آیا کاخ گلستان پس از 2 ماه از ثبت جهانی خارج خواهد شد

معمارنت- پس از شادی ناشی از ثبت جهانی کاخ گلستان در ابتدای تابستان امسال، آیا اولین اثر ثبت جهانی پایتخت پس از 2 ماه از فهرست میراث جهانی خارج خواهد شد؟

به گزارش کمیته پیگیری خانه‌های تاریخی تهران، پرونده کاخ گلستان که در سال ۲۰۰۷میلادی به سازمان یونسکو ارسال شده بود، بالاخره توانست در تیرماه سال جاری و در سی و هفتمین اجلاس سالانۀ کمیته میراث جهانی سازمان یونسکو در کامبوج رضایت کارشناسان میراث جهانی یونسکو را کسب کرده و در نهایت به عنوان اولین اثر ثبت جهانی پایتخت در فهرست میراث جهانی قرار بگیرد.

تا قبل از ثبت جهانی، کارشناسان به ارتفاع ساختمان شماره 2 قوه قضائیه در کنار و سرای دلگشا در حریم کاخ گلستان ایراداتی داشتند و اذعان می‌کردند که باید نیم طبقه ساختمان شماره 2 قوه قضائیه تخریب شود و حد ارتفاعی سرای دلگشا که هنوز شروع به ساخت نکرده است، نباید به منظر و حریم کاخ آسیبی وارد کند و تاکید کارشناسان یونسکو بیشتر بر روی سرای دلگشا بود؛ حتی در زمان مراجعه کارشناسان یونسکو برای بازدید اولیه از کاخ گلستان، علویان صدر معاون وقت میراث فرهنگی کشوردر صدد بود تا جرثقیل‌های موجود در سرای دلگشا را به طور موقت پائین بیاورد تا کارشناسان ایرادی به پرونده ثبت جهانی کاخ وارد نکند، اما این اتفاق صورت نگرفت.

با توجه به اخطارات کارشناسان یونسکو نسبت به ساخت و ساز سرای دلگشا به عنوان اثری که روزگاری در سیاهه آثار ملی کشور قرار داشت، این ترس در بدنه کارشناسی و مسئولان تهیه پرونده ثبت جهانی کاخ گلستان احساس می‌شد که شاید اتفاق برج جهان نما در اصفهان برای میدان نقش جهان، این بار در تهران و برای کاخ گلستان از طریق سرای دلگشا تکرار شود.

در راستای اخطارات کارشناسان یونسکو، شورای شهر تهران و شهرداری تهران در جلسه مورخ 2/11/1391 کمیسیون ماده 5 شهر تهران و در بند پانزده شماره 514 این جلسه، حد ارتفاعی سرای دلگشا را اینگونه معین می‌کنند: «... به این لحاظ مقرر گردید تا عمق سی متر (از بر خیابان 15خرداد) پلاک مذبور (سرای دلگشا به پلاک ثبتی 1697/17029) به ارتفاع 5/10 متر و بعد از آن حداکثر به ارتفاع 12 متر طراحی و اجرا گردد.»

بعد از این جلسه و حد ارتفاعی در نظر گرفته شده، کارشناسان نظر موافق خود در زمینه ثبت جهانی کاخ گلستان را اعلام کردند و این اثر ثبت جهانی شد و قرار شد بعدها ارتفاع ساختمان شماره 2 قوه قضائیه نیز پس از ثبت، کمتر شود امادرست 41 روز بعد از جلسه کمیسیون ماده 5 و ابلاغ حد ارتفاعی به مالک سرای دلگشا، وی بار دیگر به دیوان عدالت اداری شکایت می کند؛ اما این بار نه به خاطر ثبت سرای دلگشا و خروج آن، بلکه به دلیل حد ارتفاعی صادر شده از سوی میراث فرهنگی و شورای عالی شهرسازی و معماری شهرداری تهران.

دادخواست شعبه اول دیوان عدالت اداری به شماره پرونده 9109980958000640 و به شماره بایگانی 912509 در مورخ 13/12 1391 به میراث فرهنگی ارسال می شود اما این بار به جای اینکه ابلاغیه به اداره کل میراث فرهنگی استان تهران طبق رویه معمول ابلاغ شود، به میراث فرهنگی کشور ابلاغ می‌شود.

اداره کل حقوقی میراث فرهنگی استان تهران به عنوان مسئول دفاع در این پرونده، از ابلاغیه دیوان عدالت اداری تا 6 شهریور ماه بی اطلاع بود؛ تا آنجا که از طریق مراجعه وکیل اداره کل حقوقی شهرداری تهران جهت گرفتن مدارک ثبتی پرونده سرای دلگشا و حریم کاخ گلستان، این اداره کل از شکایت صورت گرفته و دادگاه برگزار شده در اسفند 91، بعد از 7 ماه مطلع می‌شود و با مراجعه به شعبه دیوان عدالت اداری دادخواستی را در مورخ 10/6/92 به شماره 8391 در این شعبه ثبت می‌کند تا از پرونده حریم کاخ گلستان و رای کمیسیون ماده پنج دفاع کند اما رای اولیه دیوان عدالت اداری در آن تاریخ صادر شده بود.

بدین ترتیب رای قطعی دادگاه بر اساس صحبت‌های مسئولان دیوان عدالت اداری به نماینده حقوقی میراث فرهنگی استان تهران، صادر و ابلاغ شده است، اما این بار نیز رای به جای اداره کل میراث فرهنگی استان تهران به سازمان میراث فرهنگی کشور و اداره کل حقوقی سازمان ارسال شده است.
کارشناسان استان تهران امیدی به رای دادگاه تجدید نظر و تغییر رای فعلی ندارند و در اثر عدم ارسال ابلاغیه دادگاه به اداره کل میراث فرهنگی استان تهران، شعبه اول دیوان عدالت اداری رای قطعی خود را صادر کرده و دستور لغو بند 15 جلسه 2/11/91 کمیسون ماده پنج شهر تهران و اجازه ساخت27 متر ارتفاع بر روی بنای سرای دلگشا را صادر کرده است؛ که با این رای، کاخ گلستان درست پس از گذشت 2 ماه ممکن است به سرنوشت میدان نقش جهان اصفهان دچار شود و در فهرست میراث در خطر جهانی قرار بگيرد و در نهايت در معرض تهديد خطر خروج از ثبت نیز قرار گيرد.

این خطر وجود دارد که به دلیل زیرپا گذاشتن ایران به تعهدات خود در قالب بنای ثبت جهانی شده کاخ گلستان، رویه ثبت جهانی آثار ایران در سازمان یونسکو کند و باعث سلب اطمینان کارشناسان یونسکو شود و حتی برای چند سال رویه ثبت جهانی آثار ایران متوقف شود.

لازم به ذکر است بر اساس اسناد موجود، به دلیل گذشت زمان از پرونده ساختمانی صادر شده از سوی شهرداری تهران برای سرای دلگشا، پروانه این بنا و پارکینگ 493 واحدی آن به دلیل عدم فعالیت غیر عمدی طبق اسناد شهرداری منطقه 12 جهت پرداخت نکردن دیون خود به شهرداری تهران؛ باطل و مبلغ 21 میلیارد و 100 میلیون ریال به شهرداری تهران طلبکار می باشد و در این راستا شهردرای منطقه 12 اقدام به جلوگیری عملیات ساختمانی بنای موسوم به سرای دلگشا کرده است.