این مبحث به بررسی برنامهریزی و طراحی فضاها و محیطهای نوین در مدارس دوستدار کودک پرداخته و استانداردهای کیفی برنامهریزی را برای بهبود مدارس موجود و سازههای موقتی (که به عنوان مدرسه مورد استفاده قرار میگیرند) طرحریزی می‌کند. همچنین مطلب پیشرو به عناصری چون مکان، طراحی، ساختار، عملکرد و حفاظت از مدارس جدید با رویکرد دوستدار کودک و فاکتورهای مهم احیا و اصلاح مدارس موجود برای تحقق استانداردهای این رویکرد در آنها می‌پردازد.
ترجمه : هانیه فدایی
- محل استقرار، طراحی و ساختار
مقدمه:
مدارس دوستدار کودک، توهمات معمارانه برخاسته از یک رویکرد عجیب و غریب نیستند. بلکه مدارسی هستند حاصل جمع مزیتهای متداول مدارس خوب موجود در بسیاری از کشورها؛ با این حال آنها عناصر بیشتری دارند که مکمل و تقویتکننده اصول و عملکردهای رویکرد دوستدار کودک به تحصیل است.
بررسی ابعاد پایداری در مدارس سنتی شهراسلامی
وحید پرهوده، دانشجوی دکترای تخصصی معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران
هانیه فدایی تمیجانی، دکترای معماری، عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن
منابع:
1-آذر بایجانی، مونا، مفیدی سید مجید، مفهوم معماری پایدار، مجموعه مقالات سومین همایش بین المللی بهینه سازی مصرف سوخت در ساختمان، تهران، بهمن1382
2-پیرنیا، محمد کریم، معماریان، غلامحسین، آشنایی با معماری اسلامی ایران، چاپ سوم بهمن1374، انتشارات دانشگاه علم و صنعت
3- حاجی قاسمی، کامبیز، یادگاری از گذشته، مدرسه امام خمینی یزد، نشریه علمی پژوهشی صفه، سال هفتم، شماره24، بهاروتابستان1376
4- سفلایی، فرزانه، پایداری عناصر اقلیمی در معماری سنتی ابران، مجموعه مقالات سومین همایش بین المللی بهینه سازی مصرف سوخت در ساختمان، تهران،بهمن 1382
5- شاهچراغی، آزاده، پارادایمهای پردیس، در آمدی بر بازشناسی و بازخوانی باغ ایرانی،چاپ اول1389،انتشارات جهاد دانشگاهی واحد تهران
6- عینی فر،علیرضا، الگویی برای تحلیل انعطاف پذیری در مسکن سنتی ایران، نشریه علمی پژوهشی هنرهای زیبا، شماره13 بهار1382
7- قبادیان، وحید، بررسی اقلیمی ابنیه سنتی ایران، انتشارات دانشگاه تهران1377
8- مهندسین مشاور نقش، نقد آثاری از معماری معاصر ایران، چاپ اول1387مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری
يکی از توانائیهای بزرگ بشر، زبان است که خود را در نمودهای آوائی، گفتاری و نوشتاری نشان میدهد. اين مايه، اساس علم انسان است که از يك سو به دنبال خود، آموختن را باعث گرديده و از ديگر سو اين نياز به آموختن، اساس دانش بشری محسوب ميشود. به تحقيق میتوان گفت معلمی، قديمیترين شغل دوران بشريت است که در هر زمان، به شکلی خود را نمايان ساخته است. به عبارتي گوياتر، امر آموزش، يكي از نيازهاي حيات نوع بشريت بوده كه بشر، با ايجاد فضاهای آموزشی آن را برطرف مینمايد. مسئله‌اي با اهميت بسيار، تا بدان جا، که امروزه يک مورخ دقيق و روشنبين تنها از مطالعه در اين فضاها، میتواند تصوير روشنی از تمدن تاريخ گذشتگان يک ملت را پيش چشم خويش مجسم کند.
يکی از توانائیهای بزرگ بشر، زبان است که خود را در نمودهای آوائی، گفتاری و نوشتاری نشان میدهد. اين مايه، اساس علم انسان است که از يك سو به دنبال خود، آموختن را باعث گرديده و از ديگر سو اين نياز به آموختن، اساس دانش بشری محسوب ميشود. به تحقيق میتوان گفت معلمی، قديمیترين شغل دوران بشريت است که در هر زمان، به شکلی خود را نمايان ساخته است. به عبارتي گوياتر، امر آموزش، يكي از نيازهاي حيات نوع بشريت بوده كه بشر، با ايجاد فضاهای آموزشی آن را برطرف مینمايد.
منابع:
الاصفهاني، محمد مهدي بن محمدرضا. 1368. نصف جهان في تعريف الاصفهان. تصحيح و تحشيه‌ی دكتر منوچهر ستوده. تهران : اميركبير.
اوليري، دليسي. 1355. انتقال علوم يوناني به عالم اسلامي. ترجمهی احمد آرام. تهران : جاويدان.
ايمانيه، مجتبي. 1350. تاريخ فرهنگ اصفهان. اصفهان : دانشگاه اصفهان.
باستاني پاريزي، محمد ابراهيم. 1358. مقالهی نان جو و دوغ گو. محيط ادب (مجموعهی سي گفتار به پاس پنجاه سال تحقيقات و مطالعات سيد محمد محيط طباطبايي، پديد آورندگان : سيد جعفر شهيدي، محمد ابراهيم باستاني پاريزي، ايرج افشار، حبيب يغمايي. دبيرخانهی هيأت امناي كتابخانههاي عمومي كشور. نشر كتابخانه.
باياش، آلن. 1379. اصفهان نهان دل من .تهران : انتشارات يساولي.
جابري انصاري، حسن.1321. تاريخ اصفهان و ري. به اهتمام حسين عمادزاده. تهران : عمادزاده.
جابري انصاري، حسن. 1378. تاريخ اصفهان. ترتيب و تصحيح و تعليق : جمشيد مظاهري (سروشيار). اصفهان : مشعل.
حاجی قاسمی، کامبيز. 1378. گنج نامه‌ی فرهنگ آثار معماری اسلامی، دفتر پنجم : مدارس. : مرکز اسناد و تحقيقات دانشکده‌ی معماری و شهرسازی و سازمان ميراث فرهنگی کشور.
حافظ ابونعيم اصفهاني. 1377. ذكر اخبار اصفهان. ترجمه ي نورالله كسايي. تهران : سروش.
حافظ ابونعيم اصفهاني. 1410ه.ق.. ذكر اخبار اصفهان. تصحيح سيد حسن كسروي. بيروت : دارالكتب العلميه.
حبيبي، محسن. 1378. از شار تا شهر (تحليلي تاريخي از مفهوم شهر و سيماي كالبدي آن، تفكر و تأثر). تهران : دانشگاه تهران، چاپ دوم.
خوانساری، محمد باقر. 1356. روضات الجنات. ترجمهی محمد باقر ساعدی خوانساری. تهران : اسلاميه.
راوندي، محمدبن علي بن سليمان. 1364. راحه الصدور و آيه السرور. به سعي و تصحيح محمد اقبال. تهران : علمي.
زرکوب، عبد الحسين. 1355. کارنامهی اسلام. تهران : امير کبير.
سلطان زاده، حسين. 1364. تاريخ مدارس ايران از عهد باستان تا تأسيس دارالفنون. تهران : آگاه.
شاردن، ژان. 1345. سياحت نامه (ده جلد). ترجمهی محمد عباسي. تهران : اميركبير.
شاردن، ژان. 1362. سفرنامه شاردن (بخش اصفهان). ترجمهی حسين عريضي ؛ با مقدمهی علي دهباشي، : نگاه.
عدل، کامران. 1371. آنان که خاک را به نظر کيميا کنند. تهران : سروش.
غلوم بيك، ليزا. خرداد 1377. الگوهاي شهري اصفهان پيش از صفويه. مترجم م. نفيس، مجلهی معماري و شهرسازي، شماره‌ی 42و43.
مقدسی، ابو عبدا... محمد بن احمد. 1361. احسن التقاسيم ( جزء دوم ). ترجمهی دکتر علی منزوی. تهران : شرکت مولفان و مترجمان.
موحد ابطحي، سيد حجه. 1376. ريشه‌ها و جلوه‌هاي تشيع و حوزه‌ی علميه اصفهان. جلد دوم. اصفهان : دفتر تبليغات المهدي (عج).
مهدوي، سيد مصلح الدين. 1358. مقالهی دارالعلم شرق. مجموعهی محيط ادب (مجموعهی سي گفتار به پاس پنجاه سال تحقيقات و مطالعات سيد محمد محيط طباطبايي). پديد آورنده : حبيب يغمايي، سيد جعفر شهيدي، محمد ابراهيم باستاني پاريزي، ايرج افشار، دبيرخانه هيئت امناي كتابخانههاي عمومي كشور. نشر كتابخانه.
مهدوي، سيد مصلح الدين. 1367. تاريخ علمیو اجتماعی اصفهان در دو قرن اخير. جلد دوم و سوم. تهران : الهدايه.
مهدوي، سيد مصلح الدين. 1386. اصفهان دارالعلم شرق، مدارس ديني اصفهان. تصحيح، تحقيق و اضافات : محمد رضا نيلفروشان. اصفهان : سازمان فرهنگي تفريحي شهرداري.
ميرميران،هادی. خرداد1377. سيری از ماده به روح. مجلهی معماری و شهرسازی، شماره‌ی 42 و 43.
نفيسی، علی اکبر. 1355. فرهنگ نفيسی. جلد پنجم. تهران : خيام.
نفيسي، سعيد. مدرسهی نظاميهی بغداد. مجلهی مهر، شماره‌ی 2، سال دوم.
وزارت فرهنگ و هنر. 1976. اصفهان شهر نور. ايران : خانهی چاپ رخ.
هنرفر، لطف ا.... 1346. آشنايی با شهر تاريخی اصفهان ( راهنمای جوانان ). اصفهان : ثقفی.
هنرفر، لطف ا.... 1350. گنجينه‌ی آثار تاريخي اصفهان. اصفهان : ثقفي.
ياقوت حموی بغدادی، ياقوت ابن عبدا.... 1979 ميلادی / 1399 قمری. معجم البلدان. بيروت : دارالاحياء التراث العربی.
با سلام؛
پیش از این به تفضیل از اهداف و روند کار معمارنت گفته‌ایم. امروز برآنیم تا از رخدادهای جدید سایت و آنچه به تازگی تدارک دیده‌ایم، سخن بگوییم:
1- راه‌اندازی دفتر ویژۀ تاریخ معماری و شهرسازی معاصر: در این دفتر مقالات و گفتگو با معماران و شهرسازان مؤثر ایران در حوزۀ معماری و شهرسازی معاصر به عنوان بخشی از تاریخ شفاهی این حرفه ارائه می‌شود. امیدواریم این بخش به مستندسازی جریانات، ناگفته‌ها و تحلیل معماری و شهرسازی معاصر ایران یاری رساند.
با سلام؛
پیش از این به تفضیل از اهداف و روند کار معمارنت گفته‌ایم. امروز برآنیم تا از رخدادهای جدید سایت و آنچه به تازگی تدارک دیده‌ایم، سخن بگوییم:
1- راه‌اندازی دفتر ویژۀ تاریخ معماری و شهرسازی معاصر: در این دفتر مقالات و گفتگو با معماران و شهرسازان مؤثر ایران در حوزۀ معماری و شهرسازی معاصر به عنوان بخشی از تاریخ شفاهی این حرفه ارائه می‌شود. امیدواریم این بخش به مستندسازی جریانات، ناگفته‌ها و تحلیل معماری و شهرسازی معاصر ایران یاری رساند.
معمارنت- مدرسۀ هنر و معماری ایندوس ولی (IVS) در سال 1990 بوسیلۀ گروهی از معماران، طراحان و هنرمندان حرفه‌ای بنیان نهاده شد. کسانی که باورداشتند که شهر کراچی به مدرسه‌ای با محیطی عالیبرای رشته‌های هنر، طراحی و معماری نیازی مبرم دارد.
این مدرسه به عنوان یک موسسه غیراقتصادی و غیرانتفاعی ثبت شده و توسط کمیته‌ای اجرایی اداره می‌شود. این کمیته شامل یک مدیر اجرایی است و تحت نظارت یک هیات مدیرۀ مستقل متشکل از تحصیلکردگان ممتاز، معماران، هنرمندان، صاحبان صنایع، بانکداران و اصحاب رسانه، همچنین سه عضو پیشنهادی از سوی حکومت محلی سند کار می‌کند. نمایندگان حکومت سند حامیان مدرسه هستند.
معمارنت- مدرسۀ هنر و معماری ایندوس ولی (IVS) در سال 1990 بوسیلۀ گروهی از معماران، طراحان و هنرمندان حرفه‌ای بنیان نهاده شد. کسانی که باورداشتند که شهر کراچی به مدرسه‌ای با محیطی عالیبرای رشته‌های هنر، طراحی و معماری نیازی مبرم دارد.
معمارنت-در میانه سدۀ نوزدهم، در پی جنگ‌های ایران و روس و در نتیجۀ مداخلات انگلستان، آن مقدار زمین، تبعه و اقتدار از پیکرۀ شاهنشاهی فرتوت ایران جدا شده بود که آن گربه کمین کرده، در جنوب آسیا شکل بگیرد. گربه‌ای که هم اکنون نیز در آستانۀ سدۀ 21، چمباتمه‌زده در شمال خلیج فارس و اقیانوس هند در پی سهم و موقعیت ویژه خود در جامعۀ جهانی و در عرصۀ بین‌المللی است.
معمارنت-مسابقه «مدرسه فرانسوی‌ها در تهران» اواخر اسفند 1387 برگزار شد. برنامه این مسابقه جزوه‌ای بود بیش از 200 صفحه که در آن تعداد فضاهای مورد نیاز و متراژ و مساحت دقیق هر کدام و تجهیزات لازم در هر فضا با جزئیات ذکر شده بود. دیاگرام‌های متعددی جهت ارتباطات مورد نیاز بین فضاها ترسیم شده بود و کلاً برنامه بسیار پیچیده و دقیقی بود. این بنا شامل مهد کودک، دبستان، راهنمائی، و دبیرستان بود، بعلاوه فضاهای جمعی نظیر سالن اجتماعات، کافه تریا، دفاتر جلسات اولیا و مربیان و غیره .
معمارنت-مسابقه «مدرسه فرانسوی‌ها در تهران» اواخر اسفند 1387 برگزار شد. برنامه این مسابقه جزوه‌ای بود بیش از 200 صفحه که در آن تعداد فضاهای مورد نیاز و متراژ و مساحت دقیق هر کدام و تجهیزات لازم در هر فضا با جزئیات ذکر شده بود. دیاگرام‌های متعددی جهت ارتباطات مورد نیاز بین فضاها ترسیم شده بود و کلاً برنامه بسیار پیچیده و دقیقی بود. این بنا شامل مهد کودک، دبستان، راهنمائی، و دبیرستان بود، بعلاوه فضاهای جمعی نظیر سالن اجتماعات، کافه تریا، دفاتر جلسات اولیا و مربیان و غیره .
پيش از ظهور دين مبين اسلام، بنابر مطالب مندرج در كتب تاريخي، مكتب‌خانه‌ها و نهادهاي آموزشي جاي گرفته در كالبد آتشكده‌ها، نيازهاي آموزشي مردمان آن عصر را فراهم مي‌ساخت. با پذيرش ديانت اسلام، در بسياري از سرزمين‌هاي تسخير شده توسط سپاهيان اسلام، مساجد، علاوه بر جنبه‌ي مذهبي، واجد جنبه‌ي آموزشي نيز گرديد و جلوه‌گاه رابطه‌ي متقابل علم و دين در تمدن اسلامي شد؛ جايگاهي كه در خلال قرون متمادي، با وجود فراز و نشيب‌هاي بسيار، در دوران استيلاي صفويان بر ايران به اوج خود دست يازيد.
پيش از ظهور دين مبين اسلام، بنابر مطالب مندرج در كتب تاريخي، مكتب‌خانه‌ها و نهادهاي آموزشي جاي گرفته در كالبد آتشكده‌ها، نيازهاي آموزشي مردمان آن عصر را فراهم مي‌ساخت. با پذيرش ديانت اسلام، در بسياري از سرزمين‌هاي تسخير شده توسط سپاهيان اسلام، مساجد، علاوه بر جنبه‌ي مذهبي، واجد جنبه‌ي آموزشي نيز گرديد و جلوه‌گاه رابطه‌ي متقابل علم و دين در تمدن اسلامي شد؛ جايگاهي كه در خلال قرون متمادي، با وجود فراز و نشيب‌هاي بسيار، در دوران استيلاي صفويان بر ايران به اوج خود دست يازيد.
منابع:
- الاصفهاني، محمد مهدي بن محمدرضا (1368). نصف جهان في تعريف الاصفهان . تصحيح و تحشيه‌ی دكتر منوچهر ستوده. تهران : اميركبير.
- ايمانيه، مجتبي (1350). تاريخ فرهنگ اصفهان. اصفهان: دانشگاه اصفهان.
- جابري انصاري ، حسن (1321). تاريخ اصفهان و ري. به اهتمام حسين عمادزاده. تهران: عمادزاده.
- جناب، مير سيد علي و ژان شاردن (1376). الاصفهان . به كوشش محمدرضا رياضي. : سازمان ميراث فرهنگي كشور.
- حاجی قاسمی، کامبيز (1375). گنج نامه‌ی فرهنگ آثار معماری اسلامی، دفتر دوم: مساجد اصفهان . : مرکز اسناد و تحقيقات دانشکده‌ی معماری و شهرسازی و شرکت توسعه‌ی فضاهای فرهنگی وابسته به شهرداری تهران.
- حاجی قاسمی، کامبيز (1378). گنج نامه‌ی فرهنگ آثار معماری اسلامی، دفتر پنجم: مدارس. : مرکز اسناد و تحقيقات دانشکده‌ی معماری و شهرسازی و سازمان ميراث فرهنگی کشور.
- رفيعي مهرآبادي، ابوالقاسم (1352). آثار ملي اصفهان. تهران: انجمن آثار ملي.
- سلطان زاده، حسين (1364). تاريخ مدارس ايران از عهد باستان تا تأسيس دارالفنون. تهران: آگاه.
- ملازاده، کاظم و مريم محمدی (1381). مدارس و بناهای مذهبی (تکيه، حسينيه، خانقاه، قدمگاه، مدرسه، مصلی). دايره‌المعارف بناهای تاريخی ايران در دوران اسلامی. تهران: حوزه‌ی مهر (حوزه‌ی هنری سازمان تبليغات اسلامی).
- موحد ابطحي ، سيد حجه (1376). ريشه‌ها و جلوه‌هاي تشيع و حوزه‌ی علميه اصفهان. جلد دوم. اصفهان: دفتر تبليغات المهدي (عج).
- مهدوي ، سيد مصلح الدين (1345). تاريخچه‌ی محله‌ی خواجو و تاريخ ساختمان حمام شريف و عين وقف‌نامه‌ی حمام . اصفهان.
- مهدوي، سيد مصلح الدين (1368). بيان المفاخر در احوالات عالم جليل صاحب مناقب و ماثر حاج سيد محمد باقر حجه الاسلام شفتی بيد آبادی. دو جلد. اصفهان: مسجد سيد.
- همايي، جلال الدين (1384). تاريخ اصفهان. مجلد ابنيه و عمارات فصل تكايا و مقابر. به كوشش ماهدخت بانو همايي. تهران: نشر هما.
- هنرفر، لطف ا... (1350). گنجينه‌ی آثار تاريخي اصفهان. اصفهان: ثقفي .
شرایط محیطی خصوصاً در سنین کودکی و نوجوانی در میزان فراگیری فرد تاثیرگذار است و هرچه که در آن احساس نزدیکی بیشتری نسبت به خود و دیگران داشته باشد، سبب ایجاد حس اطمینان و تعلق خاطر بیشتری در او می‌شود.
برخلاف مدارس سنتی ایران که آموزش در آنها با تحرک و مشارکت و پویایی زیادی به همراه بوده، اکنون سیستم آموزشی به شکلی است که در آن معلم به عنوان متکلم وحده مطرح شده و امکان مشارکت دانش‌آموزان در امر آموزش و پرورش به حداقل می‌رسد. این امر وابستگی دانش‌آموزان را به مکان کاهش داده، آنها را از محیط دور می‌سازد.
مقدمه
شرایط محیطی خصوصاً در سنین کودکی و نوجوانی در میزان فراگیری فرد تاثیرگذار است و هرچه که در آن احساس نزدیکی بیشتری نسبت به خود و دیگران داشته باشد، سبب ایجاد حس اطمینان و تعلق خاطر بیشتری در او می‌شود.
منابع:
*این طرح در سال 1384 به سفارش دفتر تحقیقات و پژوهش آماده شده است. مجلد آن به همراه کلیه‌ی نقشه‌ها در کتابخانه‌ی سازمان موجود می‌باشد.
1- طرح پژوهشی طراحی فضاهای آموزشی با استفاده از فرم‌های انعطاف‌پذیر، محقق دکتر محمدمهدی محمودی، سازمان نوسازی توسعه و تجهیز مدارس کشور.
2- تاریخ تحولات مدارس ایران ـ تالیف دکتر علیرضا سمیع آذر
3- روزنامه‌ی اعتماد، شماره‌ی 644
4- معماری و راز جاودانگی ـ راه بی‌زمان ساختن ـ کویستوفر الکساندر
5- اصول و مبانی طراحی فضاهای آموزشی، جلد (6) ـ سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس
6- اصول و مبانی مکان‌یابی و تعیین اندازه، (3) ـ تالیف دکتر علی غفاری
7- پیامبر، بخش آموختن، ترجمه دکتر حسین الهی قمشه‌ای
روزگاری شیخی در شبستانی می‌نشست و مریدانی بر گردِ او حلقه می‌زدند و می‌آموختند آنچه را که می‌خواستند. روزگاری ملایی در خانه می‌نشست و شاگردانی در مقابلش دو زانو می‌زدند و به لطفِ هوش و ذکاوتِ خود و طعم چوبِ‌نازک دستِ ملا، گلستان می‌خواندند و قرآن یاد می‌گرفتند.
روزگاری شیخی در شبستانی می‌نشست و مریدانی بر گردِ او حلقه می‌زدند و می‌آموختند آنچه را که می‌خواستند. روزگاری ملایی در خانه می‌نشست و شاگردانی در مقابلش دو زانو می‌زدند و به لطفِ هوش و ذکاوتِ خود و طعم چوبِ‌نازک دستِ ملا، گلستان می‌خواندند و قرآن یاد می‌گرفتند. روزگاری اگر مال و منالی داشتی، برای فرزندت معلمِ سرِ خانه می‌گرفتی و او مغز نوجوان و جوانت را پر از حفظیات می‌کرد و تحویلت می‌داد، و البته گاه تربیتش هم می‌کرد.
