نزدیک شدن به دانشکده‌ای ایده‌آل

عادت داریم برای آشنایی با معماری و ساختمان‌های خاص، مجله‌های معماری را باز کنیم و نقد‌هایی پیرامون آن بخوانیم. به ندرت می‌شنویم نقدی بر «جریان»‌های معماری حاضر شود. در واقع‌ نقدها بیشتر محصول‌گرا هستند تا فرایند‌گرا.

در دانشکده‌های معماری، از مواردی که در لیست ژوژمان نهایی با تاکید قرار می‌گیرد، شیت کانسپت طراحی است؛‌ شیتی که متاسفانه آخرین کاری است که مورد اعتنای دانشجویان قرار می‌گیرد و بیشتر جنبه آلبوم خاطرات طرح است تا شیت تحلیلی. در جلسه ژوژمان هم این شیت¬ها آخرین شیت¬هایی هستند که برای ارزشیابی طرح مورد بررسی قرار می¬گیرند. می‌شود فهمید که این تاکید بیشتر جنبه تشریفات و آداب ژوژمان دارد تا بررسی نقادانه فرایند طراحی. این مثال را زدم که یادآوری کنم این مسئله از کجا آب می‌خورد. این اتفاقی است که در دانشکده‌های ما به عنوان کانون‌های آموزش می‌افتد. از این رو، باید به  سراغ دانشکده‌ها برویم تا دریابیم این کلاف از کجا گره خورده است.

چند سال پیش در دانشکده معماری دانشگاه آزاد قزوین گروه دانشجویی با نام «هشت‌هفت» شکل گرفت که درصدد بود سکوتی را بشکنند که با خاموشی انجمن علمی، بر دانشکده حاکم شده‌بود. گروه علاقه‌مند بود در قالب یک جمعِ مستقل رنگ و بوی دانشکده را به آن بازگرداند. هستۀ این گروه در یکی از کلاس‌های مقدمات طراحی، خارج از قالب‌های مرسوم، شکل یافت. چرا که اعضای گروه نمی‌خواستند پشت سر دیگران راه بروند. می‌خواستند راه و مقصد را خود بیابند. در تمام سال‌های فعالیت‌شان، بدون چشم‌داشت به حمایت‌های نهادهای دانشکده و دانشگاه فعال بودند و هستند. «هشت‌هفت» الهام‌بخش دانشجویان دیگر دانشکده شد و به آن‌ها جسارت داد تا روی پای خوشان بایستند و برای جریان‌ساز بودن منتظرِ دعوت و اجازه کسی نباشند. «محمدرضا شیخ‌قرایی» یکی از اعضای این گروه است. از او خواستیم ضمن معرفیِ گروه، چکیده‌ای از فعالیت‌های‌ گروه را شرح دهد، تا پس از آشنایی و سر فرصت، با او و دیگر دوستانش به گفتگو بنشینیم. او می‌گوید:

«گاهی اوقات یک وجه اشتراک شاید کوچک بین افراد یک محفل، بی‌آن‌که صاحبا‌ن‌اش نقشی در آن داشته باشند؛ سبب می‌شود تا اجتماعی مؤثر خلق شود. جمعی از ورودی‌های سال 87 دانشکده معماری دانشگاه آزاد قزوین، ابتدا به واسطۀ اشتراکشان در زمان ورود به عرصۀ معماری و در ادامه به دلیل اهداف، انگیزه‌ها و نگاه‌های مشترک دست به تشکیل گروهی به نام «هشت‌هفت» زدند؛ که نام گروه نیز وام‌دار همان اشتراک اولیه بود.

عکس در فضا
اهداف و انگیزه‌های تشکیل گروه طی سه فعالیت شاخص انجام‌شده، روندی تکاملی را طی کرد. خرداد ماه سال 89 اولین فعالیت نمایشگاهی گروه «هشت‌هفت» انجام‌شد؛ نمایشگاهی با عنوان «عکس در فضا» که با ایده خلق یک «فضاخط» شکل گرفت. در فضاخط، طناب‌های کنفی با کنارِهم قرارگرفتن‌شان، خطوطی از فضا خلق کردند که با ترکیب بازی نور و سایه، بستری برای نمایش عکس‌ها فراهم آید. اعضای گروه در اولین کار به دنبال برهم‌زدن فضای راکد اطرافشان بودند و قصد داشتند با برداشتن یک قدم، البته قوی، عاقلانه و هنرمندانه، آغازکنندۀ جریانی پویا باشند. با وجود تمام فعالیت‌های تحسین‌برانگیز موجود در کارنامه دانشکده، در سال ورود به دانشگاه خلأ فضای پویای هنری-علمی احساس می‌شد و لازمۀ هر اقدامی در جهت بهبود آن، برداشتن قدمی درخور مسیر بود. نمایشگاه «عکس در فضا» همان قدم بود که با مشارکت و راهنمایی‌های قدیمی‌ترهای دانشکده و اساتید محقق شد.
 

اسامی دانشجویان فعال در این نمایشگاه بدین شرح است: «مرضیه رسافر»، «محمدرضا شیخ‌قرایی»، «نعیم نوروزی»، «آرش خردی»، «الناز حسن‌پور»، «سحر طلوعیان»، «سیامک ملاحسنی»، «حصین علی‌مازندرانی»، «آیناز تاجور»، «فاطمه عتیقه‌چی»، «نازنین اسلامی»، «ندا هاشم‌پور» و «شهاب گرجی».

«4»

«4» عنوان چیدمانی بود در آذر ماه سال 89، به عنوان دومین فعالیت اجرا شد. کانسپت آن نگاهی به جهان هستی بود که به جمله‌ای از «ابن‌عربی» می‌رسید: «اینجا عالم هر لحظه نیست می‌شود و لحظه بعد باز آفریده می‌شود، بی‌آنکه میان این دو مرحله جدایی زمانی باشد». این جمله کمک می‌کرد تا به توصیفی از فضای خلق‌شده برسیم. چیدمان «4» که با حضور نور و مخاطب کامل می‌شد در دانشکدۀ معماری دانشگاه آزاد قزوین به نمایش درآمد و با گذر زمان در طی چند مرحله کامل‌تر شد و تنها با حضور مخاطب در فضا بود که مفاهیم آن به سادگی انتقال می‌یافت. این نمایشگاه به لحاظ تکنیک اجرا و اهمیت مسائل ساختاری و سازه‌ای پیشرفتی در کارنامه گروه به حساب می‌آمد. چیدمان «4» قدمی دیگر در راستای راهی بود که «عکس در فضا» برداشته بود. در اجرای این چیدمان «سینا ضیاآبادی»، «سام تعالی» و «آرش ایزدفر» به اعضای گروه اضافه شدند.
 

ساختار یک سرپناه
خرداد ماه سال 90، گروه در ادامه فعالیت‌های خود تصمیم به برگزاری کارگاهی برای اولین بار در دانشکده معماری گرفت تا فضایی برای حضور حداکثری دانشجویان در کنار اساتید فراهم شود. کارگاه طی دو روز با حضور حدود 150 نفر از دانشجویان مقاطع مختلف در چندین گروه برگزار شد. عنوان و موضوع کارگاه، «طراحی و ساخت ساختار یک سرپناه» بود که توسط اساتید، انتخاب، ابلاغ و در نهایت در طول کارگاه بر اجرای آن نظارت شد. همچنین بعد از برگزاری کارگاه در جلسه‌ای تمامی آثار توسط اساتید مورد نقد و بررسی قرار گرفت. با برگزاری کارگاه، گروه در مسیر فعالیت‌های خود گامی مهم در راستای جذب مشارکت حداکثری دانشجویان برداشت و دانشکده یکی از ماندگارترین رویدادهای دانشجویی خود را تجربه کرد. اتفاقی که افتاد فراتر از یک رویداد معماری بود، تلاشی بود برای نزدیک‌شدن به دانشکده‌ای ایده‌آل از هر لحاظ، چه فنی و هنری و چه به لحاظ اجتماعی و آموزشی. مشارکت و همکاری دانشجویان در تمامی سال‌ها و همچنین حضور ارزشمند و بی‌دریغ اساتید گواهی بر این مدعا است.
 

نام استادانی که به این کارگاه یاری رساندند، بدین شرح است: مهندس «سمیرا فداکاری»، دکتر «ایمان رئیسی»، مهندس «پویا خزائلی‌پارسا»، دکتر «جمال‌الدین سهیلی»، مهندس «مهدی کریمی» و مهندس «محمود نقی‌زاده».
 به امید فعالیت‌هایی موفق‌تر و آگاهانه‌تر».
معمارنت خواهد کوشید این فعالیت‌ها را پیگیری کند و اشاعه دهد.