با شنیدن واژۀ «باغ ایرانی» امروز در دهۀ 90 خورشیدی چه تصویری در ذهن نقش می‌بندد؟ و اگر بخواهیم این تصویر را توضیح دهیم باید از کدام راه وارد شویم؛ از کوچه باغ‌های سنگی و کاهگلی، خیابانهای پوشیده با چنارهای بلند یا از بزرگراه‌های مزین به تپه‌های سبز؟
مقدمه
باغ ایرانی یکی از دستاوردهای مهم و منحصر به فرد فرهنگ ایرانی است که نه تنها در محدودۀ جغرافیایی ایران بلکه در سراسر فلات ایران گسترده و شناخته شده است . آنچه هویت این دستاورد را ارزشی یگانه می‌بخشد حضور آن در درازای تاریخ تمدن ایران زمین است. این نکته که آیا باغ ایرانی در دوران ماقبل هخامنشیان در ایران زمین بوده است یا خیر هنوز اسباب بحث و تحقیق است. بسیاری را اعتقاد بر این است که آنچه هرودوت از باغ‌های معلق بابل می‌گوید همانا باغ ایرانی است. لکن نه از کم و کیف آن آگاهیم و نه می‌توان به جرات آن را باغ ایرانی دانست.
باغ‌هاي ايراني سابقه‌اي ديرينه، به قدمت تاريخ چند هزار ساله اين مرز و بوم دارند. هدف از ساختن آنها، در درجه‌ی اول، توليد محصولات باغي و ميوه بوده‌است. اين پديده در طول زمان به تعداد بسيار زياد به وجود آمده و از بين رفته‌است و تنها معدودي از آنها كه توسط ثروت‌مندترين افراد، هم‌چون شاهان، شاه‌زادگان و خان‌ها ساخته مي‌شد، داراي وجه تفريحي هم بودند و به‌دليل داشتن معماري پايدار و با ارزش و جريان آب دائمي، توانسته‌اند در كوران حوادث باقي بمانند و به عنوان نمونه‌هايي از باغ‌كاري ايراني در اختيار نسل كنوني باشند.
مقدمه:
باغ سازی از روزگاران کهن در گستره فرهنگ و جغرافیای ایران زمین جایگاه ویژه ای داشته است. شواهد باستان شناسی گویای احداث نخستین باغ ایرانی در پاسارگاد بوده اند. تقدس گرایی، طبیعت گرایی، نیاز به آسایشگاه‌های اقلیمی و... همه از عواملی بوده که به آفرینش باغ‌های زیبا و فرحبخش در این سرزمین منجر شده است.
شهر، خودِ زندگی است و در شناخت آن، توجه به موضوع‌هایی چون کالبد، ساختمان، ترافیک، زیرساخت و جزآن‌ها، هستی این زندگی را فرو می‌کاهد. شهر، به‌جز آنها، بستر وقوع مناسبات انبوهی از انسان‌ها است که در درون آن هستی، گذشته، آینده، آرزو، عشق، دوستی، دشمنی، نفرت، خاطره، منفعت، مالکیت، قلمرو، و همه چیز آن انسان‌ها جای گرفته است.
با شنیدن واژۀ «باغ ایرانی» امروز در دهۀ 90 خورشیدی چه تصویری در ذهن نقش می‌بندد؟ و اگر بخواهیم این تصویر را توضیح دهیم باید از کدام راه وارد شویم؛ از کوچه باغ‌های سنگی و کاهگلی، خیابانهای پوشیده با چنارهای بلند یا از بزرگراه‌های مزین به تپه‌های سبز؟
برخی از نظریه پردازان معماری، برای شناخت باغ ایرانی از تعریف آن آغاز می‌کنند و گروه دیگر با بررسی نمونه‌های مشخص در پی فهم چگونگی شکل‌گیری باغ ایرانی هستند. آنان که از تعریف آغاز می‌کنند در پی طبقه‌بندی نمونه‌های باغ ایرانی ذیل تعاریف مشخص‌اند. تعریف، ابزاری «ذهنی» برای دسته بندی انبوه واقعیت‌های متنوع است، وحدت ذهنی که در واقع به گوناگونی پدیده‌ها تحمیل میشود. اما گروه دیگر با پرداختن به ویژگی‌های باغها در اقلیم‌ها و سرزمین‌های مختلف، آنها را در ارتباط با مجموعه‌ای از عوامل محیطی تشریح می‌کنند و با توجه به سیر تکوینی شکل‌گیری‌شان، در نهایت به تصویری از فرآیند ایجاد یک باغ در یک زمان-مکان مشخص می‌رسند.
باغ ایرانی؛
وحدت در مضمون، کثرت در خلاقیت
تصویر یک- نقشه باغ سلطنتی پاسارگاد (1)
با شنیدن واژۀ «باغ ایرانی» امروز در دهۀ 90 خورشیدی چه تصویری در ذهن نقش می‌بندد؟ و اگر بخواهیم این تصویر را توضیح دهیم باید از کدام راه وارد شویم؛ از کوچه باغ‌های سنگی و کاهگلی، خیابانهای پوشیده با چنارهای بلند یا از بزرگراه‌های مزین به تپه‌های سبز؟
باغ‌هاي ايراني سابقه‌اي ديرينه، به قدمت تاريخ چند هزار ساله اين مرز و بوم دارند. هدف از ساختن آنها، در درجه‌ی اول، توليد محصولات باغي و ميوه بوده‌است. اين پديده در طول زمان به تعداد بسيار زياد به وجود آمده و از بين رفته‌است
باغ‌هاي ايراني سابقه‌اي ديرينه، به قدمت تاريخ چند هزار ساله اين مرز و بوم دارند. هدف از ساختن آنها، در درجه‌ی اول، توليد محصولات باغي و ميوه بوده‌است. اين پديده در طول زمان به تعداد بسيار زياد به وجود آمده و از بين رفته‌است و تنها معدودي از آنها كه توسط ثروت‌مندترين افراد، هم‌چون شاهان، شاه‌زادگان و خان‌ها ساخته مي‌شد، داراي وجه تفريحي هم بودند و به‌دليل داشتن معماري پايدار و با ارزش و جريان آب دائمي، توانسته‌اند در كوران حوادث باقي بمانند و به عنوان نمونه‌هايي از باغ‌كاري ايراني در اختيار نسل كنوني باشند.
اغ ایرانی یکی از دستاوردهای مهم و منحصر به فرد فرهنگ ایرانی است که نه تنها در محدودۀ جغرافیایی ایران بلکه در سراسر فلات ایران گسترده و شناخته شده است . آنچه هویت این دستاورد را ارزشی یگانه می‌بخشد حضور آن در درازای تاریخ تمدن ایران زمین است. این نکته که آیا باغ ایرانی در دوران ماقبل هخامنشیان در ایران زمین بوده است یا خیر هنوز اسباب بحث و تحقیق است. بسیاری را اعتقاد بر این است که آنچه هرودوت از باغ‌های معلق بابل می‌گوید همانا باغ ایرانی است. لکن نه از کم و کیف آن آگاهیم و نه می‌توان به جرات آن را باغ ایرانی دانست.
مقدمه
باغ ایرانی یکی از دستاوردهای مهم و منحصر به فرد فرهنگ ایرانی است که نه تنها در محدودۀ جغرافیایی ایران بلکه در سراسر فلات ایران گسترده و شناخته شده است . آنچه هویت این دستاورد را ارزشی یگانه می‌بخشد حضور آن در درازای تاریخ تمدن ایران زمین است. این نکته که آیا باغ ایرانی در دوران ماقبل هخامنشیان در ایران زمین بوده است یا خیر هنوز اسباب بحث و تحقیق است. بسیاری را اعتقاد بر این است که آنچه هرودوت از باغ‌های معلق بابل می‌گوید همانا باغ ایرانی است. لکن نه از کم و کیف آن آگاهیم و نه می‌توان به جرات آن را باغ ایرانی دانست.
منابع:
بریان ، پی یر – امپراطوری هخامنشی – ترجمه ناهید فروغان. نشر فرزان. چاپ اول 1381
هینتس ، والتر – داریوش و ایرانیان – ترجمه پرویز رجبی. نشر ماهی. چاپ اول 1386
شارپ ، رالف نارمن – فرمان های شاهنشاهان هخامنشی – موسسه فرهنگی پازینه.چاپ دوم 1384
بهار ، مهرداد – تخت جمشید – نشر آگه. چاپ سوم 1373
فرای ، ریچارد نلسون – تاریخ باستانی ایران. ترجمه مسعود رجب نیا. انتشارات علمی و فرهنگی. چاپ چهارم 1388
ارفعی ، عبدالمجید – گل نبشته های باروی تخت جمشید – مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی. 1387
معمارنت- طولانی‌ترين توصيف موجود از باغی در دوره صفوی، خمسه ای است به قلم عبدی بيك شيرازی ملقب به نويدی دروصف باغهايی كه شاه طهماسب (76-1524 ميلادی) در قزوين سا خت. 1 خواهيم ديد كه اين باغها ورای نقشه ای هندسی میباشند، كه توسط جويهای آبی منشعب از حوضی مركزی به چهار قسمت تقسيم شده، چنانچه عموما عنوان میشود. شاعر راهنمای ما خواهد بود و در «واژگان» او «چیز» های چندگانه ای كه در باغها گرد آمده بودند را بازخواهيم يافت و درمی‌يابيم كه چگونه اين چندگانگی مي‌تواند به وحدت برسد و خواهيم دید چگونه اجزاﺀ باغ مي‌توانند كليتی واحد را فراخوانند و درمی‌یابیم تحت كدام شرايط آنها رهنمون ما به معنای واقعی باغ مي‌باشند.
مترجم: مهکامه لوافی
منابع:
:“ The garden city of Shah Tahmasb reflected in the words of his poet and painter in " The Interlacing of Words and Things in Gardens and Landscapes: Dumbarton Oaks Symposium 2009, edited by Stephen Bann, Dumbarton Oaks Colloquium Series in the History of Landscape Architecture XXXIII, 2012: pages 95-114.p
گرترود بل، نویسنده، جهانگرد و باستانشناس انگلیسی، در کتاب خود تصویرهای ایرانی، یک فصل کامل را با عنوان «ملکالتجار» به باغی در شمیرانات میان گلابدره و راه دربند اختصاص داده است. گرترود بیست ساله در نخستین سفر از سفرهای بسیارش به خاور زمین نزد خویشاوندش سِر فرانک لاسلز (Sir Frank Lascelles)، سفیر بریتانیا، اقامت گزید و در سال 1892 او را در ضیافت ملکالتجار همراهی کرد.
