به بهانۀ درگذشت‌ اسكار نيماير

 

اسکار نیمایر در ریو دو ژانیرو، شهری که در آن متولد شد در حالی چشم از جهان فروبست که 104 سال زندگی پرماجرا از سر گذرانده بود. اما بالاخره عوارض یک بیماری کلیوی او را از پا انداخت.

 

مشارکت نیمایر در ساخت ساختمان سازمان ملل در نیویرک به سال 1947 او را به شهرت رساند و مشارکت در طراحی و ساخت بخش عظیمی از برازیلیا نیز بر شهرتش افزود.

 

نام او از معماری مدرن قرن بیستم جدایی‌ناپذیر است. او در شصت سال گذشته یکی از خلاق‌‌ترین طراحان ساختمان در جهان بوده است و اگر تنها ده روز دیگر یعنی تا ۱۵ دسامبر زنده مانده بود، عمرش به ۱۰۵ سال می‌رسید.

 

از اوایل دهه ۱۹۵۰ که دولت برزیل قصد داشت شهر برازیلیا را به عنوان پایتخت کشور معرفی کند، طراحی این پروژه بزرگ به نیمایر و دو تن از همکارانش سپرده شد. آنها در طول چهار سال روی زمین شهری افسانه‌ای آفریدند که تجسم حرکت و رنگ و نور بود و بسیاری آن را زیباترین شهر جهان می‌دانند. شهر به سان پرنده‌ای در حال پرواز طراحی شده است. یونسکو تمام شهر نوبنیاد برازیلیا را بخشی از میراث بشری دانسته است.

 

نمایی از شهر برزیلیا

نیمایر که در نیمه دهه ۱۹۴۰ از شاگردان لوکوربوزیه، طراح و معمار بزرگ فرانسوی بود، با ایده‌های مدرن و جسوارانه به میهن خود برگشت. خمیره اصلی کارهای نیمایر آهن و پولاد و بتون است، اما او این مواد سخت و زمخت را در قالبی نرم و ظریف عرضه می‌کند.

 

نمایی از ساختمان کنگره ملی برزیل، یکی از کارهای معروف نیمایر

 

نمای دیگری از کنگره ملی برزیل با نور غروب

نیمایر بارها گفته بود که فرم‌های سخت و زوایای حاد و تیز را دوست ندارد. در طرح‌های او سطوح سخت آهن و بتون با هارمونی نرم و مواج به رقص در می‌آید. او گفته بود که خمیدگی‌ها و انحناهای آثارش را از کوه‌های برزیل، امواج رودها و دریاهای میهن و همچنین پیکر موزون زنان الهام گرفته است.

 

بنایکلیسای کتدرال

در معماری نیمایر خلاقیت و تخیلی جسورانه دیده می‌شود. او معماری را به گردش آزاد رنگ و نور و فضا نزدیک کرد و حتی بناهای سنتی را با نگاهی تازه و بدیع بازساخت. نمایی از کاتدرال یا کلیسای جامع در برازیلیا. درون کلیسا به جای فضای گرفته، تیره و تار کلیساهای قدیم، فضایی پرروح، زنده و جاندار است که در آن رنگ و نور به پرواز در آمده است و با موسیقی جان آدمیان همنوایی می‌کند.

 

نمای داخلی کلیسای کتدرال

نیمایر انسانی مبارز و متعهد بود و ه گفته خود او «خیلی مهم است که معمار نه فقط به معماری که به حل مشکلات توسط معماری بیاندیشد. نقش معمار جنگ برای ساختن دنیای بهتر است؛ جهانی که در آن معماری به همه و نه به قشری خاص، تعلق دارد.»نیمایر در فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی برای یاری به محرومان تلاش می‌کرد. او گفته بود که همیشه در فکر است که معماری را به خدمت مردم زحمتکش در آورد و به زندگی آنها اندکی شادی و نشاط وارد کند.
برای مثال شهرک راولو را با اینکه کمی از ساحل دور میباشد نگین ساحل آمالفی (از سواحل جنوب ایتالیا) میدانند. در هر تابستان یک فستیوال معروف موسیقی در این شهرک برگزار میشود که بیشتر مراسم آن بصورت رو باز در فضای باز ساختمان تاریخی ویلا روفالو انجام میشد.به منظور اجتناب از بهم خوردن مراسم بوسیله‌ی تغییرات جوی و برای جذب نشست‌های تجاری به شهرک تصمیم به ساخت یک سالن کنفرانس سرپوشیده گرفتند و در سال 2000 اسکار نیمایر به عنوان معمار پروژه انتخاب شد.
 

سالن کنفرانس سرپوشیده در جنوب ایتالیا

سایت انتخاب شده شیب زیادی دارد و در پیچش ویا دلا ریپابلیکا قرارگرفته که چشم انداز خیره کننده ای در امتداد ساحل ایجاد میکند.محل استقرار از شیب سایت تبعیت میکند و صحنه نمایش به طرف دریا کنسول شده است.سقف سالن کنفرانس به صورت کمان و از بتن است.ساختمان روی یک ستون تکیه دارد که مسیری بصورت صفوف منظم برای مخطبان که از یک طرف بوسیله ی یک باز شوی دایره ای شکل شیشه ای وارد میشوند ایجاد میکند.این طراحی مناظر زیبایی را از سالن کنفرانس به تپه های شمالی بدست میدهد در حالی که یک دهانه ی کوچکتر در دیوار مقابل دید خوبی به ساحل ارایه میدهد
 

ورودی دایره‌ای شکل و ستون‌های آن

 

کنسول شدن صحنه‌ی نمایش

 

دهانه‌ی کوچک در دیوار مقابل ورودی

 

نمای داخلی سالن

برخی از منتقدان نیمایر به او خرده می‌گرفتند که کار معماری او به عقاید سیاسی او ربطی ندارد، زیرا او بیش از کارکرد و نقش ساختمانه به فرم و زیبایی بناها توجه دارد. اما او بر آن بود که با فرم‌های بدیع و تازه، می‌توان در زندگی یکنواخت مردم اندکی شادی و هیجان ایجاد کرد.او که در سال 1988 موفق به دریافت جایزه پریتزکر گردید سبک معماری اش را اینگونه توصیف می کند: «من اگاهانه تمجید و پرستش زوایای راست گوشه را به کناری نهادم و از صمیم قلب و با تمام وجود خود را مستغرق دنیای منحنی ها نمودم.»

 

نمایی از کاخ ریاست‌ جمهوری در روز

اسکار نیمایر معتقد بود که در سطوح صاف و تیز حس و نشانی غیرانسانی وجود دارد. به نظر او سطوح ملایم، خمیده و ظریف به طبع و ذوق انسان نزدیکتر است. در مقاله‌ای می‌گوید که پیکر انسان برای ما آشناترین و طبیعی‌ترین فرم خارجی است. در بدن آدم هیچ زاویه‌ای نیست، همه اندام‌ها با نرمی و پیچ و خم‌های ظریف به هم گره خورده‌اند.

 

کاخ ریاست جمهوری در شب

نیمایر به لطف عمر طولانی، موفق شد بیش از ۶۰۰ بنای معماری خلق کند. او تا آخرین روزهای عمر عمر خلاق و نوجو بود. همه کارهای او مهر و نشانی خاص بر خود دارند و شیوه دید و معماری او امروزه به عنوان سبکی ممتاز شناخته می‌شود.

 

مجتمع فرهنگی ریاست جمهوری

ساختمان موزه هنرهای مدرن نیتروی از شاهکارهای نیمایر شناخته می‌شود. او این بنای مدرن را در سال ۱۹۸۹ طراحی کرد، یعنی زمانی که ۸۹ ساله بود. او تمام موزه را به سان گلی شکوفا مجسم ساخت که هنردوستان را از همه طرف به اندرون خود دعوت می‌کند.

 

عکس هوایی موزه هنرهای مدرن نیتروی

 

نمایی دیگر از موزه هنرهای معاصر در نیتروی

نیمایر آگاه بود که طرح‌های بزرگ ساختمانی با ثروت و قدرت فراوان شکل می‌گیرند. او به عنوان معماری مردم‌دوست وظیفه خود می‌دانست که اندکی شادی و نشاط وارد این بناها کند. ساختمان مقر حزب کمونیست فرانسه در پاریس، یکی از بناهای مهمی است که نیمایر طراحی کرده است.

 

ساختمان مقر حزب کمونیست (گنبد و ساختمان اصلی)

 

سالن کنفرانس

 

عکس هوایی از مجموعه

اسکار نیمایر در سال ۱۹۰۷ در ریو دژانیرو به دنیا آمد و در نیمه دهه ۱۹۳۰ تحصیلات معماری خود را به پایان برد. او تا آخرین روزهای زندگی فعال بود. معروف است که در سال ۲۰۰۷ که در برزیل مراسمی برای بزرگداشت صدمین سالگرد تولد او برپا شده بود، معمار بزرگ گفته بود که اول مثل هر روز به دفتر کارش می‌رود و اندکی کار می‌کند و سپس در مراسم مهمانی حاضر می‌شود.

 

اسکار نیمایر در بزرگداشت صدمین سالگرد تولدش

همچنین اسکار نیمایر یکی از معماران اصلی طرح بنای سازمان ملل متحد در نیویورک بود.

 

ساختمان سازمان ملل

نیمایر در سال ۱۹۶۴ و به دنبال روی کار آمدن دولت نظامی (خونتا) در برزیل، میهن خود را ترک کرد و به فرانسه رفت. رشته‌ای از ساختمان های بدیع و چشم‌نواز در شهرهای گوناگون فرانسه یادگار اقامت او در تبعید است.

 

نمایی از بنای موزه هنری وولکانو، ساخت ۱۹۸۲، در بندر لوهاور، شمال فرانسه

نیمایر در اوایل دهه ۱۹۸۰ به میهن خود برگشت و در دفتری در مرکز شهر ریو دژانیرو مشغول کار شد. معروف است که بالای میز کار او این جمله نقش بسته بود: «جهان را باید تغییر داد»

 

پانتئون سفیدی است که برای پاسداشت قهرمانان ملی کشور برزیل طراحی شده

نماینده بزرگ معماری مدرن قرن بیستم زمانی که ۱۰۳ سال داشت، در مراسمی که در سال ۲۰۱۰در ریودژانیرو به افتخار او برپا شده بود شرکت کرد. دیلما روسف، خانم رئیس جمهور برزیل، در پیامی در سوگ نیمایر گفته است: «کشور ما یک نابغه را از دست داد. او یک انقلابی بود و برای دنیایی بهتر مبارزه می‌کرد.» در پایتخت برزیل سه روز عزا اعلام شده است.

 

یکی از آخرین عکس‌های نیمایر