین پارکینگ مورد نیاز بر اساس ضوابط مورد عمل) و واگذاری آن به شهرداری اقدام نمایند.»
در خاتمه نامه نیز امضا مسئولان ذیربط به چشم می خورد که در بالای امضاء محمدابراهیم طریقت مدیرکل وقت میراث فرهنگی استان تهران، توسط وی نوشته شده است: «مباحث مربوط به نماسازی و همخوانی بنا مهم است.» و این جمله که باید در متن صورتجلسه به آن اشاره می‌شد، تنها در موقع امضا و به صورت کوچک توسط آقای مدیرکل نوشته شد.
6- در قسمت دیگر این پرونده رای کمیسیون ماده صد شهرداری منطقه 12 به امضا نادر کرمی به چشم می‌خورد که حکم تخریب بناهایی که به صورت غیرقانونی در سرای دلگشا ساخته شده است را صادر کرده و این رای زمینه ساز تخریب سرای دلگشا در اواخر سال 1388 شد. دیگر اینکه در این رای نام مالک «بنیاد مستضعفان و جانبازان» ذکر شده است.
7- در فرم سه برگی این اثر در قسمت «ج: مدارک» و در زیر شاخه «مکاتبات اداری» تیک‌های «صورتجلسه شورای فنی» و «رضایت مالک» به چشم می‌خورد اما هیچ کدام از این مدارک در پرونده ثبتی این اثر در مرکز اسناد و معاونت حفظ و احیا میراث فرهنگی استان تهران موجود نیست. ازدیگر سو با وجود اینکه تیک رضایت مالک، علامت زده شده است اما تیک «ابلاغ به مالک» زده نشده است و نامه ابلاغ به مالک نیز در پرونده ثبتی موجود نمی‌باشد.درصورتی که در کلیه پرونده‌های ثبتی، نامه میراث فرهنگی به مالک اثر مبنی بر ثبت؛ وجود دارد همانند پرونده آب انبار سیداسماعیل، خانه اتحادیه و .... که این موضوع خود شبهاتی در زمینه طی نکردن روند قانونی ثبت اثر را در پیش دارد و ارسال نامه اعتراض مالک به ثبت سرای دلگشا درست 2 ماه پس از ثبت آن، می‌تواند گواه بر این موضوع باشد و این موضوع خود یک دلیل و بهانه کافی برای خروج از ثبت از سوی دیوان عدالت اداری می‌باشد.
حال با بازخوانی پرونده این اثر بر همگان واضح است که ثبت سرای دلگشا در صورتی که مدیرکل پیشین اجازه تخریب آن را صادر کرده است، کاری بیهوده و ثبت کردن این اثر فقظ از روند تخریبی آن کاست و شاید موج رسانه‌ای و دعواهای رسانه‌ای بین مسئولان میراث فرهنگی، شهرداری و دیوان عدالت اداری ایجاد کرد که این موضوع به زیان سازمان میراث فرهنگی کشور منجر شد و حکم دیوان عدالت اداری تائیدی بر صورتجلسه فی مابین میراث فرهنگی استان تهران و شهرداری منطقه 12 است.
این گونه اشتباهات بارها در شهر تهران اتفاق افتاده است که شکسته شدن حریم خانه موزه مقدم به عنوان گرانترین خانه موزه جهان در ایران، شکسته شدن حریم خیابان ادیان ابراهیم تهران و ... که توسط مدیران پیشین استان صادر شده است و همگی در یک دوره مدیریتی نیز غالباً رخ داده است، گواه بر این موضوع است.
LatentStyleCount="267">
فرآیند زمانی وقایع پیش‌آمده درمورد ساختمان تاریخی سرای دلگشا |
|||||
ملاحظات |
ثبت نامه یا تصویب |
ارگان تهیه‌کننده |
تاریخ |
موضوع |
ردیف |
این نامه خطاب به مدیرکل ثبت آثار ملی کشور نوشته شده بوده است. |
به شماره «ه س- م ث/86» |
هیات امنای سرای دلگشا |
7/8/86 |
درخواست ثبت |
1 |
این نامه خطاب به مدیرکل میراث فرهنگی استان تهراننوشته شده است. |
به شماره «18/م ت/86» |
پایگاه شهر تاریخی تهران به مدیریت «اسکندر مختاری طالقانی» |
2/3/86 |
تهیه پرونده ثبتی و ارسال به میراث فرهنگی |
2 |
این نامه خطاب به مدیر کل ثبت آثار ملی ارسال میشود. |
به شماره «220/م ت/86» |
پایگاه شهر تاریخی تهران |
29/6/86 |
نسخه‌ای از پرونده ثبتی |
3 |
این نامه خطاب به «وکیل مدیرکل ثبت آثار ملی کشور» ارسال شده، ولی در مورخ 8/8/1386 به شماره 2542-54 در دبیرخانه دفتر آثار تاریخی، فرهنگی و طبیعی میراث فرهنگی کشور ثبت میشود. |
به شماره «672-126» |
«سعید بکتاش» مدیرکل وقت میراث فرهنگی استان تهران |
29/7/86 |
نسخه‌ای از پرونده ثبتی |
4 |
خطاب به رحیم مشائی مدیرکل وقت سازمان میراث فرهنگی کشور |
بدون شماره |
«علی ترامشلو» به عنوان «مدیرعامل شرکت دلگشا» |
16/11/86 |
اظهار نارضایتی از ثبت اثر |
5 |
در این جلسه «نادر کرمی» شهردار وقت منطقه 12 و نماینده شهردار تهران، «محمدابراهیم طریقت» رئیس وقت اداره کل میراث فرهنگی استان تهران و «رسول خادم» رئیس وقت کمیسیون فرهنگی و اجتماعی و زیست شهری شورای اسلامی شهر تهران حضور داشتند. |
صورتجلسه تنظیمی مورخه 6/9/84 بین کمیته منتخب فرهنگی متشکل از شهرداری منطقه 12 و سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و کمیسیون فرهنگی و اجتماعی و زیست شهری شورای اسلامی شهر |
کمیته منتخب فرهنگی |
6/9/84 |
جلسه کمیته منتخب فرهنگی پیرو مجوز تجاری سازی سرای دلگشا |
6 |
این رای زمینه ساز تخریب سرای دلگشا در اواخر سال 1388 شد. دیگر اینکه نام مالک«بنیاد مستضعفان و جانبازان» ذکر شده |
|
نادر کرمی |
- |
رای کمیسیون ماده صد شهرداری منطقه 12 |
7 |
LatentStyleCount="267">
کمیته پیگیری خانه‌های تاریخی تهران
-
- Add new comment
- 7826 reads
نسخه قابل چاپ
ارسال به دوستان