مقاله

بازنمایی ابنیه در نقاشی دورۀ قاجار

هنر: 
بازنمایی ابنیه در نقاشی دورۀ قاجار
نویسنده: 
مريم لاري ، منيژه كنگراني

بناهاي ايراني در عهد قاجار بسيار مورد توجه هنرمندان قرار گرفت. عكاسي نوپاي ايراني كه تقريباً همزمان با ظهور خود در اروپا در ايران (به‌خصوص نزد اشراف قاجار) رواج يافت به بناها به‌عنوان موضوعي بي‌حركت و زيبا توجه خاص مبذول داشت. اين ابنيه پرشكوه با تمامي ريزه‌كاري‌ها و تزئينات خود درآثار هنري چون نقاشي، طراحي، چاپ (به خصوص در روزنامه‌هاي نوظهوري چون شرف و شرافت) نيز نمود پيدا كرد.

 

مقدمه

 

منابع: 

1-    افشار، ايرج. گنجينة عكسهاي ايران، نشر فرهنگ ايران، تهران، 1368.
2-    امامي، كريم. ايران قاجار از ديدگاه دو هنرمند فرانسوي، نگار، تهران، 1377.
3-    پاكباز، رويين. دايرة‌المعارف هنر، فرهنگ معاصر، تهران، 1378.
4-    جلالي، بهمن. گنج پيدا، دفتر پژوهش‌هاي فرهنگي، تهران، 1377.
5-    حسيني، مهدي. آثار طراحي ميرزا ابوتراب غفاري، هنرنامة شماره صفر، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، تهران، 1377.
6-    ذكاء، يحيي. تاريخ عكاسي و عكاسان پيشگام در ايران، علمي و فرهنگي، تهران، 1349.
7-    ذكاء، يحيي. تاريخچه ساختمانهاي ارگ سلطنتي تهران، انجمن آثار ملي، تهران، 1349.
8-    ذكاء، يحيي و محمدحسن سمسار. تهران در تصوير، سروش، تهران، 1376.
9-    سعدونديان، سيروس. اولين‌هاي تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، تهران، 1380.
10-    صافي گلپايگاني، قاسم. عكس‌هاي قديمي ايران، دانشگاه تهران، تهران، 1374.
11-    عيسي‌پور، آستانة مباركه حضرت عبدالعظيم عليه‌‌السلام، دفتر آستانه، تهران، 1351
12-    ويلم فلور ،پيتر چلكوسكي، مريم اختيار، نقاشي و نقاشان دوره قاجار، يعقوب آژند ،1381

 

کتیبه محراب مسجد جامع تبریز

هنر: 
کتیبه محراب مسجد جامع تبریز
نویسنده: 
مکی نژاد و...

نویسنده: مهدی مکی نژاد (1) ، حبیب الله آیت اللهی  (2) ، محمد مهدی هراتی (3) 

کتیبه‌ها را از ابعاد مختلف  هنری، تاریخی، فنی، محتوایی و... می‌توان بررسی کرد. سیر تحول این آثار نشان می‌دهد در هر دوره‌ای، تغییراتی در آنها صورت گرفته است. این تغییرات بیشتر درجنس مصالح، نوع وکیفیت خط و در پاره‌ای موارد در محتوا رخ نموده است. در دوره‌ی ایلخانی اغلب کتیبه‌ها با گچ اجرا شده و  با انواع مختلف خطوط کوفی نوشته شده‌اند.

 

نویسنده: مهدی مکی نژاد (1) ، حبیب الله آیت اللهی  (2) ، محمد مهدی هراتی (3) 

 

چکیده  

 

منابع: 

-    آیت اللهی، حبیب الله؛ مبانی هنرهای تجسمی، سمت، 1376.
-    اردلان، نادر و لاله بختیار؛ حس وحدت، نشر خاک، تهران، 1380.
-    پوپ، آرتور؛ معماری ایران، ترجمه غلامحسین صدری افشار، اختران، 1386.
-    جنسن، چارلز؛ تجزیه و تحلیل آثار هنرهای تجسمی، ترجمه بتی آواکیان، سمت، 1384.
-    حاجی قاسمی، کامبیز؛ گنجنامه دفتر مساجد جامع، دانشگاه شهید بهشتی، نشر روزنه، 1383.
-    زارعی، باب الله؛ کتیبه کوفی مسجد جامع قزوین، سروش، 1373.
-    صحراگرد، مهدی؛ مجموعه مقالات خوشنویسی گردهمایی مکتب اصفهان، فرهنگستان هنر، تهران، 1368.
-    غزالی، ابو حامد امام محمد، کیمیای سعادت، به کوشش حسین خدیو جم، علمی وفرهنگی ، تهران ، 1383.
-    فضائلی، حبیب الله؛ تعلیم خط، سروش، 1376.
-    قربانزاده، محمدرضا و همکاران، محراب نامه، مرکز مطالعات ایلخان‌شناسی، 1386.
-    قلیچ‌خانی، حمیدرضا؛ رسالاتی در خوشنویسی وهنرهای وابسته، روزنه، تهران، چاپ اول 1373.
-    میر عماد الحسنی، رساله آداب المشق، انتشارات مبلغان، 1371.
-    هراتی ، محمد مهدی؛ هنر پژوهی در برگزیده قران کریم به خط و کتابت علیرضا عباسی، فرهنگستان هنر و آستان قدس رضوی، تهران، 1387.

توضیح تصاویر:
تصویر 1- بسم الله الرحمن الرحیم ، شروع کتیبه. ماخذ عکس : نگارنده بهار 1388.
تصویر 2- نمایی از محراب مسجد جامع تبریز . ماخذ عکس : نگارنده بهار 1388.
تصویر 3- کلمه الرحمن ، حرکت حروف الف ، ل ، وح از نوع اتصال حقیقی به بدنه اصلی خط می باشند . ماخذ عکس : نگارنده بهار 1388.
تصویر 4- انتهای حرف " و" اتصال مجازی متصل است . ماخذ عکس : نگارنده بهار 1388.
تصویر 5 - مابین کلمه ملومین و ابتغی ، روی کلمه" فمن "عنصری بصری طراحی شده است که به هیچ جایی اتصال بر قرار نکرده واتصال مجازی منفصل است .
تصویر 6و7- حّسن مجاورت وهمنشینی مطلوب حرف " فا " با حرف " ع " در کلمه فاعلون .
تصویر 8 – تقارن ، توازن وتناسب میان سه نظام نوشتاری ، هندسی وگیاهی .
تصویر9- تعادل وتوازن در نسبت فضای هندسی حرف " الف " و حرف " ل "  در کلمه الرحیم .
تصویر 10 – گوشه بالای  سمت راست وچپ کتیبه  .
 ماخذ همه تصاویر وترسیم ها نگارنده می‌باشد .
منبع: مجله هنرهاي زيبا، شماره 40، زمستان 1388

 

کتیبه‌های ثلث در معماری

هنر: 
کتیبه‌های ثلث در معماری
نویسنده: 
دکترمهدی مکی نژاد عضو هیأت علمی فرهنگستان هنر

   خط ثلث یکی از اقلام مهم خوشنویسی در هنر ایرانی و اسلامی است. این خط برگرفته و منبعث از خط کوفی است، «ابن مقله بیضاوی»، «ابن بواب» و «یاقوت» درپیدایش، تکمیل ونظام‌مند کردن آن، نقش مهم و اساسی داشته‌اند.ساختار وقابلیت‌های حرکتی خط ثلث،در دو محور عمودی مانند«الف ها» وحرکت‌های افقی مانند «ی» معکوس، همراه با ترکیبات پیچیده، به کمک گردش حروف مختلف، توانایی بالایی به این خط بخشیده است.

 

چکیده :

 

منابع: 

 مجله نگره ،شماره 13 ،زمستان 1388

 

نگاهی به هنر قفل‌سازی

هنر: 
نگاهی به هنر قفل‌سازی
نویسنده: 
شیرین کسرایی

هنر و صنعت از دیر باز درکنار یکدیگر بوده و هنرمند ایرانی با تغییر شکل دادن به مواد سخت و بی‌جانی چون سنگ، چوب و فلز به آن‌ها روح و هویتی تازه بخشیده؛ چنان که از این پیوند، آثار بدیع و زیبایی خلق شده است. یکی از این هنرهای زیبا، هنر قفل‌سازی است که در آن با نقش زدن بر فلز، طرح‌های زیبا و دلنشین از نقوش تزئینی پدید می‌آید و این نقوش با اسطوره درهم می‌آمیزد، تا با این عمل شناسایی اسطوره‌ها و درک و دریافت فرهنگ و تمدن غنی و با شکوه ایران باستان میسر گردد.

 

هنر و صنعت از دیر باز درکنار یکدیگر بوده و هنرمند ایرانی با تغییر شکل دادن به مواد سخت و بی‌جانی چون سنگ، چوب و فلز به آن‌ها روح و هویتی تازه بخشیده؛ چنان که از این پیوند، آثار بدیع و زیبایی خلق شده است. یکی از این هنرهای زیبا، هنر قفل‌سازی است که در آن با نقش زدن بر فلز، طرح‌های زیبا و دلنشین از نقوش تزئینی پدید می‌آید و این نقوش با اسطوره درهم می‌آمیزد، تا با این عمل شناسایی اسطوره‌ها و درک و دریافت فرهنگ و تمدن غنی و با شکوه ایران باستان میسر گردد.

 

منابع: 

ایران نامه

 

 

زیباشناسی معماری

هنر: 
زیباشناسی معماری
نویسنده: 
تاتارکویچ

(الف) هنرهای تجسمی در عصر یونانیت

1-  هنر کلاسیک و هنر یونانیت

موضوع هنر یونانیت با موضوع هنر کلاسیک تفاوت داشت؛ چرا که معماری کاخ‌ها، تئاترها، استادیوم و نیز هنر دینی را در برمی‌گرفت. پیروزی‌های اسکندر بزرگ زمینه‌ساز شهرسازی‌های نو شد و نهایتاً نقشه‌ریزی شهر یک هنر شد. پُرتره، منظره‌پردازی، نقاشی، نقاشی ژانری و ترکیب‌های تزئینی انواع عمده‌ی نگارگری بود. اهمیت صنایع هنری و نیز تقاضای وسایل زینتی در نزد طبقاتی که به ثروت‌های کلان رسیدند و در تجمل می‌زیستند روزبه‌روز بیشتر می‌شد.

 

معمارنت

تاریخ زیباشناسی

ترجمۀ محمود عبادیان

 

(الف) هنرهای تجسمی در عصر یونانی

 

1-  هنر کلاسیک و هنر یونانیت

 

موضوع هنر یونانیت با موضوع هنر کلاسیک تفاوت داشت؛ چرا که معماری کاخ‌ها، تئاترها، استادیوم و نیز هنر دینی را در برمی‌گرفت. پیروزی‌های اسکندر بزرگ زمینه‌ساز شهرسازی‌های نو شد و نهایتاً نقشه‌ریزی شهر یک هنر شد. پُرتره، منظره‌پردازی، نقاشی، نقاشی ژانری و ترکیب‌های تزئینی انواع عمده‌ی نگارگری بود.

منابع: 

ضمیمه فصلنامه هنر-شماره 71

 

فراز و فرود موسیقی در دوره قاجار

هنر: 
موسیقی عصر قاجار
نویسنده: 
فرید دهديزی

 «حرمت‌ساز» در دوره‌ی صفویه مهمترین گفتمان در حوزه‌ی موسیقی محسوب می‌شود. به این ترتیب که با توجه به صبغه‌های تشریعی و فربهی فقه در عصر صفوی، نهادهای عرفانی، فلسفی، ادبی و هنری به امتناع و انقطاع می‌رسند. موسیقی نیز در این بحران، بی‌نصیب نبود...

 

معمارنت
1 - «حرمت‌ساز» در دوره‌ی صفویه مهمترین گفتمان در حوزه‌ی موسیقی محسوب می‌شود. به این ترتیب که با توجه به صبغه‌های تشریعی و فربهی فقه در عصر صفوی، نهادهای عرفانی، فلسفی، ادبی و هنری به امتناع و انقطاع می‌رسند. موسیقی نیز در این بحران، بی‌نصیب نبود.

 

منابع: 

از خبرنامه داخلي مكتب تهران

 

- محمدرضا شفیعی کدکنی، موسیقی شعر، انتشارات آگاه، چاپ هفتم، زمستان 1381، (بخش دلالت موسیقایی کلمات)

 

- محسن قانع بصیری، «واکاوی حجاب شعر و آواز در موسیقی ایرانی»، مجله گزارش موسیقی، شماره 12

 

- محسن قانع بصیری، «از نقد علمی تا نقد هنری»، مجله الکترونیکی گفتگوی هارمونیک

 

http://www.harmonytalk.com/id/1151

 

http://www.harmonytalk.com/id/1152

 

- محمد عابدالجابری، تکوین العقل العربی (نقد العقل العربی (1))، مرکز دراسات الوحدة العربیة، بیروت، الطبعة السادسة، 1994، الفصل الخامس؛ التشریع للمشرع 

 

- محمد عابد الجابری، دانش فقه، بنیاد روش‌شناختی عقل عربی – اسلامی، ترجمه محمد مهدی خلجی، مجله نقد و نظر، شماره 12

 

- فرید دهدزی، «گفتمان و امر روزمره»، روزنامه شرق، 12 اسفند 1383 

 

- فرهنگ رجایی، «درآمدی نظری در باب افکار سیاسی و اجتماعی در ایران سده چهارم هجری شمسی»، مجله تحقیقات تاریخی، تهران 1372، شماره 8

 

- سید جواد طباطبائی،زوال اندیشه سیاسی در ایران، نشر مرکز، چاپ سوم ،1377

 

- منصور صفت‌گل، ساختار نهاد و اندیشه دینی در ایران عصر صفوی؛ تاریخ تحولات دینی ایران در سده‌های دهم تا دوازدهم هجری قمری، انتشارات رسا، چاپ اول، 1381

 

- راجر سیوری، در باب صفویان، ترجمه رمضان‌علی روح‌الهی، نشر مرکز، چاپ اول، 1380

 

- راجر سیوری،ایران عصر صفوی، کامبیز عزیز، نشر مرکز، چاپ دوازدهم، 1383

 

- رسول جعفریان، «صفویه در عرصه دین، فرهنگ و سیاست»، مقاله گزیده منابع فکر و فقه سیاسی شیعه در دوره صفوی، جلد اول، پژوهشکده حوزه و دانشگاه، چاپ اول، 1379، قم

 

- سبزواری، روضةالانوار عباسی، گردآورنده اسماعیل چنگیزی، نشر میراث مکتوب، 1377

 

- هاشم آقاجری، کنش دین و دولت در عهد صفوی، انتشارات باز، چاپ اول، 1380

 

- حسن مشحون، تاریخ موسیقی ایران، نشر فرهنگ نشر نو، چاپ اول، 1380

 

- ميشل فوكو، مراقبت و تنبیه، ترجمه افشین جهاندیده / نیکو سرخوش، نشر نی، 1378

 

- داود فیرحی، قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام؛ دوره میانی، نشر نی، چاپ دوم، 1381

 

- قدرت، دانش، مشروعیت و گفتمان، ر.ک: هیوبرت دریفوس / پل رابینو، میشل فوکو؛ فراسوی ساخت¬گرایی و هرمنوتیک، ترجمه حسین بشیریه، نشر نی، چاپ سوم، 1382

 

- عبداله مستوفی، شرح زندگانی من، جلد اول، انتشارات گوتنبرگ

 

- ملا حسین کاشفی، روضة‌الشهدا

 

- فرهنگ رجایی، گنج سوخته، انتشارات احیا، 1372

 

- فرید اسدی دهدزی، از بدیهه‌گرایی تا ردیف‌خوانی، مقام موسیقی، شماره 37 

 

- موسی غنی‌نژاد،ما و غرب، «مقاله نقدی بر غرب‌گرایی و غرب‌ستیزی ایرانیان»، انتشارات حسینیه ارشاد، چاپ اول، بهار 1376

 

- آلفرد ژان-باتیست لومر،آوازها و تصنیف‌های ایرانی، تنظیم برای پیانو، گردآوری و اجرا: منوچهر صهبایی، انتشارات ماهور، 1384

 

- محمدرضا درویشی، نگاه به غرب، انتشارات ماهور، چاپ اول، 1376

 

- داریوش پیرنیاکان، نقد ردیف علی‌اکبر شهنازی:
http://www.harmonytalk.com/id/610

 

- فرید دهدزی،«شهنازی تا شهناز»؛ سیری در کثرت‌گرایی مکاتب تار نوازی، مقام موسیقي، شماره 37

 

- دوست‌علی‌خان معیرالممالک، یادداشت‌هایی از زندگي خصوصی ناصرالدین شاه، تهران، بی‌تا و بی‌نا.

 

- موسی معروفی،ردیف موسیقی ایران، انتشارات ماهور

 

- روح‌اله خالقی، سرگذشت موسیقی، جلد اول، انتشارات ماهور

 

 - حسین‌علی ملاح، شرح زندگانی استاد غلامحسین درویش، انتشارات هنر و فرهنگ، 1369

 

- ساز و سخن، انتشارات چهارباغ، چاپ اول، 1374

 

هنر مفهومی

هنر: 
هنر مفهومی
نویسنده: 
شهریار سیروس

«هنر مفهومی»   شاید برای عامه‌ی مردم نامفهوم‌ترین شاخه‌ی هنر محسوب می‌شود. به عبارت دیگر اکثر مردم در مواجهه با «هنر مفهومی» با این سوال ما را خطاب می‌کنند که:«یعنی چه می‌خواهد بگوید؟» و بعد بلافاصله، اظهار نظر دومی متعاقب نظر اول طرح می‌شود: «من هم که می‌توانم چنین کاری را انجام دهم.» یا حتی :«یک بچه هم می‌توانست چنین کارهایی بکند» و در نهایت: «آخرش با این مواد و مصالح چه می‌کنند؟ یعنی جمعش می‌کنند و تمام؟!»

 

«هنر مفهومی»  شاید برای عامه‌ی مردم نامفهوم‌ترین شاخه‌ی هنر محسوب می‌شود. به عبارت دیگر اکثر مردم در مواجهه با «هنر مفهومی» با این سوال ما را خطاب می‌کنند که:«یعنی چه می‌خواهد بگوید؟» و بعد بلافاصله، اظهار نظر دومی متعاقب نظر اول طرح می‌شود: «من هم که می‌توانم چنین کاری را انجام دهم.» یا حتی :«یک بچه هم می‌توانست چنین کارهایی بکند» و در نهایت: «آخرش با این مواد و مصالح چه می‌کنند؟ یعنی جمعش می‌کنند و تمام؟!»

 

كارمايه نقاشی‌هاي رنگ روغن دوره قاجار

هنر: 
نقاشی‌ در عصر قاجار
نویسنده: 
عارف وكيلي

در اواخر قرن 18 و قرن 19 (دوره قاجاریه)، در ایران یک سنت نقاشی رنگ روغن شکوفا شد که بعضی از آن آثار را می‌بایست در زمره‌ی بهترین نمونه‌های این رشته محسوب کرد. ظهور هنرمندانی چون «میرزا بابا»، «صنیع الملک» (ابولحسن غفاری کاشانی)، «مهرعلی»، «ابوالحسن نقاش‌باشی افشار»، «محمد حسن بیک افشار ارومی» و در نهایت، «کمال الملک» (محمد غفاری)، شاهدی بر این مدعاست.

در اواخر قرن 18 و قرن 19 (دوره قاجاریه)، در ایران یک سنت نقاشی رنگ روغن شکوفا شد که بعضی از آن آثار را می‌بایست در زمره‌ی بهترین نمونه‌های این رشته محسوب کرد. ظهور هنرمندانی چون «میرزا بابا»، «صنیع الملک» (ابولحسن غفاری کاشانی)، «مهرعلی»، «ابوالحسن نقاش‌باشی افشار»، «محمد حسن بیک افشار ارومی» و در نهایت، «کمال الملک» (محمد غفاری)، شاهدی بر این مدعاست.

 

يادداشتي بر معماري دوره‌ی قاجار

هنر: 
يادداشتي بر معماري دوره‌ی قاجار
نویسنده: 
كامبيز حاجي قاسمي

تقرب زماني اين دوره به دوره‌ی معاصر، آثار شهرسازي و معماري باقيمانده از اين دوره و تعدد و تنوع آن‌ها همچون بخش اعظم بافت‌هاي شهرهاي تاريخي ما، بازارها و بناهاي وابسته به آنها، خانه‌هاي گوناگون در شهرهاي مختلف، مساجد، مدارس، آرامگاه‌ها و ساير بناهاي مذهبي، باغ‌ها و كاخ‌ها، بناهاي خدماتي و بسيار مستحدثات ديگر در گوشه و كنار اين سرزمين در مقابل قلت نسبي آثار دوره‌هاي ديگر سبب شده تا بيشتر آنچه از معماري و شهرسازي تاريخي و سنتي در خاطر جمعي ايرانيان بجا مانده متأثر از معماري و شهرسازي اين دوره باشد.

قرن سيزدهم تا نيمه قرن چهاردهم هجري قمري يعني دوره‌ی حكومت سلسله‌ی قاجاريان، دوره‌ی تحول مهم فرهنگي ـ اجتماعي در زندگي جامعه‌ی ايراني است كه تأثيرات عميق آن در سير تحولات معماري و شهرسازي ايران به وضوح قابل مشاهده است.

 

منابع: 

خبرنامه داخلي مكتب تهران

نقاشی قهوه‌خانه‌ای

هنر: 
تاثیر سنت‌ها بر نقاشی قهوه‌خانه‌ای
نویسنده: 
خیزران اسماعیل‌زاده

نگارگری ایرانی، یکی از عمده‌ترین و باشکوه‌ترین عرصه‌های ظهور این اعتقادات دینی بوده است. وجه مردمی این نوع نقاشی مذهبی از زمان صفویه و با ترسیم پرده‌های مصیبت کربلا  آغاز شد و غالباً توسط هنرمندان غیرحرفه‌ای انجام گرفت؛ تا آن‌جا که بعدها در دوره‌ی قاجار به «خیالی سازی» موسوم و دارای قواعد مخصوص به خود شد و در دوره‌ی معاصر با عنوان «نقاشی قهوه خانهای» شهرت یافت.

نقاشی قهوه‌خانه‌ای و تأثیر سنت‌های تاریخی و هنری بر پیدایش آن در ایران

 

مقدمه

 
دین اسلام از زمان ورود، در زندگی ایرانیان دین‌دار نقشی جدّی داشته و نگاه آنان به هر مسئله‌ای را تحت تأثیر قرار داده است. هنرهای تجسّمی و نمایشی هم به تبع سایر هنرها و به ویژه، به دلیل سر و کار داشتن با عامه‌ی مردم، این تأثیر را در قالب و ساختار خود داشته و به مرور، تبدیل به روشی برای ارائه‌ی گونه‌ای از اعتقادات دینی و مذهبی شده است.

 

منابع: 

-    آغداشلو، آيدين(1371ش)،«از خوشي‌ها و حسرت‌ها»(گزيده مقاله‌ها)، فرهنگ معاصر، تهران.

 
-    اسکارچیا، جیان روبرتو(1376ش)، «هنر صفوی، زند و قاجار»، ترجمه‌یعقوب آژند، مولی، تهران.

 

-    بلوك باشي، علي(1375ش)، «قهوه‌خانه‌هاي ايران»، دفتر نشر پژوهشهاي فرهنگي، تهران.

 
-    بیرونی، ابوریحان(1363ش) «آثارالباقیه»، ترجمه اکبر دانا سرشت، امیرکبیر، چاپ سوّم، تهران.

 

-    بيضائي، بهرام(1383ش)، «نمايش در ايران»، روشنگران و مطالعات زنان، چاپ چهارم، تهران.

 
-    پاکباز، رویین(1383ش)،«نقاشی ایران از دیرباز تا امروز»، زرین، چاپ سوّم، تهران.

 

-    جعفريان، رسول(1378ش)، «قصّه  ‌خوانان در تاريخ اسلام و ايران»، دليل، تهران.

 

-    جعفريان،رسول(1377ش)، «تاريخ تشيّع در ايران از آغاز تا قرن 7 هجري»، شركت چاپ و نشر سازمان تبليغات اسلامي، چاپ دوّم، تهران.

 

-    خواندمیر(غیاث الدین بن همام الدین حسینی)(1353ش)، «تاریخ حبیب السیر فی اخبار افراد بشر»، مقدمه جلال الدین همایی، زیر نظر محمّد دبیر سیاقی، خیام، تهران.

 

-    رجبی، محمّدعلی و کاظم چلیپا(1385ش)، «حسن اسماعیل زاده نقاش مکتب قهوه‌خانه‌ای»، چاپ و نشر نظر، تهران.

 

-    شاردن(1335ش)، «سياحتنامه شاردن»، ترجمه محمّد عباسي، جلد دوّم، اميركبير، تهران.

 

-    الشيبي، كامل مصطفي(1374ش)، «تشيّع و تصوف»، ترجمه عليرضا ذكاوقي قرارگوزلو، اميركبير، چاپ دوّم، تهران.

 
-    شهیدی، عنایت الله(1380ش)، «پژوهشی در تعزیه و تعزیه خوانی از آغاز تا پایان دوره‌ی قاجار در تهران»، با همکاری، ویرایش و نظارت علمی علی بلوک باشی، دفتر پژوهش های فرهنگی با همکاری کمیسیون ملّی یونسکو در ایران، تهران.

 
-    فلسفي، نصرالله(1375ش)، «‌زندگي شاه عباس اوّل»، جلد سوّم، انتشارات علمي، تهران.

 

-    فقیهی، علی اصغر(1381ش)، «تاریخ آل بویه»، چاپ دوّم،سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهی(سمت)، تهران.

 
-    فلور، ويلم و پيتر چلكوسكي و مريم اختيار(1381ش)، «نقاشي و نقاشان دوره‌ي قاجار»، ترجمه يعقوب آژند، ايل شاهسون بغدادي، تهران.

 
-    كارري، جملي(1348ش)، «سفرنامه‌كارِري»، ترجمه عباس نخجواني و عبدالعلی كارنگ، اداره‌ی کل فرهنگ و هنر آذربايجان‌شرقي، تبریز.

 
-    فرانکلین، ویلیام(1358ش)، «مشاهدات سفر از بنگال به ایران در سالهای1786-1787 میلادی»، مرکز تحقیقات تاریخی، تهران.

 

-    صفا، ذبيح الله(1336ش)، «تاريخ ادبيات ايران»، جلد دوّم، ابن سينا، تهران.

 
-    گدار، آندره ، یدا گدار، ماکسیم سیرو و . . . (1368ش)، «آثار ایران»، ترجمه ابوالحسن سروقد مقدم، جلد دوّم،  انتشارات آستان قدس رضوی، مشهد.

 
-    گلی زواره، غلامرضا(1382ش)، «از مرثیه تا تعزیه»، حسنین علیهم السلام، قم.

 

-    مرعشي، ظهيرالدين بن نصيرالدين(1364ش)، «تاريخ گیلان و ديلمستان»، اطّلاعات، تهران.

 
-    مستوفی، عبدالله(1377ش)، «شرح زندگانی من، تاریخ اجتماعی و اداری دوره‌ی قاجاریه»، جلد اوّل، زوّار، چاپ چهارم، تهران.

 
-    ملک پور، جمشید(1385ش)، «ادبیات نمایشی در ایران، نخستین کوشش ها تا دوره‌ی قاجار»، جلد اوّل، توس، چاپ دوّم، تهران.

 

-    موسسه فرهنگي شيعه‌شناسي با مقدمه محمود تقي‌زاده داوري(1384ش)، «سنّت عزاداري و منقبت‌خواني در تاريخ شيعه اماميه»،  انتشارات موسسه شيعه‌شناسي، تهران.

 
-    ناصری داوودی، عبدالمجید(1378ش)، «تشیّع در خراسان عهد تیموریان»، آستان قدس رضوی، مشهد.

 

-     النشرخي، ابوبكر محمّد بن جعفر(1351ش)، «تاريخ بخارا»، ترجمه ابونصر احمد بن محمّد نصر القبادی، تلخیص محمّد بن زفر بن عمر، تصحیح و تحشیه مدرّس رضوی، بنیاد فرهنگ ایران، تهران.

 

-    نظامی باخزری، عبدالواسع(1371ش)، «مقامات جامی»، مقدمه،تصحیح و تعلیقات نجیب مایل هروی، نی، تهران.

 
-    همایونی،صادق(1368ش)، «تعزیه در ایران»، نوید، شیراز.

 
-    القزويني الرازي، نصیر الدین ابی الرشید عبدالجليل(1371ق)، «نقض(بعض مثالب النواصب فی نقض بعض فضائحالروافض)»، با مقدمه و تعلیق و مقابله و تصحيح جلال‌الدين حسینی ارموي(محدث)، بی نا، بی جا.
مقالات

 

-    بكتاش، مايل،(1367ش)، «تعزيه و فلسفه آن»، نمايش بومي پيشرو ايران، گردآورنده: پترچلكووسكي، ترجمه: داوود حاتمي، علمي فرهنگي، تهران.

 
-    پيترسون، ساموئل(1367ش)، «تعزيه و هنرهاي مربوط به آن»، گردآورنده: پترچلكووسكي، ترجمه: داوود حاتمي، علمي فرهنگي، تهران.

 
-    چلكووسكي، پتر(1367ش)، «نمايش بومي پيشرو ايران»، تعزیه هنر بومی پیشرو ایران، گردآورنده: پتر چلکووسکی، ترجمه داوود حاتمي، علمي فرهنگي، تهران.

 

-    حسيني ، مهدي(1384ش)، «خيالي‌سازي»، فصلنامه هنر، شماره 66، تهران.

 

-    خیري، محمّدعلي و مجتبي انصاري(1384ش)، «جايگاه قهوه‌خانه در هنر ايران»، دو فصلنامه مطالعات هنر اسلامي، ، شماره 2، تهران.

 

-    شايسته‌فر، مهناز(1386ش)، «حضور واقعه عاشورا در نقاشي دوران قاجار»، فصلنامه نگره، شماره 5، تهران.

 
-    غريب‌پور، بهروز(1378ش)، «هنر مقدس صورت خواني»، فصلنامه هنر، شماره‌ی40، تهران.

 
-    محجوب ، محمّدجعفر(1338ش)، «داستانهاي عاميانه فارسي(1)»، سخن، دوره دهم، تهران.

 
-    محجوب، محمّدجعفر(1383ش)، «ادبیات عامیانه‌ی ایران»، مجموعه مقالات درباره‌ی افسانه‌ها و آداب و رسوم ایران، به کوشش حسن ذوالفقاری، جلد اوّل و دوّم، چشمه، چاپ دوّم، تهران.

 
-    محجوب، محمّدجعفر(1361-1362ش)، «پژوهشی در تعزیه و تعزیه خوانی»، فصلنامه‌ی هنر، شماره2،تهران.

 
-    محجوب، محمّدجعفر(1367ش)، «تأثیر تئاتر اروپائی و نفوذ روش های نمایش آن در تعزیه»، نمايش بومي پيشرو ايران، گردآورنده پترچلكووسكي، ترجمه داوود حاتمي، علمي فرهنگي، تهران.

 
-    ناژفر، رحيم(1366ش)، «نگارگري مذهبي در ايران»، روزنه‌اي به بهشت، تنظيم و نقد رجبعلي مظلومي، جلد دوّم، جهاد دانشگاهي، تهران.

 
-    يارشاطر، احسان،(1367ش)، «تعزيه و آئين‌هاي سوگواري در ايران قبل از اسلام»، تعزیه هنر بومی پیشرو ایران، گردآورنده پتر چلکووسکی، ترجمه داوود حاتمي، علمي فرهنگي، تهران.