شهر سوخته هفدهمين اثر جهاني ايران
ويژه معمارنت. آخرین نشست کمیته جهانی میراث فرهنگی، از تاریخ 22 تا 25 پوئن 2014 در دوحه پایتخت قطر برگزار شد. آثار و محوطه‌هایی از آمریکا، فرانسه، ایتالیا، اسرائیل، قطر، ایران، میانمار، ترکیه و چند کشور دیگر در این نشت به ثبت رسیدند. مجموعِ آثار جدید جهانی که در این نشسست ثبت شدند، 26 مورد است. نکته جالب، ثبت هزارمین اثر جهانی به نام کشور بوتسوانا بود. «دلتای اوکاوانگو» در این کشور به عنوان هزارمین اثر جهانی ثبت شد.
LatentStyleCount="267">
ويژه معمارنت. آخرین نشست کمیته جهانی میراث فرهنگی، از تاریخ 22 تا 25 پوئن 2014 در دوحه پایتخت قطر برگزار شد. آثار و محوطه‌هایی از آمریکا، فرانسه، ایتالیا، اسرائیل، قطر، ایران، میانمار، ترکیه و چند کشور دیگر در این نشت به ثبت رسیدند. مجموعِ آثار جدید جهانی که در این نشسست ثبت شدند، 26 مورد است. نکته جالب، ثبت هزارمین اثر جهانی به نام کشور بوتسوانا بود. «دلتای اوکاوانگو» در این کشور به عنوان هزارمین اثر جهانی ثبت شد.
از ایران، شهر سوخته زابل، به عنوان هفدهمین اثر جهانی ایران به ثبت رسید. گزارش‌های دست‌اندرکاران حاکی است که ثبت این محوطه با سخن‌رانی سه نماینده از سه کشور (غیر ایران) و بدون هیچ مخالفتی به تایید رسیده‌است. شهر سوخته يكي از نمادهاي تمدن بزرگ دشت سيستان است که در اطراف دریاچه پایانی هیرمند شکل گرفته است. اين شهر كه يكي از عظيم ترين شهر هاي باستاني فلات ايران است در حقيقت آزمايشگاهي بزرگ در بياباني كوچك شمرده مي شود. مطالعه مواد فرهنگي موجود در اين شهر تنها به بررسي آثار و مواد مادي باستاني منحصر نمي شود بلكه از راه مطالعه و بررسي این بقايا مي توان تحول علوم و فنون گوناگون و نیز روند شکل گیری آنها را در فلات ايران مشاهده كرد: باستان شناسي، جامعه شناسي، تجارت و بازرگاني و مبادلات بين المللي، تاريخ تحول اديان در دوره هاي پيش از تاريخي و تاريخي، تاريخ شهر نشيني و شهر سازي، سير تحول معماري، سير تحول هنرها و فنون سنتي، تاريخ آغاز نگارش، تاريخ پزشكي و علوم وابسته، جانور شناسي، تغذيه، كشاورزي، دامداري، حشره شناسي، گياه شناسي، زمين شناسي، فلزگري، سفالگري، جواهر سازي، بافندگي و خراطي تنها بخشي از فنون و هنرهائی است كه قابل مطالعه در بقاياي اين شهر بزرگ مي باشند. آثار كهن ترين نمونه جراحي، كهن ترين نمونه پارچه هاي موجود، كهن ترين اثر معرق كاري و پيدا شدن كهن ترين نمونه هاي زيره، گشنيز و پسته وحشي نمونه هائي از اطلاعات و داده هائي است كه شهر سوخته در بر دارد.
شهر سوخته، در تقاطع راه‌های تجاری عصر برنز در فلات ایران واقع شده‌است. بقایای شهر خشت‌و گلی سوخته گویای پیدایش نخستین جوامع پیچیده انسانی در شرق ایران است. این شهر که در حدود 3200 سال پیش از میلاد ساخته‌شده‌است، تا حدود 1800 قبل از میلاد، در چهار دوره، مسکون بود. آثار کشف‌شده شاملِ منطقه یادمانی، مناطق مسکونی، زون‌های صنعتی و یک گورستان است. تغییرات در منابع آب از یک‌سو و تغییرات آب‌و هوایی از سوی دیگر منجر به تخلیه و ترک شهر در اوایل هزاره دوم قبل از میلاد شد. در این محوطه باستانی، سازه‌ها، فضا‌های قبور و تعداد زیادی اشیا کشف‌شده‌است. خوب‌ماندنِ این اشیا در سایه اقلیم خشک بیابانی، این محوطه را به منبع غنی و وسیعِ اطلاعاتی بدل می‌کند که داده‌های خوبی از پیدایش و تداوم جوامع و ارتباط‌های بین آنها در هزاره سوم پیش از میلادبدست می‌دهد. پس از متروک شدن شهر سوخته برای مدت تقریبا بیش از 1300 سال اثری در دشت سیستان دیده نمی شود و تنها در دوران هخامنشی است که با ساخته شدن شهر دهانه غلامان یا زرک ( زرنگ) باستانی زندگی در این جا مجددا از سر گرفته می شود و به همین ترتیب تا دوران اشکانیان و ساسانیان و سلوکیان با آثاری چون کوه خواجه ، قلعه سام ، تپه شهر ستان و کوه خواجه تداوم پیدا می کند.
ثبت این محوطه با استناد به سه ضابطه از ضوابط دهگانه میسر شد. ضابطه‌های دوم، سوم و چهارم. طبق ضابطه دوم اثر باید «نشان‌دهنده تغییرات درونی مهم در ارزش‌های انسانی، در یک دوره زمانی یا در یک منطقه فرهنگی جهان، در خصوصِ تکامل معماری و فن‌آوری، هنرهای یادمانی، برنامه‌ریزی شهری یا طراحی منظر» باشد. بر اساسِ ضابطه سوم، محوطه قابل ثبت در فهرست جهانی باید «مصداق سنت فرهنگی یا مدنیتِ منحصربفرد یا استثنایی‌ای باشد که هنوز حیات دارد یا از بین رفته‌است». در تامین ضابطه چهارم، اثر «نمونه برجسته ساختمان، ترکیب معماری و فن‌آوری یا منظر است که نشان‌دهنده مرحله مهمی در تاریخ بشر می‌باشد».
محوطه ثبت‌شده شهر سوخته 275 هکتار و حریم آن 2200 هکتار است.
در سی‌و هشتمین نشستِ کمیته جهانی میراث فرهنگی که از 22 تا 25 ژوئن 2014 در دوحه پایتخت قطر برگزار شد، میانمار، با ثبت نخستین اثر جهانی خود، «شهرهای باستانی پیو»، وارد باشگاه میراث فرهنگی جهانی شد. این اثر شامل بقایای سه‌شهر آجریِ محصورِ خندقی به نام‌های هالین، بیکتانو، و سریکسِترا واقع در منظر وسیعی در منطقه خشک بستر رودخانه آیه‌یاروادی است. این شهرها یادگار پادشاهی پیو است که حدود یک‌هزار سال، از 200 قبل از میلاد تا 900 پس از میلاد، استوار و شکوفا حکومت می‌کرد. آثار کشف‌شده در سایت‌های باستانیِ حفاری و رونمایی‌شده در این شهرها، ازجمله بارتند از قصرقلعه، گورستان و محوطه‌های صنعتی اولیه؛ همین‌طور معبد یادمانی آجری بودایی، بخشی از دیوارها و سازه‌های آبی- که هنوز هم مورد استفاده هستند- که نشان دهنده روش‌های پیش‌رفته کشاورزی در آن‌جا است.
اما، هزارمین اثر جهانی ثبت‌شده، دلتای اوکاوانگو در شمال‌شرق بوتسوانا، و شامل دشت‌های وسیعی است که زیر طغیان‌های فصلی قرار دارد. این یکی از دلتاهای داخلی بسیار کم‌شمار با تالاب‌های بکر است که به دریا یا اقیانوس نمی‌ریزد. یکی از ویژگی‌های خاص این دلتا، طغیان‌های سالانه رودخانه اوکاوانگو است که عموما در فصل خشک اتفاق می‌افتد؛ و جالب آن‌که گیاهان و جانوران بومی منطقه نیز سیکل‌های بیولوژیکی خود را با این فصل‌بندی طغیان و بارش تنظیم و هماهنگ می‌کنند. این دلتا نمونه استثنایی رابطه متقابلِ اقلیم و روندهای هیدرولوژیک و بیولوژیک در جهان است. دلتای اوکاوانگو زیستگاه بسیاری از گونه‌های جانوری در حال انقراض، مثل یوز‌پلنگ وحشی، کرگدن سیاه و کرگدن سفید، سگ و شیر وحشی آفریقایی است.
*(این یادداست با استفاده از گزارش‌های وب‌سایت سازمان میراث فرهنگی جهانی تنظیم شده‌است)
تصاوير از دو منبع زير اخذ شده است:
سيد منصور سيد سجادي و لورنز كستانتيني (1387).چشم مصنوعي شهر سوخته.زاهدان. استانداري سيستان و بلوچستان.
سيد منصور سيد سجادي(1383).گزارشي از فعاليت هاي پايگاه باستان شناسي شهر سوخته و دهانه غلامان.تهران.پژوهشكده بستان شناسي.
-
- افزودن دیدگاه جدید
- بازدید: 6633
نسخه قابل چاپ
ارسال به دوستان