افزودن دیدگاه جدید

مبانی نظری خاصی را به‌عنوان مبنای نظری پژوهش قرار داد باید گفت پایه نظری طرح را همین مطالعه الگوهای رفتاری تشکیل داده و ذهنیت طراح را برای ابراز خلاقیت در جهت به‌دست آوردن راه حلی منطقی برای معضلات، مهیا نماید. به جهت ردیابی منشا و نتایج الگو‌های رفتاری، باید به سراغ خصایص فرهنگی جامعه بود. به عبارت دیگر فرهنگ الگوهای رفتاری را به‌وجود می‌‌آورد و سپس الگوهای رفتاری تعیین کننده و بیانگر چگونگی استفاده مردم از فضاها می‌‌شوند. (بحرینی، 1378)
مطالعه رفتار ساکنان، شاغلان و بازدیدکنندگان از فضا در عین اینکه از پیچیدگی و ویژگی‌های خاص برخوردار است، اگر به‌درستی انجام شود نتایج فوق‌العاده‌ای را به بار خواهد آورد. مهم‌ترین ثمره این روش پژوهشی طاقت‌فرسا و همه جانبه، تضمین موفقیت طرح تا حدود قابل قبولی است، چرا که مبنای طراحی بر اساس رفتار استفاده‌کنندگان از مکان و پیش‌بینی رفتارهای آن‌ها در صورت انجام طرح قرار خواهد گرفت.
مطالعه الگوهای رفتاری بسیار زمان‌بر، پرهزینه، پیچیده و نیاز به دیدی جامع‌نگر و دقیق دارد. عوامل دخیل در این موضوع، بسیار متنوع بوده و حرکت و رفتار آن‌ها در درون فضا در سکانس‌های زمانی مختلف، معرف رفتار کاتوره‌ای بازیگران در این کریدور فضایی پرحرارت و جنب وجوش است.

شکل1-منشاء و نتیجه الگوهای رفتاری و جایگاه مداخله طراحی شهری. ماخذ: بحرینی. 1378 تحلیل فضای شهری

مقدمه‌ای در باب خصوصیات مکان مطالعه
سنندج شهری است که گذار آن در تاریخ، داستان‌های جالبی را برای آن رقم زده است. بر اساس متون و اسناد رسمی، سنندج به سال 1046 هجری قمری بر اساس تصمیم شاه صفوی بنیان نهاده شد، بنابراین این شهر از اولین نوشهرهای ایرانی است که چنین توصیفی شرایطی ممتاز برای بررسی سیر تحول آن ایجاد می‌کند. دو دلیل مهم برای چنین تصمیمی در دربار صفوی می‌توان متصور شد: سکونت پایدار ایرانیان در لبه شمال غربی کشور و درمرز با عثمانی و سرکوب خوانین متمرد و تثبیت حکومت در این خطه از کشور.
مجموعه ارزشمندی از اسناد تاریخی همچون سفرنامه‌ها و مکتوبات و حتی برداشت روس‌ها از شهر و طرح مشاور آمریکایی (آلتن) برای سنندج پازل‌های شناخت شهر را در کنار هم شکل می‌دهند.
هسته اولیه شهر مشتمل بر ارگ بوده و بازار در غرب آن شکل گرفته و عمارت‌های خوانین قدرتمند به مانند مرکز منظومه‌ای خانه‌های تابعین را بر گرد خود شکل داده و هسته اولیه محلات تاریخی را ایجاد کردند.
خیابان‌های شهر شکلی ارگانیک داشته و در انطباق با دو عامل مهم جهات قنات‌ها و رودخانه‌ها و همین‌طور منحنی‌های میزان شکل گرفته بودند. بازار سنندج شکلی استثنایی به صورت حلقه بسته داشته و در گذر زمان خیابانی که یکی از چهار بازوی چلیپایی رضاخانی به شمار می‌رفت به نام سیروس از درون بازار می‌گذرد.

 
خیابان انقلاب سنندج

این خیابان موضوع مطالعه زیر است. به‌دلیل هندسه خاص و طرز ایجاد انقطاع در لوپ بازار چهار ورودی اصلی بازار بر آن قراردارند، اصلی‌ترین مکان تراوش بازار به پیرامون آن محسوب شده و فرسودگی کالبدی، تسخیر خیابان توسط دستفروشان، تنوع بی‌پایان فروشندگان از جمله خصوصیات آن است. آری خیابان سیروس قدیم و انقلاب کنونی درحال حاضر ترکیب درهم‌تنیده و پیچیده‌ای از گذار از دنیای قدیم به عصر کنونی است که مداقه دراحوال آن بیش از هر چیز تاثیر عناصری مهم همچن بازار را یادآور شده در عین اینکه انبوهی از مسایل شهری پژوهشگر را مبهوت پیچیدگی شهر و اندام‌های آن می‌سازد.

روش‌های تحلیل مکانی
در سال‌های اخیر یافتن پاسخ‌های منطقی و راه حل‌های حساب شده غیر ذهنی بر پایه نیازهای استفاده‌کنندگان از فضا در بستر شهر، بسیاری را به خود مشغول کرده است. در این میان، گروهی ازمحققان، مطالعه بر رفتار مردم در فضا را در دستور کار خود قرار دادند که خود این روش اصلی نیز برشیوه‌های متنوعی متکی است.
می‌توان پایه‌گذار مطالعات بصری رفتاری را دانلد اپلیارد دانست که به همراه لینچ و مایر، اولین تحقیق بصری- تجسمی را در مقیاس شهری انجام دادند که در سال 1961 تحت عنوان دید از جاده منتشر شد. (بحرینی، 1378)
پس از اپلیارد افراد دیگری بر پایه این روش مبنا با تغییر در تمرکز مطالعه بر ظرف و مظروف شهری، مطالعاتی را انجام داده‌اندکه می‌توان به مایکلسون، ساسانف، وینکل و ویلیام وایت اشاره کرد.
روش مطالعه پیش‌گرفته شده، در عین تازگی دارای شباهت‌هایی با کار تحقیقی ویلیام وایت دارد. آنچه که در درجه اول مد نظر وایت قرار داشت، رفتار مردم عادی در خیابان بود و اینکه آیا نظم و روال خاصی بر رفتارها حاکم است یا نه. (بحرینی، 1378) با توجه به کار وایت، این پژوهش نیز سعی در مطالعه بر رفتار‌های استفاده‌کنندگان از فضا از طریق حضور در مکان تابع شرایط زمانی، داشته تا بتواند مسائل و همینطور راه حلهای مکان را از درون تحلیل الگوهای رفتاری استخراج نماید.

تحلیل مکان بااستفاده از سکانس‌های ( مقاطع زمانی)‌ زمانی متوالی درشبانه روز(استحاله خیابان در بیست و چهار ساعت)
توضیح در مورد برداشت بصری – توصیفی از مکان:
روش توصیف مکان، مبتنی برحضور پژوهشگر در محیط و ثبت وقایع مندرج در مکان از دیدگاه خود و طرح سوالات کلیدی در رابطه با معضلات محیط و نحوه برخورد با آن‌ها بوده که این سوالات باید با استفاده‌کنندگان واقعی از مکان در میان نهاده شود. از طرفی دیگر نحوه برداشت به گونه‌ای باید باشد که بتوان تصویر صحیحی از واقعیت‌های مکان به‌دست داد، از این روست که برداشت مکان را در قالب استفاده از سکانس‌های زمانی متوالی مورد استفاده قرار گرفت. بزرگ‌ترین مزیت این روش توانایی اتصال رخدادها و دست‌یابی به تصور کلی و منضم و پیوسته در قالب استحاله خیابان در یک روز زندگی آن است. ارتقاء توانایی بازخورد و اصلاح از درون پژوهش به‌صورت مداوم و در هرزمان و شرایطی که لازم شود؛ دیگر خصیصه مثبت چنین روشی محسوب می‌شود. تا بتوان انعطاف در برابرجریان مداوم تغییرات را مد نظرقرار داد چرا که ایستایی و عدم امکان اصلاح درونی مداوم به بزرگترین معضل طرح‌های شهری تبدیل شده و عملا آن‌ها را از طیف طرح‌های اجرایی به روز به طرح‌های تاریخ گذشته مبدل نموده است.
انتخاب مکان، نشانه گذاری و نحوه استفاده از فضا‌ها، جریان سیالی از حرکات حاضرین در مکان را که تابع رفتاری با چهره غالب اقتصادی هستند بوجود آورده است. از ابتدا باید به اساسی ترین وجه مشخص کننده سیر پژوهش اشاره نمود، اصل مهم مذکور اینست: مطالعه الگوهای رفتاری وروند تحولات اجتماعی واقع در فضا، جهت‌گیری‌ها و دسته بندی‌های واقع در این مکان خاص بیش از هرچیزسر در گرو مناسبات اقتصادی مکان دارد. در واقع کالبد کاملا متورم شده از روابط میان دو لایه مهم اقتصاد دستفروشی در مقیاس مینیاتوری و اقتصاد عمده با حوزه خدماتی کلان شهری و منطقه‌ای است.
در واقع اگر ظرف را معادل کالبد و مظروف را فعالیت‌های درون ظرف بدانیم باید گفت که ظرف و مظروف هردو در گیر در نقش بلا منازع اقتصادی مکان گردیده اند از اینروست که مطالعه برای رفع معضلات کالبدی مکان مطالعه خصیصه‌های اجتماعی باید بر تحلیل و تامل بر مناسبات اقتصادی –
وجه قابل تمیز این کریدور از سایر کریدورها- قرار گیرد بر همین اساس است که به‌دنبال موشکافی این روابط رفته و دوجریان عمده را بر می‌شمرم.

مطالعه جریان‌های اقتصادی حاکم بر مکان
جریان اول؛ گونه‌ای فعالیت اقتصادی مبتنی برتوزیع گسترده کالا، در قالب شکل رسمی استقرار کالبدی در جداره‌ها، به‌صورت تعریف شده است. میزان مبادلات و درآمد و سرمایه آورده اولیه برای تشکیل یک بنگاه تجاری1  و هزینه سرقفلی مکان‌های تجاری همگی بالا هستند2 . دست‌اندرکاران در این قشر دارای صنف بوده و به لحاظ آماری جمعیت مشخصی را دارا هستند. این قشر از طرف سیستم دیوانی کشور به رسمیت شناخته شده و دو طرف روابط مشخصی با هم دارند. پرداخت مالیات، و سایر وجوه از وظایف صنف تجار و خدمات رسانی شهری در مقابل بدان‌ها اعطا می‌گردد.
و اما جریان دوم ؛ که آن‌را اقتصاد مینیاتوری مکان می‌توان نام نهاد، جریانی است با حوزه عرضه خدمات محدود، روند عرضه سیال کالا و عدم اتصال و استقرار در یک مکان خاص، میزان سرمایه درگردش ناچیز، درآمد اندک و همین‌طور سطح هزینه‌های اندک و عدم پرداخت مالیات و وسایر هزینه‌ها – نسبت به صاحبان واحدهای تجاری- اما میزان تنوع بیشتر و قدرت چانه زنی بالای مشتریان و ذات سازشکار فروشنده اقتصاد دستفروشی که ناشی از عدم توانایی وی در حفظ کالا به مدت طولانی دارد، و سنخیت طیف وسیعی از اقشار جامعه عمدتا کم درآمد با قیمت و شرایط عرضه کالا توسط این دسته از فروشندگان، وزن آن‌ها را در مناسبات الگوهای رفتاری مربوط به مکان وزین نموده است.
 
تاثیر کالبد خیابان ازجریانات اقتصادی-اجتماعی حاکم بر مکان
به لحاظ کالبدی می‌توان گفت که حوزه عمل اقتصاد مینیاتوری در قالب دو راسته طویل مجازی در امتداد جداره‌های صلب خیابان قرار گرفته‌اند. نتیجه استقرار دو لایه اقتصادی و برهمکنش آن‌ها در امتداد این کریدور، موجبات تفکیک دو حوزه  متفاوت به لحاظ میزان استفاده از مکان را فراهم آورده است. در واقع می‌توان راستای کریدور را از لحاظ شاخص فوق الذکر به دو مسیر قابل تمیز از هم تفکیک نمود: قطعه اول خط سیری است که متاثر از مکان بازار است. ترکیب لوپی شکل ویژه بازار به چنین تعین فضایی ای کمک شایانی می‌نماید. در این خط سیر جریان فعالیت‌ها، تورم آن‌ها در سطح مکان از جنب هر دو نیروی اقتصادی مذکور تشدید می‌گردد. به نظرمی‌رسد.
مهم‌ترین علت این مسئله ترکیب این دو جریان با نیروی سومی بنام جریان اقتصادی بازار بوده البته نباید از تاثیر همجواری این قطعه از طول خیابان با میدان انقلاب و شکل نسبتا بسته راسته‌های اصلی بازار، غافل شد.
پس از عبور از امتداد وصف شده و گذر از حوزه  نفوذ بازار بر خیابان، به یکباره از میزان و سنگینی استفاده از فضای کریدور به مقدار قابل توجهی کاسته شده واحساس حضور در یک مکان درهم وبرهم، سنگین و خفه کننده جای خود را به مکانی فراخ‌تر و آرام‌تر میدهد. در گذر از قطعه اول به دوم، از آنجا که امکان توقف فراهم می‌شود، تفاوت دو مکان و مفهوم اینجا و آنجا را می‌توان درک نمود.
 
برداشت بصری – توصیفی از مکان
سکانس اول : سه شنبه، سوم مرداد ماه ساعت 8
خیابان به آرامی از خواب برمی‌خیزد و برای پذیرایی از خیل استفاده‌کنندگان آن آماده می‌شود. طلایه‌داران اولین تحرکات تعدادی از دستفروشان عمدتاً میوه فروش هستند که در کنار وانت‌بارهایی که میوه و سبزی را از میدان بار شهر به عرصه خیابان گردآمده اند و به سرعت اجناس را به چرخ‌دستی‌های خود منتقل می‌کنند. هیاهوی دستفروشان و تلاش برای انتقال کالا از وانت به چرخ‌دستی‌ها بسیار شبیه به پخش نیازهای مردمی توسط کاروان‌های امدادی در مناطق آسیب دیده دارد. همزمان با این وقایع مغازه‌داران به بالا زدن کرکره دکان‌های خود مشغول شده و سایر انواع دستفروش‌ها چرخ‌دستی‌های خود را از توقفگاه‌های شبانه خود بیرون می‌کشند. مشاهده گزینه‌هایی که آن‌ها برای پارک شبانه وسایل‌شان انتخاب کرده‌اند بسیار جالب توجه است. آن‌ها از فضای باز صحن مساجد، فضای راسته‌های بازار، و درون مغازه‌های جداره خیابان و یا کوچه‌های اطراف خود و تعدادی گاراژقدیمی و پارکینگ‌های اجاره‌ای و هرگونه فضایی که برای جای دادن وسایل در شب دارای امنیت باشد 3، استفاده می‌کنند. به همین دلیل ساعات شروع به کار دستفروشان تابعی است از ساعت باز شدن مکان‌هایی چون بازار شهر و مغازه‌های اطراف. به همین دلیل است که در همین ساعات اولیه صبح جنب و جوش وسیعی برای بیرون کشیدن امکانات فروش توسط دستفروشان آغاز می‌شود و همزمان با این جریان چیدن پیشخوان مغازه‌های واقع در بر خیابان با کمی پیش‌رَوی به درون عرصه پیاده‌رو آغاز می‌شود. بدین گونه است که صحن خیابان آماده حضور بازدیدکنندگان می‌شود و تئاتر حیرت انگیزی توسط بازیگران حاضر در سن خیابان یعنی خیل عظیم دستفروشان با هیاهوی بسیار و انواع کالاهای ریز و درشت به همراه مغازه‌داران، تعداد بسیار زیاد رهگذران و خریداران، پیرمردان، روستاییان، مینی‌بوسها و تاکسی‌ها و موتورسیکلت‌ها و چرخ‌دستی‌های حمل بار، ماموران شهرداری ـ که در کشمکشی پایان‌ناپذیر با دستفروشان بسر می‌برند ـ و ماموران راهنمایی و رانندگی که تلاشی تقریبا بی‌ثمر برای روان کردن ترافیک به‌سر برده و سایر بازیگران، به اکران در می‌آید.
 
سکانس دوم : چهارشنبه، بیست ویکم تیر ماه ساعت 10
اکنون خیابان در اوج فعالیت خود قرار می‌گیرد، مهم‌ترین خصیصه این دوره زمانی تا ظهر روزانه ثبات نسبی لایه‌های اقتصادی حاضر و تحرک لایه‌های بازدید کننده از خیابان است با گذر زمان در این سکانس زمانی شمار حضور عابران افزایش یافته وبا نزدیکی به ظهر روند حضور سر به افول خواهد گذارد.
خطوط اتوبوس‌رانی و مینی‌بوس‌رانی از مبداء محلات نابه‌سامان حاشیه شهر سنندج به مقصد خیابان مرتباً در جریان و بر التهاب ترافیک در امتداد خیابان در کنار اتومبیل‌های شخصی و تاکسی‌ها می‌افزایند. تدریجاً و در طی بازدید‌های مکرر از مکان به مسئله جالبی بر می‌خورم و آن، نشانه‌گذاری محل‌های خاص توسط دستفروشان و استقرار تقریبا دائمی گونه‌های فروش هم‌سنخ در کنار و مرتبط با واحدهای تجاری روبه‌روی خود هستند. بدین معنی که در امتداد واحدهای تجاری محل عرضه فروش کالاهای خاصی، فروشندگان بر چرخ‌دستی‌ها نیز کالاهای مشابه را در قالب راسته‌ای به مانند راسته بازار عرضه می‌کنند. ارتباط میان مغازه‌دار و دستفروش رابطه پیچیده و بر مصالحه‌ها و توافقات مبتنی بر شرایط تکیه دارد. گاهی با هم هم‌دست و گاهی متعارض یکدیگر.
عزت زندی، عضو شورای شهر سنندج، در این باره به نکته مهمی اشاره دارد. وی ضمن بر شمردن دستفروشی به عنوان یک معضل اجتماعی که پیشگیری و درمان آن به علت شرایط بد اقتصادی غیر ممکن است؛ اظهار می‌دارد که، در بسیاری از موارد، مغازه‌داران، فضای روبه‌روی مغازه خود را به دستفروشان اجاره می‌دهند و روزانه حق الاجاره دریافت می‌کنند4.   
در همین رابطه و از طرف دیگر، عدم رضایت طرفین و اعتراض به همدیگر را می‌توان در مصاحبه‌های انجام شده با این دو قشر مشاهده کرد:
علی احمدی یکی از مغازه‌داران خیابان انقلاب می‌گوید: دستفروش‌ها عملاً بازار را از دست ما خارج کرده‌اند و هرجا که دلشان بخواهد اجناس خود را پهن می‌کنند ولی ما حتی حق نداریم اجناس خود را جلو مغازه آویزان کنیم. با وجود آن‌که مغازه‌داران دارای مجوز فعالیت هستند و سالانه عوارض و مالیات پرداخت می‌کنند ولی این دستفروشان هستند که به جای ما به مشتری کالا عرضه می‌کنند.5 

سکانس سوم : شنبه، بیست و چهارم تیرماه ساعت 12
 در این دوره زمانی، یکی از جالب ترین صحنه‌هایی را که به انتظار آن بودم، بچشم خود دیدم:
جدال ماموران شهرداری با دستفروشان
هنگام مصاحبه با چند عابر و دستفروش، به یکباره همهمه غریبی میان دستفروشان ایجاد می‌شود. با مشاهده وانت‌های سایپای آبی رنگ شهرداری از فاصله صد متری، به‌سرعت به جمع کردن بساط خود، تا هر جایی که در توان دارند، می‌پردازند. با پیدا شدن طلایه ورود غول آبی، شیپور جنگ نواخته می‌شود و هجوم یک طرف، فرار ظاهری طرف مقابل را موجب می‌شود. تصویری مضحک و تاسف‌آور از سلسله وقایع خیابان شکل می‌گیرد. روایت تکراری ضبط مایملک چند دستفروش تیره بخت و دقایقی پس از عبور وانت‌ها، همان آش است و همان کاسه.
هیاهوی ناشی از این جدال، آه و ناله‌های دستفروشان با فریاد‌های خستگی کالبد خیابان که اگر دارای عضو ناطقی بود، یکایک آجرهایش فغان کمک کمک سر می‌داد، سنفونی غم‌انگیزی از عدم ادراک واقعی بینندگان و بی‌میلی ساکنان در فضای خیابان برای کمک به آن را، سر می‌دهد. با طی طریق در امتداد خیابان می‌توان سر منشا بیماری فرسایش را در طبقات بالای همکف بناهای قدیمی مشاهده کرد که نوید خرابی بسیار و قریب الوقوع را می‌دهند.
می‌توان عنوان این سکانس را هیولای آبی شهرداری، یا در قالبی رسمی‌تر، عدم توانایی مسئولان شهرداری از شناخت صحیح مشکلات واقع در فضای خیابان نامید. مسائل حاکم بر خیابان همان مسائل شهر، منطقه شهری و شهرستان و استان و حتی مسائل منطقه‌ای هستند. ضعف شدید بنیان‌های اقتصادی حاکم بر فضا در سطح کلان و ترکیب این معضل با مهاجرت بی رویه از روستا به شهر، فقر نظام شهروندی و ضعف علمی و تخصصی ارگانهای دخیل، خلاصه ای است به جهت خاتمه این سکانس زمانی.

سکانس چهارم : پنج شنبه، بیست و دوم تیرماه ساعت 14
عنوان این سکانس را، زمانی برای تجدید قوا نهاده‌ام، چرا که فعالیت در سطح خیابان کاهش یافته و فروشندگان غالبا به صرف غذا و تعدادی نیز به اقامه نماز می‌پردازند. حضور بازاریان، به مساجد کنار بازار و در جوار خیابان رونق خاصی بخشیده است. گرمای هوا و زمان صرف نهار و انجام نماز، رکود نسبی در استفاده از خیابان را به‌وجود آورده است. دستفروشان معمولا از توشه‌ای که با خود آورده‌اند استفاده کرده و میوه‌فروشان نیز به نان پنیری همراه با کمی از میوه‌های روی چرخ دستی، قناعت می‌کنند. تعدادی از مغازه‌ها در هنگام ظهر کرکره‌ها را پایین آورده و به خانه می‌روند و احتمالاً بعداز ظهر بر سر کار خود برمی‌گردند، اما در مجموع میزان ترک خیابان در این دوره زمانی چندان غالب نیست. در این ساعات ساندویچی‌ها و جگرکی‌های نه کاملا بهداشتی واقع بر جداره‌ها رونق فوق‌العاده‌ای می‌یابند. در مسیر بازگشت از خلوت نسبی حاکم بر خیابان استفاده کرده و به گفتگو با تعدادی از حاضران در فضا می‌پردازم.
علی 25 ساله، فروشنده بلوریات در کنار خیابان، به تندی از دلیل سوالات، می‌پرسد. پس از ارائه توضیحات، وی در پاسخ به این سوال که در صورت در نظر گرفتن فضایی در جوار خیابان برای فروش کالاهای خود، آیا حاضر به ترک پیاده رو است یا نه، به‌سرعت پاسخ مثبت می‌دهد.
دیگری به نکته جالب اشاره می‌کند، وی می‌گوید : یک دستفروش قبل از هر چیز سعی می‌کند بساط خود را درجایی پهن کند که در معرض دید مردم باشد تا کسب درآمد کند ولی اگر شهرداری در یک مکان دور افتاده محلی را به این امر اختصاص دهد طبعا ما هم خیابان را خالی نمی‌کنیم.
از نصیر الدین 14 ساله که بساط عطر و ادکلن خود راروبه‌روی یک مغازه لباس‌فروشی پهن کرده، دلیل اقدام به این کار را می‌پرسم، وی این‌گونه پاسخ داد: بسیاری از نوجوانان هم سن و سال من به دلیل شرایط بد اقتصادی و اجتماعی و به منظور تامین مایحتاج زندگی خانواده خود مجبورند در طول روز به جای گذراندن اصولی تعطیلات تابستانی به دستفروشی روی بیاورند.
نکته مهم قابل توجه در اینجا، افزایش شمار دستفروشی در تابستان است.
ادامه مصاحبه را با اعضای قشر مهمی از استفاده‌کنندگان فضا اختصاص می‌دهم. سوال مهمی که در اینجا مطرح می‌شود، دلیل استقبال خریداران از کالاهای دستفروشان چیست. ابتدا از پاسخ این سوال از دیدگاه یک جامعه‌شناس مطلع می‌شویم6  : عدم کنترل و نظارت اصناف باعث کاهش حق انتخاب مشتری و گرایش وی به دستفروشان می‌شود. وی به این نکته اشاره دارد که در بازار، مشتریان میوه‌ها را نمی‌توانند به دلخواه خود بچینند ولی دستفروشان مانع از این کار نمی‌شوند و حتی با قیمت ارزان‌تری می‌فروشد و در این صورت است که مردم استقبال بیشتری از دستفروشان دارند.
گفتگو با عابران هم بر این نکته اذعان دارد که قدرت مانور بالای خریدار، قدرت چانه زنی وی در خرید کالا، امکان تماس مستقیم و راحت تر مشتری با کالا از دلایل اصلی توجیه گر قدرت این جریان اقتصادی هستند. در کنار این واقعیات باید گوشه چشمی به عرضه سنتی کالا مطابق با الگوهای تولید دستی پیش از سرمایه داری و تولید انبوه کالا داشت. بنظر می‌رسد که دستفروشی به‌نوعی گونه بازتولید شده روش سنتی عرضه کالا ست7.  

سکانس پنجم : سه شنبه، بیستم تیر ماه ساعت 17:30
اوج فعالیت خیابان در بعد از ظهر، را می‌توان شاهد بود. تصادف اتومبیلی با یک چرخ‌دستی، موجب ریخته شدن بساط وی بر خیابان و کمک عابران به جمع کردن وسایل بر خیابان و دعوای میان راننده ودستفروش و راه‌بندان در خیابان شد. همه چیز در کنار خیابان و مغازه‌ها پیدا می‌شود، ساعت‌فروش، پیراهن‌فروش، جوراب‌فروش، شلوارکردی، تسبیح‌فروشی، چاقوفروشی، چاقو تیزکنی، فروش انواع میوه‌ها، قالی و پشتی، موکت‌فروشی، سفره‌فروشی، خرازی، لوازم برقی، کتاب دست دوم، نوار کاست، رادیو فروشی، فروش دوچرخه، ابزار آلات، شیرآلات و اجناس سرقتی. . .
در گوشه‌ای دیگر شاهد جدال دو دستفروش بر سر محل قرار دادن بساط خود بودم. با صحبت با آن‌ها، متوجه شدم که تعارض و کشمکش میان گروههای مختلف دستفروشی، به امری عادی در جریان وقایع در عرصه خیابان مبدل شده است.
حرکت اتوبوس‌ها، تاکسی‌ها و سایر خودرو‌ها نیز به اوج خود رسیده است. گاری‌های حمل و جابه‌جایی بار درسرتاسر خیابان به فعالیت مشغول اند. در تمامی طول خیابان تنها یک دستگاه تلفن عمومی وجود دارد که عده زیادی به‌دور آن جمع شده‌اند، تاسیسات برق و مخابرات به محل تکیه دادن و آویزان کردن وسایل تبدیل شده‌اند.

سکانس ششم : سه شنبه، بیست و هفتم تیر ماه ساعت 20
عنوان این سکانس زمانی را می‌توان حرکت تدریجی به سمت زوال فعالیت‌ها در خیابان نام نهاد. آغاز حمله تاریکی بر فضای خیابان با گذر اواسط این دوره زمانی، موج جدیدی از حرکت را در فضای خیابان آغاز می‌کند.
هارمونی پایین کشیدن کرکره مغازه‌ها طنین‌انداز فضای خیابان می‌شود. و از همه مهم‌تر خیل عظیم دستفروشان (غیر میوه فروش) به مانند ایلی که قصد جابه‌جا شدن را دارد، به‌سرعت شروع به جمع کردن وسایل خود می‌کنند. با استفاده از فرصت به‌وجود آمده، به تعقیب تعدادی از این دستفروشان که با کیسه و یا جعبه وسایل به‌سرعت در درون راسته‌های بازار و وکوچه‌های پشتی ناپدید می‌شوند می‌پردازم، بار اول فردی را که تعقیب می‌کردم گم می‌کنم، اما در مورد دوم که فروشنده لباس بود ؛ موفق می‌شوم که نهانگاه وی را کشف کنم، وی پس از طی چند کوچه در پشت بازار به خیاطی کوچکی وارد شده و توده لباس‌ها را به خیاط تحویل داد، واضح بود که بین این دو رابطه تجاری برقرار بود، دستفروش نماینده عرضه محصولات خیاط در صحن خیابان بود. در میان دستفروشان، میوه فروشان وارد مرحله جدیدی از کسب خود می‌شوند. در واقع آن‌ها در قالب گروه‌های هم‌سنخ و یا به‌صورت منفرد در هر کجای خیابان باشند، حرکت خود را به سمت ابتدای خیابان آغاز می‌کنند. دستفروشی از نوع میوه‌فروشی، که دسته مهمی از شمار دستفروشان را شامل می‌شود، از رفتارها و خصیصه‌های کاملا متمایزی برخوردار است. مهم‌ترین دلیل این تمایز در فاسد شدن، کالاهای مورد معامله است. همین مسئله زمان اغاز به‌کار آن‌ها و زمان خاتمه فروش را طولانی تر می‌کند و در بخشی از این دوره زمانی تجارت مینیاتوری در اختیار این قشر قرار می‌گیرد چرا که سایرانواع فروش جای خود را به این طیف می‌دهند. مطالعه رفتار این دسته بسیار جالب است؛ به‌نظر می‌رسد رابطه معکوسی میان قیمت فروش میوه‌ها و گذر زمان وجود دارد. بدین معنی که با نزدیک شدن عقربه‌ها به ساعت نه شب و بیشتر مرتبا از قیمت میوه‌ها کاسته شده و نکته جالب‌تر اینکه اقشار ضعیف جامعه از لحاظ درآمدی که اتفاقا در محلات مجاور قرار دارند، با اطلاع از این وضعیت، درعرصه خیابان برای خرید حاضر می‌شوند.
 
سکانس هفتم : دوشنبه، بیست و ششم تیر ماه ساعت 23
خیابان از پای در می‌آید ؛ چنین عنوانی را می‌توان برای دوره چند ساعته از حال رفتن بیمار با تن رنجور یعنی خیابان انقلاب متصور شد. در صورت حضور در خیابان درساعات روز، به هنگام بازدید شبانه، بهت زده می‌شوید، چرا که تضاد فوق‌العاده حیرت‌آوری میان شلوغی و تنش روز و سکوت وسکون شبانه، ایجاد شده است.
خیابان کم کم خود را برای رفتن به بستر آماده می‌کند. در این ساعت، بازیگران صحنه خیابان معدوداند. طالبی‌فروشی بر چرخ‌دستی، با سماجت قصد فروش باقی‌مانده میوه‌ها را دارد. رانندگان دو تاکسی هم در نبش خیابان مسیر حرکت به محلات حاشیه را فریاد می‌زنند.
 در امتداد خیابان بیشترین چیزی که به چشم می‌خورد انبوه زباله‌های ناشی از فعالیت‌های روزانه خیابان است. خیابان مثل یک ارگانیسم زنده، به دفع ضایعات خود پرداخته است.
 در این میان تلاش عده‌ای برای جمع کردن کارتن‌های جای کالاها که سطح خیابان را مفروش کرده‌اند، مشغولند آن‌ها کارتن‌ها را دسته کرده و بر هم قرار داده و بعدا به فروش می‌رسانند. کارگران شهرداری هم به جمع کردن بقیه انواع زباله‌ها و جارو کردن سطح خیابان می‌پردازند.
آرامش غم انگیزی بر فضا حکم فرماست، به‌جز دو مسافرخانه محقر در ابتدای در جوار میدان، هیچ گونه نشانه‌ای از زندگی شبانه در جداره‌ها دیده نمی‌شود، به‌جز کورسوی نور از پنجره‌های چوبی شکسته و بسیار فرسوده این دو مسافرخانه، هیچ منبع روشنایی دیگری در فضا وجود ندارد. خیابان غلبه ظلمت بر فضای خود است، گاهی چند سایه لرزان بر جداره‌ها حرکت می‌کنند، با کمی دقت متوجه می‌شوم که منبع این تحرک افرادی هستند که ساکن محله پشت خیابان هستند و برای انجام کاری یا بازگشت از مهمانی در فضا قرار گرفته اند. ودیگر هیچ، با حرکت از ابتدای خیابان، انگار که از یک اتاق روشن به یک فضای تاریک قدم گذارده ام، هیچ انگیزه‌ای برای طی مسیر وجود ندارد چرا که فعالیتی در جداره وجود ندارد و نبود سیستم روشنایی شهری هم بر دوگانگی کالبد ـ نسبت به روز ـ و وهم و حتی ترس از طی مسیر افزوده است.

نتیجه
قطعا وصف رمانتیک فضا از دیدگاه حرفه شهرسازی و به منظور ادراک فضا، صورت گرفته و هدف نهایی این پژوهش، امکان استخراج مسائل کلیدی و راه حل‌ها از درون واقعیات مندرج در فضا است. از این روست که در اینجا به دسته بندی مسائل و راه حلهای قابل طرح که به سمت نتایج کالبدی میل می‌کنند پرداخته می‌شود.
خیابان، به مثابه بارانداز شهری
حجم بالای جابه‌جایی و تخلیه، توزیع و در مواردی تبدیل کالا‌ها، لزوم پیش بینی امکانات مناسب کالبدی را ایجاب می‌کند. در طراحی فضا باید نحوه و میزان حرکت اتومبیل‌های حمل بار، ترافیک ناشی از حضور آن‌ها، عرصه‌های تخلیه، فضاهای آستانه‌ای برای توزیع آن و زیرساخت‌های متناسب به‌ویژه از نظر فاضلاب و دفع آب‌های سطحی مدنظر قرار بگیرد.
خیابان، عرصه تعارضات و توافقات
شناسایی دلایل تعارض میان دستفروشان و عمده فروشان و سعی در کشف اصلی ترین مسائل مربوط به هر قشر و رفع این موانع در عین دخیل کردن بازیگران اصلی در بهسازی محیط خود، مهم‌ترین وظیفه طراحی شهری است. از همین منظر، باید گفت: مهم‌ترین مسئله دستفروشان یافتن محلی برای استقرار رسمی در عرصه خیابان است. محل‌هایی که دارای وضعیت مشخص به لحاظ مالکیت و دارای حقوق خاص خود باشد. دستفروشان برای دستیابی به چنین موقعیتی لازم خواهد بود که به پرداخت عوارض و سایر عوارض شهرداری اقدام نمایند. البته همواره به این نکته باید توجه داشت که معضل دستفروشی یک معضل در مقیاس منطقه‌ای است و راه حل‌های منطقه‌ای داشته و هر گونه تلاش در قالب سازماندهی این طیف و یا هر تلاش دیگری بدون توجه به خصیصه منطقه‌ای بودن آن قطعا بی فایده خواهد بود.
در مورد عابران روانی ترافیک با اولویت به پیاده روی و فراهم آوردن تمهیدات در این راستا باید مورد توجه قرار گرفته و طراحی مجدد با توجه به جنبه‌های نوستالژیک کالبد خیابان و آخرین تفکرات طراحی مسیر‌های پیاده، می‌تواند موثر باشد. صاحبان واحدهای تجاری واقع در لبه، بیشترین معضل را ازدحام ترافیکی و مزاحمت دستفروشان اعلام کرده‌اند که راه‌حل‌های هماهنگ با پیشنهادهاب فوق، قابل طرح هستند.
خیابان، جولان‌گاه اقتصاد خرده و عمده
حاکمیت جریان‌های اقتصادی، وجه غالب و حاکم بر فضاست. تنوع فروش و نحوه استقرار لایه‌های فروش و وقایع روزانه خیابان فضایی ویژه را خلق کرده اند.
خیابان عرصه سردرگمی مدیریت شهری
نحوه برخورد مدیران شهری همواره در جهت حذف فیزیکی جریان غالب دستفروشی، به‌صورت قهری بوده که تا به‌حال نتیجه‌ای به بار نیاورده و اقدامات موقتی و ادواری، موجب ضدیت بازیگران عرصه خیابان با مسئولین وعدم اعتنای آن‌ها به تخریب روز افزون کالبد خسته خیابان می‌گردد. اقدامات مدیران شهری در قالب جمع کردن جبری بساط تعدادی از دستفروشان علاوه بر این قشر موجبات نارضایتی عابران و صاحبان واحدهای تجاری را فراهم آورده است.
استخراج راه حل‌های کالبدی برای حل معضلات کالبد از درون واقعیات فضایی مربوط به کالبد و فعالیت‌ها مسئله حائز اهمیتی است.