موزۀ بزرگ زاهدان

موزۀ بزرگ منطقه‌ای جنوب شرق کشور
بهروز احمدی(مهندسین مشاور شارستان)
سال بهره برداری: 1389
 

معمارنت- ایدۀ ساخت موزه‌ای در شهر زاهدان با قدمتی چند هزارساله چهار دهه پیش در سال‌های قبل از انقلاب مطرح شده بود. فضایی برای برخورد دانش و ارزش، دیدن و شنیدن، فرهنگ اکنون و سنت دیروز و تعقل و تخیل انسان گذشته و حال این سرزمین که بتواند با نمایش آثار و بقایای تاریخی و اکتشافات باستانی در مقیاسی منطقه‌ای عمل کند. در ابتدای امر طرح موزه توسط مشاوری تهیه و در پی آن اسکلت بتنی ساختمان  در زمینی به طول 166 متر و عرض 90 متر با مساحت 15000 متر مربع در شمال بلوار شهید مطهری شهر زاهدان اجرا شده بود. اما با وقوع انقلاب توقف ساخت این پروژه نیز ناگزیر بود.

پس از گذشت سالیان در پی انتخاب مهندسین مشاور «شارستان» از سوی سازمان میراث فرهنگی كشور، در سال 1379 از سازۀ نیمه تمام موجود بازدیدی به عمل آمده و مشخص شد كه سازۀ احداث شده به صورت کامل نیاز به بازبینی و احتمالاً محاسبه مجدد دارد. در نتیجه به صلاح دید مشاور طرح، شركت مهندسین مشاور «پارس اسلوب» به عنوان همكار سازه‌ای پروژه انتخاب شد تا بحث بازبینی و مقاوم‌سازی سازه را بر اساس مقررات و آئین نامه‌های جدید انجام دهد.

از منظر معماری، پس از بررسی های اولیه در برنامه فیزیکی طرح و با توجه به نوع نگاه به بحث موزه و نگهداری اشیاء در جهان نوین، تا حد امکان تغییراتی در طرح اولیه ساختمان صورت پذیرفت که در پی آن ارتباطات داخلی، دسترسی‌ها و فضاهای نمایش اصلاح و با توجه به این مهم که امکان تخریب سازه موجود و یا احداث بنایی جدید میسر نبود؛ کاربری و ریز فضاهای مورد نیاز طرح طبقه بندی و نقشه‌های جدیدی پیشنهاد شد.

در طرح اولیه، قرار بر آن بود تا نمای ساختمان به صورت بتن نمایان اجرا شود؛ اما اجرای نامناسب اسکلت بتنی در چهار طبقه ( یک سطح زیرزمین و سه سطح بر روی زمین)، امکان تحقق این ایده را به طور کلی منتفی می‌ساخت. از این رو پیشنهاد شد که پوششی هرمی شكل که برگفته از معماری بومی آن منطقه است بر روی سازه قبلی قرار داده شود تا علاوه بر پوشاندن اسکلت بتنی پروژه، فضایی مضاعف بر مجموع فضاهای موزه اضافه گرداند. با در نظر گرفتن مقررات مرتبط با حرکت معلول در محیط ساختمان و ضرورت حرکت و پویایی در فضاهای نمایش در موزها، در حد فاصل پوسته مورب خارجی و سازه اولیه بتنی رامپی در نظر گرفته شد که علاوه بر تامین ارتباط عمودی در سه طبقه، فضایی مناسب برای گالری های نمایش در داخل موزه ایجاد می سازد. با این راهکار معمارانه در طرح، مساحت اولیه از 7600 متر مربع به 9800 متر مربع ارتقاء یافت.
نهایتاً در سال 1389، ساختمان موزه بزرگ زاهدان که امروزه به عنوان یکی از شاخصه های معماری و گردشگری در منطقه جنوب شرق کشور می باشد به بهره برداری رسید.
 

ویژگی‌ها و برنامه فیزیکی پروژه:
گالری‌های نمایش: 5000 مترمربع که شامل گالری‌های نمایش دائم به منظور نمایش آثار باستانی و گالری‌های نمایش موقت به منظور نمایش آثار هنری.
حوزه حفاظت: جمعاً به مساحت 225 مترمربع.
كتابخانه و مرکز تحقیقات: به مساحت1000 متر مربع.
سالن اجتماعات و فضاهای پشتیبانی: جمعاً به مساحت 600 مترمربع.
فضاهای پشتیبانی و خدمات اختصاصی موزه: به مساحت 220 متر مربع.
فضاهای پشتیبانی و خدمات عمومی موزه: به مساحت 700 متر مربع.