گفتگو با دبیر جشنوارۀ منظر

معمارنت- نخستین جشنوارۀ منظر پایدار، روز سه‎شنبه همین هفته با مشارکت انجمن مفاخر معماری ایران، سایت معمارنت و باغ موزه قصر آغاز می‎شود و برای سه روز میعادگاه علاقه‎مندان به مباحث مرتبط با منظر پایدار شهری خواهد بود. به مناسبت برگزاری این گردهمایی گفتگوی با مهندس بهروز مرباغی دبیر اجرایی جشنواره ترتیب دادیم و راجع به نحوۀ برگزاری، برنامه‎ها و آیندۀ این فعالیت پرس و جو کردیم:

1.    شما در نخستین جشنوارۀ منظر به عنوان دبیر اجرایی جشنواره معرفی شدید؛ می شود کمی راجع به برنامه‎‎ریزی این جشنواره و نکات تمایز آن نسبت به دیگر نشست‎ها یا همایش‎های منظر توضیح دهید. به طور کلی چرا فرم «جشنواره» برای طرح این موضوع انتخاب شد؟
منظر و شهر موضوع مهمی است. امروز بحث‌های کاملاً تازه‌ای در خصوص منظر مطرح است. معماری منظر، منظر شهر و حتی طرح جامع منظر برای شهرهای نوبنیاد پیش از هرگونه طرح جامع یا تفصیلی رایج مطرح است. امروز طبیعت در معماری توجه ویژه‌ای می‌طلبد. پایه‌های معماری و شهر پایدار با این مضامین تعریف می‌شوند. در عین‌حال منظر شهر، یا «شهر-منظر»، صرفاً به باغ و بوستان و آب‌نما نیست. در ادبیات معماری و شهرسازی غرب «لنداسکیپ» به تمام منظرها گفته نمی‌شود؛ مفاهیمی چون «سیتی اسکیپ» مطرح است که منظر شهرهای مدرن و پیشرفته صنعتی هستند. از آن بالاتر، حتی، صحبت از «استریت اسکیپ» می‌شود. می‌گویند تفاوت «سیتی اسکیپ» با «لند اسکیپ» مثل تفاوت «آبادی» با «شهر» است. و بسیاری مسائل دیگر. ما نمی‌توانیم منظر فرهنگی را از سیمای شهرها حذف کنیم. اما «منظر فرهنگی» تعریف جهانی مشخصی دارد، فقط تعریف لغوی و ترکیبی از دو کلمه منظر و فرهنگ نیست. سازمان جهانی میراث فرهنگی برای این مفهوم تعریف مشخص و دستورالعمل‌های معینی تعریف کرده‌است و. . . .
حال، با نخستین جشنواره منظر می‌خواهیم فتح‌بابی داشته‌باشیم به این مقولات. اما دوست داریم این فتح باب شادمانه و پر تحرک باشد. جشنواره، همیشه، محملی برای آشنایی است. وقتی آشنایی فراهم آمد، می‌توان نشست و حرف‌های تخصصی‌تر زد. می‌خواهیم اهل نظر دور هم آیند و بحث بلند و گسترده منظر را در سطحی اجتماعی و وسیع مطرح کنند.

2.    تا جایی که می‎دانیم شما در این جشنواره بخشی از امور را برعهدۀ هیات‎های دانشجویی گذاشتید؛ هدف از این گونه جلب مشارکت از سوی نسل جوان چه بوده و ورود این اعضا چه دستاوردهایی برای برنامه‎ریزی و مدیریت جشنواره داشته است؟
اتفاق مبارکی است. چند گروه و انجمن علمی دانشجویی اظهار تمایل کردند در میزبانی و تشریفات جشنواره کمک کنند. استقبال کردیم و برنامه مشترک را توافق کردیم. واقعیت آن است که در تمام مراسم‌ها و همایش‌ها، دانشجویان در میزبانی و تدارک بهتر رویداد حضور داشتند و دارند، این بار ما خواستیم این عزیزان با عنوان حقوقی‌شان بیایند. خواستیم تقدیری کرده‌باشیم از این گروه‌های علمی که در دانشگاه‌های ما فعالیت‌های بسیار زیبایی دارند و به ارتقا و شادابی فضای علمی کمک می‌کنند. انجمن‌هایی از سه دانشگاه کشور ما را در این رویداد همراهی خواهندکرد.

3.    بنا بر اعلام برنامه‎ها جشنواره از سه شب با عناوین منظر طبیعی، منظر فرهنگی و منظر شهر تشکیل می‎شود؛ مبنای این تقسیم‎بندی چه بوده و چه ایده‎ای پشت این عنوان بندی قرار داشته است؟
هدف این جشنواره وهدف همه ما رسیدن به شهر شاداب و سرزنده است. شهر سرزنده ضوابط و معیارهایی دارد. از یک‌سو شان و ریشه تاریخی و فرهنگی دارد، از سوی دیگر بوم‌زیست‌سازگار است، و نهایتاً تمام نیازهای امروز مردم را جواب می‌دهد. شهر پایدار و سرزنده باید با تکیه بر ریشه و تاریخِ خود و بر بستر طبیعت، کالبد و فضاهای زیستی را تعریف کند. برای اینکه اضلاعِ حداقلی یک شهر سرزنده را بازشناسی کنیم، روی این سه محور متمرکز شدیم.

4.    چه چهره‎های شاخصی در این برنامه شرکت می‎کنند و چه مباحث جدیدی در این جشنواره طرح خواهد شد؟
به باورِ ما تمام عزیزانی که در این سه شب حضور دارند شاخص هستند، هرکدام به دلیلی. انتخاب و دعوت از این بزرگان، هرگز، بی‌مبنا نبوده است. هرکدام حرف خاصی برای گفتن دارند که فرش چهل‌رنگ این منظومه را رج می‌زنند. اگر عزیزی از نقش آب در زندگی شهری حرف می‌زند، حرف تازه دارد، همانگونه که عزیزان دیگر تجربه‌های سالیان خود در حوزه تخصصی‌شان را بیان می‌کنند. خواهید دید بحث‌ها مکمل همدیگر و تکه‌های پازل یگانه‌ای هستند. برای اطلاع از نام‎ها می‎توانید برنامه جشنواره را ببینید.

5.    یکی از اهداف برگزاری این جشنواره، جلب مشارکت سازمان‌ها و نهادهای مرتبط در زمینه اشاعۀ فرهنگ معماری منظر، تلاش در ایجاد پیوستگی با سایر فعالیت‌های جمعی مرتبط مانند انجمن‌های حامی طبیعت و آثار ملی، تلاش در پاسداری از سیمای شهرها و زدودن آثار مخرب منظر شهری و بحث و مناظره پیرامون مناظر پایدار شهری، طبیعی و تاریخی عنوان شده است؛ راهکارهای این برنامه برای تداوم این ارتباط و تحقق این هدف چیست؟
«موسسه مطالعات منظر پایدار» موسسه‌ای کاملاً خصوصی و متشکل از تعدادی معمار و شهرساز است. معتقدیم، در هرشرایطی، برای امر فرهنگی باید انرژی گذاشت و حرکت کرد. این را هم می‌دانیم که همیشه نباید منتظر جورشدن همه شرایط و همراهی همه سازمان‌های ذی‌ربط شد، می‌شود گام اول را برداشت تا دیگران هم با شما بیایند. در تدارک جشنواره، که حدود دو فصل زمان برد، با موسسات مشابه زیادی تماس داشتیم. نهایتا با کمک های موثر «انجمن مفاخر معماری ایران» و «باغ‌موزه قصر» نخستین گام را برداشتیم. در همین گام نخست برخی مجامع علمی اظهار علاقه به همراهی کردند، برخی نیز عملاً پاپیش گذاشتند،‌ مثل انجمن‌های علمی معماری چند دانشگاه. دیگران هم می‌آیند. جریانِ زلالی است و منظری زیبا برای آینده. همه خواهند آمد.

6.    این جشنواره نخستین جشنواره منظر نام‌گذاری شده‌است؛ آیا این کار شروع برگزاری سلسله‌ای از این‌گونه جشنواره‌های منظر خواهدبود؟ یا جشنواره‎هایی از این دست برای موضوع‎های دیگر هم برپا خواهد شد؟
در حوزه منظر، امیدواریم این روند را ادامه دهیم. حتما با نیرویی هم‌افزا و و گستره‌ای تخصصی. پس از این جشنواره، خواهیم‌کوشید حاصل آن را تبدیل به مجموعه‌ای مکتوب یا تصویری کنیم و بازخورد عمومی و کارشناسی آن را ببینیم. این بازبینی نتایج راه آینده را به ما نشان خواهد داد. آن‌چه که امروز می‌توانیم بگوییم نیت‌ ما بر ادامه چنین برنامه‌هایی است. شکل، دوره‌بندی و محتوای آن را تجربه این نخستین گام تعیین خواهدکرد.

معمارنت- روز شنبه، مورخ 12/12 آخرین جلسه هماهنگی نهایی جشنواره منظر در موسسه مطالعات منظر با حضور اعضا و نمایندگان دانشجویی برگزار شد.  این جلسه به منظور هماهنگی آخرین تغییرات به وجود آمده در برنامه برگزاری جشنواره تشکیل شده بود. این تغییرات شامل اضافه شدن تعدادی از اساتید و صاحب‌نظران حوزه معماری منظر  به جمع سخنرانان بود که به غنای علمی و فرهنگی جشنواره خواهد افزود. تهیه «گزارش شب» پیشنهاد دیگری بود که در جلسات قبلی مطرح شده بود و در این جلسه روی کم و کیف آن بحث شد. در واقع،  این گزارش شامل خلاصه مباحث هر شب است که شب بعدی در اختیار میهمانان قرار می‌گیرد تا در صورت حضور نداشتن در جریان مباحث گذشته قرار گیرند و بتوانند ارتباط موضوعی بین مباحث بعدی که مطرح خواهد شد، برقرار کنند. این گزارش‌ها روی سایت معمارنت هم قرار خواهد گرفت تا کسانی که نمی‌تواند جشنواره از نزدیک دنبال کنند، در جریان آن قرار گیرند.

اما آخرین حرکت نوینی که در این جشنواره دیده می‌شود، حضور گروه‌های دانشجویی است. گروه دانشجویی هشت‌هفت که جمعی از فارغ‌التحصیلان و دانشجویان دانشگاه آزاد قزوین با همکاری است، دانشجویان دانشگاه‌های دیگر تهران پیشگام شده است که در برگزاری این  جشنواره در کنار عوامل اجرایی آن قرار گیرد. هدف از این حرکت تشویق دانشجویان و جسارت دادن به آن‌ها برای برگزاری جشنواره‌ها و همایش‌های دانشجویی است. کسب چنین تجربه‌هایی در کنار اساتید و متخصصان فرصت ارزشمندی برای جوانان خواهد بود.

در حاشیه این جلسه گفتگوی کوتاهی با مهندس مرباغی، از اعضای موسسه مطالعات منظر و یکی از دست‌اندر‌کاران برگزاری جشنواره داشتیم.

1.    فکر اولیه برگزاری این جشنواره چطور شکل گرفت؟
حدود یک‌سال و نیم پیش، «موسسه مطالعات منظر پایدار» تاسیس شد. تنی چند از معماران و شهرسازان دور هم جمع شدند و موسسه را راه انداختند. موسسه‌ با هدف ارتقای فرهنگ منظر در جامعه، بویژه در میان کارشناسان و خبرگان تشکیل شده‌است. در طول نشست‌ها و گپ‌و گفت‌های مستمر، احساس شد لازم است مبانی و اصول «منظر» در سطوح مختلف بازشناسی و ترویج شود. ما به این باور رسیده‌ایم که مبحث منظر و سطوح مختلفِ آن در زندگی شهری ما، متاسفانه، به روز نیست و مباحثی در دانشکده‌ها و مراکز آموزش عالی تدریس می‌شود که می‌توانند مورد بازنگری قرار گیرند. هم‌اندیشی، سمینار و همایش راه‌هایی برای اشاعه این بحث است. ما قالب جشنواره را انتخاب کردیم. «جشنواره»، به باورِ ما، یعنی فتح باب دوستی وآشنایی. دور هم جمع‌شدنی راحت و شادمانه. گام های بعدی ممکن است قالب دیگری داشته‌باشد. نخست باید کارشناسان این حوزه کنار هم بنشینند تا «راه خود گوید که چون باید رفت».
 

2.    چه معیارهایی در رابطه با انتخاب میهمان‌های این جشنواره مورد نظرتان بود؟
برای برگزارکنندگانِ جشنواره مسائل و موضوعات مشخصی در حوزه منظر مطرح است. ما دنبالِ «جشنواره برای جشنواره» نیستیم. علاقمندیم سرنخ‌هایی برای بحث‌های عمیق‌تر آینده به دست آید. پس با عزیزانی که مطالعات خاصی در زمینه‌های مورد نظر ما داشتند تماس گرفتیم و قرارهایی را تنظیم کردیم. علاقمندیم گفتارها و مدارک مطرح شده در جشنواره اجزای مکمل و یگانه یک متن واحد را تشکیل دهند. انتخاب میهمانان دقیقا بر این اساس شکل گرفته‌است.
 

3.    هدف از برگزاری راندو وکروکی چیست و روند برگزاری آن به چه صورت خواهد بود؟
برنامه راندو وکروکی چند هدف دارد. نخست این‌که منظر، در تمام حوزه‌ها، با راندو و کروکی بیان بهتری می‌یابد. تمام معمارانِ سرشناس جهان نخستین تصویرهای ذهنی خود را با راندو وکروکی بیان می‌کنند. از سوی دیگر خود همین برنامه سبب شادابی فضا و ارتباط بین میهمانان می‌شود و ما گام دیگری به هدف‌های جشنواره نزدیک می‌شویم.

انگیزه دیگر ما از برگزاری برنامه راندو و کروکی جلب توجه علاقمندان و بازدیدکنندگان به ظرایف اجرایی این طرح است. واقعیت آن است که باغ‌موزه قصر مرمت و ساماندهی فاخری دارد و ارزش‌های خاصی را در این عرضه به نمایش گذاشته. تمرکز بر ظرایف بنا و محوطه با کروکی و راندو بیشتر می‌شود. و این مجموعه شایسته توجه این چنینی هست.