افزودن دیدگاه جدید

اگر جایزه «پریتزکر» را «نوبل معماری» می‌نامند، «دوسالانه معماری ونیز» را هم بزرگ‌ترین رویدادِ معماری امروز جهان می‌شمارند. اهمیت و عمقِ دیالوگ و نمایش‌های این رویداد بزرگ چنان است، که برخی‌ها معتقدند این نمایشگاه جای خالیِ کنگره‌های معماری را پر کرده‌است. جای تاسف است که ایران نقش و حضورِ جدی در این رویداد ندارد. گاه، از سرِ سیری و تبلیغِ بی‌چیزی، حضوری «رسمی» و «تشریفاتی» از ایران را شاهد بوده‌ایم، اما این آن چیزی نیست که به دردِ معماری مملکت بخورد. حضوری تشریفاتی در نمایشگاه و نمایشی کاملا رایج و سنتی از باغِ ایرانی چه دیالوگی بینِ ما و دیگران برقرار می‌کند؟ اگر قرار است در چنین نمایش‌هایی از باغ‌ِ ایرانی بگوییم باید حرفی تازه و منطبق با نیازهای عاجلِ جهانِ امروز باشد نه سخنی نوستالژیک و تزیینی. بدین‌ترتیب، اگر در دوسالانه دوازدهم، به غنیمت، حضوری از ایران را شاهد بودیم، این فرصتِ حضور صرفِ چنین نمایش‌هایی شده‌است.

خواهیم‌کوشید جشنِ بزرگ معماری جهان را، تا حد امکان، پوششِ مناسبی دهیم، تا اگر خود حضور نداریم، از حضورِ دیگران بهره‌ای ببریم. برگزیده امسالِ دوسالانه، «آلواره سیزو» است. رسمِ رویداد چنین است که قبل از شروعِ عملی نمایشگاه، انتخابِ خود را اعلام می‌کند و در مراسمِ «پیش‌افتتاح» جایزه و لوح را تقدیمِ بزرگوار می کنند. این مراسم روز سه‌شنبه 7 شهریور انجام خواهدشد. در دلایل و معرفیِ تازه از «آلوارو سیزو» مطلب خواهیم داشت.

 Ibere kamaro found

Restaurant BoaNova

سیزدهمین نمایشگاه دوسالانه معماری ونیز
«زمینِ مشترک»
شعار سیزدهمین دوسالانه معماری ونیز که از روز چهارشنبه 29 اوت (ش8 شهریور 91) تا یکشنبه 25 نوامبر 2012 برگزار خواهد شد، «زمینِ مشترک» یا «هم‌زمین» (Common Ground) است. پیش‌افتتاح نمایشگاه روزهای 27 و 28 اوت و مراسم اعطای جایزه‌ها و لوح‌ها همان روز 29 اوت 2012 خواهدبود.
در این دوسالانه، 55 شرکت‌کننده ملی، طبق روالِ همیشه، در پاویون‌هایی در سالن‌های «جاردینی»، «آرسناله» و شهر ونیز سازماندهی شده‌اند. چهار کشور برای نخستین بار در این واقعه حضور دارند: آنگولا، جمهوری کوزوو، کویت و پرو. پاوین ایتالیا را وزارت «امور و میراث فرهنگی» به همراه «دبیرخانه منظر، هنرهای زیبا، معماری و هنرهای معاصر» برگزار می‌کنند. رویدادهای اقماری رسمی دوسالانه را سازمان‌ها و نهادهای مسئولِ بین‌المللی به عهده دارند که در نقاط مختلف اطراف شهر مستقر هستند. در  تمامیِ این رویدادها، که با انتخاب چیپرفیلد و تایید هیئت مدیران نمایشگاه چیده‌شده‌اند، سازمان‌ها و شرکت‌های بین المللی، مجموعه‌ای از نمایش‌ها، ورک‌شاپ‌ها، سخن‌رانی‌های مرتبط با موضوع نمایشگاه را در فضاهایی که در چهارگوشه و اطرافِ شهر در نظر گرفته‌شده، ارائه می‌نمایند.
«هم‌زمین» شامل نمایش یگانه‌ای در پاویونِ جاردینی و آرسناله خواهدبود: دیوید چیپرفیلد نمایشگاهی را با حضور 66 پروژه، همراه با معماران، عکاسان، هنرمندان و پژوهشگران برگزار می‌کند. بسیاری از این چهره‌ها، به دعوت چیپرفیلد لبیک گفتند و با آثار تازه و اختصاصی خود در این نمایشگاه شرکت می‌کنند، بویژه آن‌که، به‌خواست راهبر بینال، برخی از آن‌ها، اینستالیشن و ارائه‌هایی را آورده‌اند که با دیگران و با جوهر «هم‌زمینی» و «هم‌کاری» کار شده‌اند. مجموعا حدود 118 شرکت‌کننده حضور خواهند داشت.

«هم‌زمین» یا «زمینِ مشترک»؟
شعار این دوره دوسالانه را راهبرِ این بینال، «دیوید چیپرفیلد» انتخاب کرده. در برگردانِ فارسیِ این شعار می‌شود کمی تامل کرد. در ترجمه‌ای ساده می‌توان آن‌را «زمین یا زمینه مشترک» خواند. حال، شاید بشود به جای زمین یا زمینه، قلمرو، حوزه و از این قبیل هم استفاده کرد. اما می‌شود ترکیب Common Ground را با ترکیب مثلا Common Wealth  مقایسه کرد که آن‌ را به سود یا منافع مشترک ترجمه نمی‌کنیم بلکه می‌گوییم «مشترک‌المنافع» یا «هم‌سود». با این جناس‌بندی شاید بشود شعارِ بینال سیزدهم را «هم‌زمین» ترجمه کرد. یعنی صحبت بر سر گرایش‌ها و رشته‌هایی است که در عین یکی‌نبودن، در زمین یا زمینه مشترکی قرار دارند. «هم‌زمین» اند.

«پائولو باراتا»، رئیس دوسالانه، چنین می‌گوید:
«ما برای راهبری دوسالانه سیزدهم دیوید چیپرفیلد را برگزیدیم؛ با این آگاهی که او دیدگاه بسیار دقیقی از عمل معماری را پرورش داده. به باورِ ما، بسیار مهم بود که به معماری با پرتوی قوی به عمق و درون آن نگاه شود، تا الگوها و ارتباط‌ها و همگنی‌های غنی آن برجسته‌تر شوند، دیالوگ بین معماران نسل‌های گذشته و حال، و نقطه گریزهای آنان. این اتفاق، کمک خواهدکرد تا به ارائه معماری با تمرکز و دقتِ ویژه نگاه شود، نه مثل دیدگاهی که آن را زنگ تفریح دیگر گرایش‌ها و بخش‌ها می‌داند.

چیپرفیلد هم چنین می‌گوید:
«تاکید دوسالانه 2012 بر تمام آن چیزهایی است که برای همه ما مشترک است. بالاتر از همه، خواست بزرگِ «هم‌زمین» آن است که وجود فرهنگ معماری را دوباره تاکید و بازنگری کند، فرهنگی که نه توسط تک‌چهره‌های درخشان و نابغه، بل در یک تداوم غنیِ ایده‌های متفاوت، در تاریخی مشترک، آرزوهایی مشترک و در آرمان‌ها و دغدغه‌های مشترک شکل گرفته و یگانه شده‌است.
ما نخست با آرزوی تاکید بر ایده‌های مشترکِ مولفانِ منفرد شروع کردیم، ولی بزودی فهمیدیم لازم است به سمت دیالوگ برویم تا انتخاب ساده افراد. با درخواست از گروه محدودی از معماران شروع کردیم، از آنان خواستیم ایده‌هایی را بپرورانند که ممکن است منجر به دعوت‌های آتی شود: از هرکدام خواستیم پروژه‌ای پیشنهاد کند که همراه با آن دیالوگی با دیگران اتفاق بیفتد و معماری را در متنِ تاثیر و تاثر، تاریخ و زبان، شهر و فرهنگ نشان دهد.

فضاها و مفاهیمِ بینِ ساختمان‌ها
دیوید چیپرفیلد، در تکمیلِ‌ تعریفِ محور و هدف نمایشگاه، اضافه می‌کند:
«علاقمندم دوسالانه من فرهنگ حیاتی و به‌هم پیوسته‌ای را جشن بگیرد و پرسش‌هایی درباره قلمرو های فکری و کالبدی مطرح‌ نماید که معماری در آن‌ها سهم دارد. در روش‌ انتخاب شرکت‌کنندگان، این دوسالانه مشوق اصلِ همکاری و گفتگو خواهد بود که به باورِ من در قلبِ معماری قرار دارد، عنوانِ دوسالانه هم، در حقیقت، استعاره‌ای است برای زمینه فعالیت معماری.
من به چیزهایی علاقمندم که در بین معماران مشترک است، از شرایط کار معماری تا تمام حوزه‌های نفوذ، همنوایی، تاریخچه‌ها و هم‌پیوندی‌هایی که کار ما را تعریف و معنی‌دار می‌کنند. دوست دارم از فرصتِ دوسالانه استفاده کنم و درک فرهنگ معماری را پیش ببرم و بر تداوم فلسفی و عملی‌ای که معماری را تعریف می‌کند تاکید نمایم».
«عنوان «هم‌زمین» (Common Ground)، در ضمن، دلالت نیرومندی بر زمین بین ساختمان‌ها دارد، فضاهای شهری. می‌خواهم پروژه‌های دوسالانه به معنای فضاهایی که بین ساختمان‌ها بوجود می‌آیند، نگاهی عمیق و جدی داشته‌باشند: قلمرو های سیاسی، اجتماعی و عمومی که معماری هم جزئی از آن‌ها است. نمی‌خواهیم موضوعِ معماری در میان هیاهوی بده‌بستان‌های اجتماعی، روانشناختی و هنری گم شود، اما می‌کوشیم درک کاملی از نقش معماری در تعریف این متن و زمینِ مشترک در شهر بدست دهیم».
«انتخابِ این موضوع عمل عامدانه‌ای است در جهت مقاومت دربرابرِ این تصور از معماری که گویا پروژه‌ها به صورت کامل از ذهن و درون یک معمار، به تنهایی، نشات می‌گیرد و شکل می‌یابد. امیدوارم این گزاره را ارتقا بخشیم که معماری امری است با ارتباطات درونیِ خود، و ذهنا و عملا با موضوعات، تاثرات و توجهات زیادی مشترک و سهیم است».
«روش انتخابِ معماران این موضوع را با تاکید بر تشریکِ مساعی و دیالوگ، تقویت خواهدکرد. ما از شرکت‌کنندگان خواهیم خواست پیشنهادهایشان را برای نمایش یا اینستالیشن‌های‌شان ارائه نمایند، در ضمن خواهیم خواست موضوعات یا نمایش‌های دیگری را هم پیشنهاد کنند که می‌خواهند با آن‌ها همنوایی و دیالوگ داشته‌باشند. بدین ترتیب، انتخاب‌های تیم رهبری، با رشته روابطی که توسط انتخاب‌شوندگان بوجود خواهدآمد، تکمیل می‌شود».
«پیشنهادهای مطرح‌شده، انشاالله، از مرزهای سن‌و سال، سبک، جغرافیا و گرایش‌ها فراتر خواهدرفت. این‌ها حتی ممکن است نقشِ انتقادی دیگر بخش‌های فرهنگ معماری را هویت ببخشند: رسانه‌ها، موسسات پژوهشی، مدرسه‌ها، ناشران، گالری‌ها، بنیادها و غیره. امیدوارم نتیجه کار مورد استفاده تمام مدیوم‌ها و رسانه‌هایی قرار گیرد که داستان هم‌زمینی حرفه‌ ما و شهر را بیان خواهندکرد».
«قصد من نه انتخابِ انحصاری و ویژه از پروژه‌هایی بر اساس سلیقه و پیش‌ذهن است و نه نمایشگاهی از آثار بی‌انتخاب و رها. ما مشتاقیم به شرکت‌کنندگان در دوسالانه این فرصت را بدهیم که نه تنها کار و نبوغ خود را در زمینه وسیع‌تری از عمل معمارانه بسط دهند، بلکه کمک کنند در تعریف مسئولیت‌ها و آرزوهای خود متحد شویم».

نقشِ معماران
«پائولو باراتا» رئیس دوسالانه گفته‌است «ما با انتخابِ «کازویو سجیما» به راهبریِ نمایشگاه پیشین، دوسالانه را به دست معماران سپردیم، و الان خوشحالیم که دیوید چیپرفیلد با ما است. نمایش‌های دوسالانه در سال‌های اخیر سبب توسعه و گسترش ارائه‌های معماری با تاکید بر ارتباط‌های آن با رشته موضوعاتِ اجتماعی، شهری، محیطی و سیاسی شده‌است. بنابراین مفیدِ فایده بود به معماری رجوع کنیم که علقه شدیدی به معماری به‌عنوان یک رشته دارد و در حین‌حال پرسش‌هایی جدی را مطرح می‌کند: درباره عناصری که آن را می‌سازند، درباره هدف‌هایی که پی می‌گیرد، درباره موانعی که در پیش دارد، و درباره روش‌های شکل دادن به مکان، فضا، ساختمان و شهر. ویژگی نمایشگاه معماری آتی تاکید بر رشته روابطی خواهدبود که معماران بزرگ و نسل جوان‌تر را که عرق و عشقی به آنان دارند، به هم وصل خواهدنمود. نمایشگاه هم عمومِ مردم و هم جهانِ معماری را به‌روز خواهدنمود. به همین‌ خاطر است که مشارکت دادن دانشگاه‌های سراسر عالم را از دوسالانه‌های قبل شروع کردیم که در برنامه‌هایی تحتِ عنوانِ «نشست‌های دوسالانه» جمع می‌شوند و نتایج موفقیت‌آمیزی هم تاکنون به ثبت رسانده».