طراحی‌‎های مسکونی بهروز احمدی

معمارنت- طبق قراری که مجموعه‌ی معمارنت با آقای مهندس احمدی داشتند، بنا بود تا در چندین مقاله پیاپی نظرات و تجربیات حرفه‌ای معماری‌ای را که ایشان در طول 40 سال کسب کرده بودند در اختیار علاقه‌مندان قرار دهند. مقاله‌ی اول گفتگوی اعضای معمارنت با ایشان درباره‌ی نگاه کلی به مقوله‌ی «حرفه معماری» بود و مقاله‌ی دوم به بررسی ساختمان‌های با کاربری اداری که توسط ایشان طراحی و اجرا شده بود منتهی گشت.

 

در ادامه‌ی راه اتفاق دردناک از دست دادن ایشان حادث گشت و وقفه‌ای دراز مدت در بسیاری امور و به طبع، در ادامه‌ی روند انتشار این مقالات نیز به وجود آمد. در گفتگو با مسئولین معمارنت، تمایل آنان برای ادامه‌ی مقالات و معرفی پروژه‌ها و ارائه‌ی تجربیات مهندس احمدی وجود داشت، بدین سبب تصمیم گرفته‌ایم آنچه در طول این مدت از ایشان درباره‌ی پروژه‌هایشان شنیده و تجربیاتی که در طول این سال‌ها به همکارانشان به صورت شفاهی انتقال داده بودند، هر چند پراکنده و خلاصه، به صورت مکتوب ارائه دهیم.

 

مجموعاً نگاه غالب مهندس احمدی به معماری در تجربه‌ی ساختن یک بنا تعریف می‌گشت و در پی رسیدن به این مهم، تکنیک‌ها و روش‌های اجرایی، مصالح نوین و عوامل متعددی مورد تجربه و آزمون قرار می‌گرفت. در نخستین گام‌های طراحی به عوامل عمده‌ی تاثیرگذار بر طرح چون نیازهای کارفرما، تاثیرات محیط و زمین و همسایگی‌ها، قوانین و مقررات شهری ساخت توجه ویژه‌ای داشته و این عوامل پایه‌های اولیه‌ی طراحی وی بوده است. در ادامه‌ هر یک از این مسایل با ذکر چند نمونه مورد اشاره قرار خواهند گرفت.

 

در نگاهی کلی به ساختمان‌های مسکونی در رزومه‌ی کاری مهندس احمدی، می‌توان طرح ساختمان‌های اقامتی و مسکونی را در چند گونه‌ی متفاوت بررسی کرد.

 

نخست؛ خانه‌های ویلایی که با توجه به مقتضیات زمان و قوانین ساخت غالباً به فاصله‌ی زمانی دهه‌ی 50 شمسی باز گشته و تا اواسط دهه‌ی 60 ادامه دارد.

 

دوم؛ ساختمان‌های مسکونی چهار تا پنج طبقه که عمدتاً در بازه‌ی زمانی دهه‌های 70 و 80 طراحی و ساخته شده‌اند.

 

سوم؛ هتل‌ها و مجموعه‌های مسکونی که به دوران پس از جنگ باز می‌گردند.

 

 با توجه به موقعیت حرفه‌ای مهندس احمدی و بحث سازندگی بعد از جنگ، عمده‌ی پروژه‌های وی ساختمان‌های عمومی بوده و انجام پروژه‌های مسکونی در دو دهه‌ی اخیر کمتر مد نظر این معمار بوده است.

 

1-ساختمان های ویلایی: این پروژه‌ها که عمدتاً خانه‌های ویلایی و ساختمان‌های دو تا سه طبقه می‌باشند، غالباً از الگوهای معماری مدرن که بحث تاثیرگذار آن دوره در ایران بوده، تاثیرگرفته‌اند. پلان‌های عملکردگرا، نماهای عاری از تزئینات و احجام مکعب شکل تخت از مشخصه‌های این سری از کارها بوده و (خانه شبیری- خانه عسگری‌نژاد و....) عمده مصالح استفاده شده در نمای بیرونی ساختمان‌ها آجر و سیمان می‌باشند. تلاش مهندس احمدی برای باززنده‌سازی معماری ایرانی در چندین کار به خوبی به چشم می‌خورد که از آن جمله به خانه «سرباز » و خانه« آل احمد» می‌توان اشاره کرد.

 

تصویر1. خانه عسگری نژاد-1357

 

وی درباره‌ی خانه‌های ساخته شده در دوره‌ی اولیه کار خود بیان می‌داشت: هر یک از این ساختمان‌ها مسائل و تجربه‌ی ویژه‌ای را با خود داشت. مثلاً در طراحی «خانه سرباز» کارفرما تمایل داشت خانه‌ای مجلل بسازد. از دید او معماری با نمای کلاسیک، معماری لوکس و با ابهتی بود. در گفتگوهای اولیه تلاش کردم وی را متقاعد کرده تا آن نوع معماری را رها کند، اما به او قول دادم تا ساختمانی بسازم که آن ابهت و گیرایی که مد نظر اوست را داشته باشد. در نتیجه نما و حجمی ایرانی را در بدنه‌ی اصلی ساختمان استفاده کردم که تامین‌کننده نظر و فکر کارفرما بود. مهندس احمدی بر آن باور بود که معمار می‌باید تا جایی که امکان دارد تلاش کرده تا با تعامل با کارفرما او را در بخش‌هایی متقاعد کند تا بتواند به نتیجه‌ای بهتر رسد.
 

تصویر 2. خانه سرباز-1357

 

و یا در مورد خانه «احمد سرتیپ» موضوع درختان بحثی تاثیرگذار در طراحی بوده است. «زمینی که قرار بود در آن خانه بسازیم پر از درخت و در منطقه شمیران تهران بود. تلاش کردم تا هیچ درختی را تخریب نکنم. از طرفی دیگر ساختمانی طراحی کردم که حال و هوای آن منطقه و کوچه باغی‌های شمیران را تداعی کند.»
 

تصویر 3. پلان خانه احمد سرتیپ- 1361

 

تصویر4. عکس خانه احمد سرتیپ-1361

 

در تجربه‌ای دیگر در ویلایی در شمال مهندس احمدی برخورد دیگری در کار اعمال کرده‌اند: در ویلای خیرود، به علت درگیری‌های کاری در تهران نمی‌توانستم مستمر به پروژه سربزنیم. در نتیجه سعی کردیم ساختمان را طوری اجرا کنیم که کمترین نیاز به حضور و نظارت در محل باشد. در نتیجه صفه‌ای ساختند و به راحتی تمام دیوارها را روی آن اجرا کردند (در اجرای ساختمان‌های اداری بم نیز با همین روش انجام کار تسریع شده و آسان تر گشته است.) از طرفی وقتی آجر دیوارها را می چیدیم آنها را دقیق اجرا کردیم و همزمان لوله‌های تاسیساتی و برق را هم از میان آن‌ها گذراندیم. نهایتاً نیاز به پلاستر و گچ در دیوارهای داخل هم نبود و از دو طرف دیوار تمیز و خوبی اجرا شده بود.
 

 

تصویر 5. نما و عکس ویلای خیرود

 

2-ساختمان‌های مسکونی چهار تا پنج طبقه: با توجه به تغییرات قوانین شهرداری در طراحی فضاهای مسکونی در سال‌های پس از جنگ، و محدودیت‌های موجود در طراحی، این سری از ساختمان‌ها شخصیت و ویژگی‌های خود را دارند. در بعضی از آن‌ها معمار تلاش داشته است تا این قوانین را با استفاده از ترفندهای طراحی بهینه کند. این محدودیت‌ها باعث توجه و ابتکار مهندس احمدی در طراحی جزئیات معماری و گاهی اجزائی چون دست‌انداز پله‌ها، حفاظ پنجره‌ها و درب‌ها و غیره بوده است ( ساختمان جهانتاب- ساختمان نمازی).

 

تصویر 6. ساختمان نمازی-1374 (نرده ها و چراغ های محل ورودی توسط معمار طراحی شده است)

 

به عنوان نمونه مهندس احمدی بیان می‌داشت: در ساختمان مسکونی ظفر چون قوانین شهرداری آن دوره الزام بر گوشه‌های 45 درجه در ساختمان‌ها داشت؛ تصمیم گرفتم تا گوشه‌های 45 درجه را در وسط حجم ساختمان نیز تکرار کرده تا بر این موضوع تاکید کرده باشم، با این روش محدودیت شهرداری رفتاری بهتر در طراحی ساختمان داشت.
 

تصویر7. ساختمان ظفر- 1367

 

و یا در ساختمان «جهانتاب» که توجه به جزئیات و یا قرارگیری مصالح آجر و سنگ در کنار یکدیگر از ویژگی‌های قابل توجه در طراحی است و همچنین مسیر دودکش‌ شومینه ها با ظرافتی خاص بر روی نمای اصلی ساختمان به نمایش در آمده‌اند.  توجه به بام و تاسیسات در این ساختمان و ساختمان‌های مسکونی دیگر نیز از مسائلی است که مهندس احمدی در طراحی آن دقت و توجه بسیار داشته است.
 

تصویر8. ساختمان جهانتاب-1371

 

تصویر 9. ساختمان جهانتاب-1371

 

هتل‌ها و مجموعه‌های مسکونی: این ساختمان‌ها که از کارهای متاخر مهندس احمدی است. مجموعه‌های اقامتی و مسکونی بزرگ و هتل‌ها را شامل می‌شوند.

 

«مجتمع مسکونی آبکوه» که برنده‌ی جایزه‌ی معماری شهرداری تهران برای ساختمان‌های مسکونی است، از مجموعه‌های اقامتی است که برای خانواده‌ای بزرگ طراحی شده بود. این ساختمان از نمونه‌های اولیه‌ی ساختمانی است که در سال‌های میانه‌ی دهه‌ی 70 اجرا شده و در آن تجهیزات ویژه‌ای قرار داده شده که از آن جمله به فروشگاه و رستوران خانوادگی، دفاتر اداری جهت استفاده شخصی ساکنان و نهایتاً  استخری بر روی بام مجموعه (که تا به آن زمان ایجاد استخر در ارتفاع متداول نبوده، در نتیجه روش‌های ویژه‌ای برای اجرای آن بکار گرفته شده است) به همراه فضای بام سبز ( Roof Garden) اشاره کرد.

 

تصویر 10. مجتمع آبکوه- 1373

 

تصویر 11. مجتمع آبکوه- استخر - 1373

 

ساختمان هتل پنج ستاره ملل که از ساختمان‌های بلند مرتبه شمال تهران است در منظر شهری مورد توجه بوده و از نقاط مختلف شهر قابل رویت است. در طراحی تلاش بر آن بود که ساختمان در دو مقیاس عابر پیاده و سواره و از سویی دیگر در مقیاس شهر مد نظر قرار گیرد. با توجه به مقیاس شهر،کلیه نماهای پیرامونی ساختمان به دقت طراحی شده است همچنین بام آن که صفه‌ی فرود هلی‌کوپتر بر آن قرار دارد با دقت فراوان همگون با حجم کلی ساختمان طراحی شده است. مهندس احمدی بر آن باور بود که چون ساختمان‌های بلند قابلیت رویت از نقاط مختلف شهر را خواهند داشت، می‌باید به طراحی تمام بخش‌های آن حتی فضای بام دقت کرده و با تناسبات مناسب طراحی شوند. در ارتباط ساختمان با خیابان و گذر پیاده، طراحی به صورتی بود تا با عقب‌نشینی حجم اصلی برج، فضای گسترده‌ای در پیش روی ساختمان ایجاد شود تا علاوه بر موضوع دعوت‌کنندگی، میزان قابل توجهی از فضای شهری با محیط عمومی ساختمان هتل تلفیق گردد.

 

تصویر 12. هتل ملل- 1388
 

در مجموع مهندس احمدی بر آن باور بود که ساختمان‌های مسکونی فضاهایی است که رابطه‌ای تنگاتنگ با زندگی انسان دارد. در نتیجه می‌باید این فضاها حداقل‌های آسایش را برای زندگی انسان داشته و کیفیت زندگی افراد را ارتقا بخشد.