مروری بر مقاله‌های تدوین شده در حوزه سکونتگاه غیررسمی (بخش دوم)

گردآوری: سوسن مومنی

مقدمه
در بخش اول این یادداشت دو بحث واژه‌شناسی و مبانی نظری موضوع سکونتگاه غیررسمی بررسی شدند که در ابتدای این بخش نیز خلاصه‌ای از تعاریف این واژه بار دیگر بیان می‌شود. در این بخش تجربه‌های کشورها و اقدام‌های انجام شده برای ارتقای این سکونتگاه عنوان می‌شوند. با توجه به این‌که این اقدام‌ها در حوزه‌های اجتماعی، اقتصادی،  فرهنگی و توان‌مندسازی زنان و جوانان گسترده است، سعی شده است تا در این یادداشت با توجه به اهداف مسابقه مطالب برای کمک به شرکت‌کنندگانی که به احتمال، بیشتر آن‌ها معماران جوان خواهند بود، تنظیم و ارائه شود؛ از این‌رو اقدام‌های صورت گرفته در جهت ساماندهی‌های کالبدی مدنظر قرار گرفته و عنوان شده‌اند.

تجربه‌های جهانی

در تعریف سکونتگاه غیررسمی تعابیر متفاوتی به‌کار برده شده است با بررسی مطالعات پیشین و آنچه در گزارش بخش اول همین یادداشت عنوان شد برای رسیدن به تعریفی که همه مشخصات و ویژگی‌های عنوان شده را در برگیرد بررسی مجدد تعریف‌ها در این بخش نیز خالی از لطف نیست، لذا در ابتدای این بخش اشاره‌ای به تعاریف می‌شود تا بتوان کلید واژه مناسبی را برگزید.
اسکان غیررسمی تاکنون در ایران با نام‌هاي مختلفی به کار برده شده است به ویژه حاشیه‌نشینی، زاغه نشینی،آلونک‌نشینی، مسکن نا‌به‌هنجار، اسکان خود‌انگیخته، گود نشینی، خیمه نشینی، خرابه نشینی و بیغوله نشینی. در زیر به چند تعریف ارائه شده از این پدیده می‌پردازیم:
محله‌های حاشیه‌نشین و خودانگیخته آخرین چاره تهی‌دستانی است که در فرآیندهای بازارهای رسمی مسکن، جایی را نیافته‌اند و در تلاش بی امان براي به‌دست آوردن مزایاي شهري، این محله‌ها از نظر مدرسه، شغل، جمع‌آوري زباله، روشنایی معابر، خدمات اجتماعی و هر چیز دیگري که به طور دسته‌جمعی فراهم می‌شود نیز بازنده هستند. ساکنان این محله‌ها نمی‌توانند در روند رقابت براي خدمات و کالاهاي عمومی به نحو موثري شرکت جویند و بدین ترتیب کنترلی بر نحوه توزیع این خدمات و کالاها ندارند . تاکنون تعریف مختلفی در باره این شیوه سکونت ارائه شده که در اغلب موارد منظور کلمه Slum بوده است. Slum به مفهوم محله یا کوچه‌هاي کثیف یک شهر یا مسکن انحطاط یافته و غیر منطقی در نظر گرفته می‌شود . سکونتگاه‌هاي غیر رسمی به دلیل نبود نظارت و کمک دولت و شهرداري‌ها، سکونتگاه‌هاي خودرو (unregulated)  و یا سکونتگاه‌هاي بی‌ضابطه نیز خوانده می‌شوند. گاهی به علت سکونت گروه‌هاي بسیار فقیر به نام سکونتگاه‌هاي خلقی(popular settlement) نیز شناخته شده‌اند.